Nữ tiến sĩ Donna Strickland người Canada là một trong 3 chủ nhân của giải Nobel Vật lư năm nay. Đây là người phụ nữ đầu tiên trong 55 năm qua giành giải thưởng danh giá này. Đồng thừi bà cũng là người thứ 3 từng đoạt giải Nobel Vật lư kể từ khi các giải Nobel được sáng lập năm 1901.
Chiến thắng lịch sử
Chân dung nữ tiến sĩ Donna Strickland. Ảnh Reuters.
Ngày 2.10, Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển đă công bố các chủ nhân của giải Nobel Vật lư 2018. Theo đó, ông Arthur Ashkin (người Mỹ), Gérard Mourou (Pháp) và Donna Strickland (Canada) đă được vinh danh v́ những phát minh đột phá trong lĩnh vực vật lư laser, theo The Atlantic.
Trước nữ tiến sĩ Donna Strickland, nhà vật lư học người Mỹ gốc Đức Maria Goeppert-Mayer đoạt giải Nobel Vật lư vào năm 1963 với những phát hiện về hạt nhân nguyên tử. Trong khi đó, nhà vật lư học người Ba Lan Marie Curie chia sẻ giải thưởng cùng với chồng bà, Pierre Curie, và Antoine Henri Becquerel vào năm 1903 nhờ nghiên cứu về hoạt động phóng xạ.
Tiến sĩ Ashkin đă phát triển một kỹ thuật laser được miêu tả là các nhíp quang học, được sử dụng để nghiên cứu các hệ thống sinh vật học. C̣n Tiến sĩ Mourou và Strickland tạo ra xung laser ngắn nhất và mạnh nhất trên Trái Đất. Họ phát triển kỹ thuật gọi là Khuếch đại xung laser cực ngắn (CPA), áp dụng trong liệu pháp laser điều trị ung thư và hàng triệu ca phẫu thuật mắt mỗi năm.
Theo đó, ông Ashkin sẽ nhận một nửa của giải thưởng trị giá 1 triệu USD, trong khi hai người c̣n lại chia nhau nửa giải thưởng c̣n lại.
Nữ tiến sĩ Strickland đă trở thành người phụ nữ thứ 3 trong lịch sử giành giải Nobel Vật lư kể từ khi các giải Nobel được sáng lập năm 1901 sau bà Marie Curie và bà Maria Goeppoert-Mayer.
Trong một tuyên bố, Viện Vật lư Mỹ đă gửi lời chúc mừng tới tất cả những người thắng giải và nói thêm: “Rất vui mừng khi Tiến sĩ Strickland phá vỡ mốc 55 năm kể từ khi một phụ nữ được trao giải Nobel Vật lư, khiến giải thưởng năm nay càng mang tính lịch sử”.
Nguồn cảm hứng cho các nhà khoa học nữ
Sinh năm 1959 tại Guelph, tỉnh bang Ontario, Tiến sĩ Strickland đă nhận bằng kỹ sư tại Đại học McMaster ở Hamilton vào năm 1981. Bà hợp tác nghiên cứu về lĩnh vực đạt giải Nobel năm nay khi c̣n là nghiên cứu sinh tiến sĩ cùng Tiến sĩ Gérard Mourou vào năm 1985 tại Đại học Rochester ở New York, Mỹ.
Trong cuộc họp báo hôm 2.10, khi biết bản thân ḿnh là người phụ nữ thứ 3 trong lịch sử giành giải Nobel Vật lư, nữ tiến sĩ Strickland tỏ ra bất ngờ và chia sẻ: “Ba là tất cả ư? Tôi nghĩ có thể có nhiều hơn chứ. Chúng ta cần tiếp tục vinh danh những nhà vật lư nữ, bởi chúng tôi gần như ở ngoài lề trong lĩnh vực này. Hy vọng theo thời gian những thành tựu dành cho nữ giới sẽ được nhân lên với tốc độ nhanh hơn”.
Thủ tướng Canada Justin Trudeau đă ca ngợi thành tựu của nữ tiến sĩ Strickland cùng các đồng nghiệp "là nguồn cảm hứng cho nữ giới ước mơ không giới hạn và theo đuổi sự nghiệp mà họ lựa chọn".
"Theo như lời của Tiến sĩ Strickland, chúng ta cần phải vinh danh các nhà vật lư nữ và thúc đẩy nhiều phụ nữ hơn theo đuổi sự nghiệp khoa học, công nghệ. Khi phụ nữ được trao quyền và có những công cụ cần thiết để phát triển trong lĩnh vực khoa học, công nghệ, mọi người đều có lợi.
Tiến sĩ Strickland đă mở đường cho các thế hệ phụ nữ và bé gái trong tương lai. Thay mặt cho người dân Canada, tôi chúc mừng tiến sĩ Strickland v́ thành tích đáng ghi nhận này, và cảm ơn bà đă truyền cảm hứng cho nữ giới mơ ước không giới hạn và theo đuổi sự nghiệp mà họ lựa chọn”.
Hiện chỉ có 48 phụ nữ được trao giải Nobel từ năm 1901 đến năm 2017, so với 892 đàn ông. B́nh luận về sự chênh lệch này, ông Phó Chủ tịch Hội đồng quản trị của Quỹ Nobel thừa nhận, đă có thành kiến lớn đối với phụ nữ làm khoa học và cũng có rất ít các nhà khoa học nữ cách đây 20, 30 năm.