Phục hồi chức năng tổn thương thần kinh ngoại vi
1. Nguyên nhân: Tổn thương thần kinh ngoại vi thường gặp trong các nguyên nhân:
– Bị giằng xé do chấn thương. – Bị cắt đứt do vết thương từ ngoài hay đầu gẫy xương chọc vào.
– Bị chèn ép do viêm, do thoát vị đĩa đệm, do can xương xấu…
– Bị kéo căng thường xuyên do biến dạng xương.
H́nh ảnh: minh họa
2. Phân loại: Hertheit Sedom đă mô tả tổn thương thần kinh ngoại vi thành 3 loại dựa theo mức độ tổn thương , gồm:
– Gián đoạn luồng thần kinh (neura praxia): là tổn thương không thoái hoá, liệt th́ rơ rệt và toàn diện nhưng mất cảm giác rất thay đổi, tiên lượng tốt có thể phục hồi hoàn toàn sau vài tuần.
– Gián đoạn sợi trục (axent mesis): là tổn thương có thoái hoá sợi trục, các bao bọc c̣n nguyên vẹn, các sợi dây thần kinh có thể tái sinh và phân bố tới cơ quan gốc. Nếu các cơ khớp, da được duy tŕ trong t́nh trạng tốt th́ sự phục hồi hầu như toàn vẹn.
– Đứt dây thần kinh (neurometsis): cả sợi trục và bao dây thần kinh bị tổn thương nặng nề, dây thần kinh không thể tự tái sinh được sẽ gây liệt vĩnh viễn nếu dây thần kinh không được khâu nối. Khi khâu nỗi thần kinh, người ta tiến hành khâu bao dây, sau đó sợi trục sẽ tái sinh mọc dần ra ngoại vi đến khi mọc tới synap thần kinh
– cơ th́ sự phục hồi sẽ được thiết lập.
3. Phục hồi chức năng:
3.1. PHCN trong điều trị bảo tồn dây thần kinh:
– Mục đích: chống phù nề, duy tŕ tối đa tầm vận động khớp, pḥng teo cơ, ngăn ngừa biến dạng.
– Phương pháp:
+ Giảm phù nề: bằng thuốc, bằng siêu âm, nhất là siêu âm ngắt quăng cho phép tăng cường độ nhưng không tăng nhiệt, có thể kết hợp thễmoa bóp hoặc sử dụng nhiệt.
+ Kích thích thần kinh – cơ (tạo thuận cảm thụ bản thể thần kinh-cơ – PNF): bằng xoa bóp, điện xung, điện di Nivalin, châm cứu…
+ Tập vận động: tập thụ động các khớp đến hết tầm, tập chủ động tối đa khi có dấu hiệu cơ cơ.
3.2. PHCN sau phẫu thuật nối dây thần kinh:
– Nếu dây thần kinh được khâu nối ở mức khuỷu th́ th́ khớp này bất động ở tư thế gập bằng máng bột trong 3 tuần. Trong thời gian này cần tập chủ động các khớp không liên quan.
– Từ 3-5 tuần: tập vận động nhưng tránh căng đầu dây thần kinh bị khâu nối. Tập 3-4 lần/ngày xen kẽ hoạt động trị liệu.
– Tuần 6-8: xoa bóp sâu hay siêu âm ngắt quăng để tránh sẹo dính, có thể áp dụng kỹ thuật PNF với các mẫu vận động gấp dạng, duỗi cổ tay và các ngón tay.
– Tuần 8-10: vận động tập có đề kháng tăng dần. Nếu tầm vận động không đạt th́ dùng phương pháp kéo giăn thụ động và làm máng bột kéo giăn tăng tiến.
|