TÍNH NHÂN BẢN TRONG CÁC BÀI HỌC QUỐC VĂN BẬC TIỂU HỌC CỦA NỀN GIÁO DỤC MIỀN NAM VIỆT NAM TRƯỚC 1975
Muc đích của bài viết nầy nêu lên những nét nhân bản của chương tŕnh môn quốc văn bậc tiểu học của nền giáo dục Việt Nam Cộng ḥa trước 1975.
Rất tiếc, sau biến cố 30 tháng 4, năm 1975, nhà cầm quyền ra lịnh tiêu hủy các loại sách của Miền Nam kể cả sách giáo khoa môn quốc văn các cấp. Do đó, việc sưu tập các sách quốc văn cũ rất khó khăn.
Tài liệu sử dụng trong bài nầy gồm :
Bộ quốc văn giáo khoa thư, Luân lư giáo khoa thư do các nhà xuất bản nước ngoài tái bản, và một số bài trong các sách quốc văn bậc tiểu học được giảng dạy tại các trường miền Nam được vài nhà sưu tầm đưa lên trang mạng “internet”(không ghi ngày tháng), thêm vào đó một số bài do trí nhớ hạn chế của người viết, nên chắc chắn những điều tŕnh bày c̣n thiếu sót.
I. Dẫn nhập
Mục đích của giáo dục không phải chỉ truyền thụ những kiến thức, mà là đào tạo con người toàn diện, không thể tách rời kiến thức và đạo đức.
Đạo đức làm người phải được đề cao như :
Đức hiếu thảo, yêu thương gia đ́nh, ông bà cha mẹ, yêu thương họ hàng thân tộc, có lương tâm trong mọi sinh hoạt, có trách nhiệm với tha nhân, góp phần bảo vệ cuộc sống cho xă hội.
Muốn đạt được mục đích nầy, không thể không quan tâm đến vai tṛ của sách giáo khoa.
Khi đề cập đến vai tṛ của sách giáo khoa bậc tiểu học, nhiều nhà giáo dục luôn nhắc đến bộ sách Quốc văn giáo khoa thư của quí ông Trần trọng Kim, Đổ Thận, Nguyễn văn Ngọc và Đặng đ́nh Phúc, xuất bản từ những năm 1930 – 1940, là một trong những cuốn sách giáo khoa Việt ngữ được dạy ở các trường tiểu học Việt Nam trong suốt những thập niên thuộc nửa đầu thế kỷ 20.
Sau Hiệp định Genève năm 1954, nước Việt Nam tạm thời chia đôi ở vĩ tuyến 17, thành hai miền Nam, Bắc.
Miền Bắc xây dựng một nền giáo dục theo chủ thuyết Mac-Lênin , hướng mục tiêu đến Chủ nghĩa xă hội .
Trong khi đó, tại Miền Nam theo chính thể tự do.
Các nhà giáo dục Miền Nam tỏ ra rất thận trọng. Họ chủ trương cải tổ từ từ, chọn lọc để thích ứng với hoàn cảnh mới.
Những ǵ người Pháp thiết lập không bị hủy bỏ ngay. Hệ thống giáo dục Pháp từ cấp tiểu học đến đại học được từ từ Việt hóa.
Chương tŕnh giáo dục Việt Nam cũ ban hành năm 1945, dưới thời chính phủ Trần trọng Kim, được gọi là chương tŕnh Hoàng Xuân Hăn vẫn c̣n áp dụng cho đến giữa thập niên 1950. Dưới thời Đệ nhứt Cộng Ḥa, chương tŕnh Việt mới bắt đầu thay thế chương tŕnh Pháp.
Nhờ quyết định đúng đắn và thận trọng của những nhà giáo dục miền Nam mà sự chuyển sang một nền giáo dục mới không bị trục trặc.
Một lớp học cấp tiểu học của Việt Nam Cộng Ḥa trước 1975
Riêng chương tŕnh môn Quốc văn bậc tiểu học, dựa theo nội dung các bài học về đạo đức trong bộ sách Quốc văn giáo khoa thư và Luân lư giáo khoa thư làm cơ sở rồi soạn một chương trỉnh phù hợp với hoàn cảnh mới, nhằm rèn luyện cho thế hệ tương lai cả đức lẫn tài để chuẩn bị trở thành những con người hữu dụng đối với bản thân, gia đ́nh và xă hội.
Theo chủ trương, một chương tŕnh, nhiều sách giáo khoa
Chỉ cần theo chương tŕnh và hướng dẫn của Bộ Giáo dục, các soạn giả sách giáo khoa được tự do chọn bài, trích dẫn từ những tác phẩm của những nhà văn, nhà thơ nổi tiếng hoặc có thể tự ḿnh sáng tác những bài thơ, bài văn theo chủ đề giảng dạy để đưa vào sách, và giáo viên cũng có quyền chọn quyển sách giáo khoa để giảng dạy. Nhờ vậy, các soạn giả cố gắng để soạn ra những sách giáo khoa có giá trị.(1)
1.- Trần Văn Chánh (2012) Những bài học thuộc ḷng một thuở. Tạp chí Tia Sáng-Tạp chí Nghiên Cứu và Phát Triển, số 6 (…
http://tiasang.com.vn/. ). Sau nầy ghi là Trần Văn Chánh
Thông thường, ở trang b́a của quyển sách, soạn giả ghi :
“ Soạn theo chương tŕnh hiện hành của Bộ Quốc gia Giáo dục ”…
Có thể kể một số tên sách như :
- 100 bài tập đọc Lớp Nhứt và Lớp Nh́ (Một Nhóm Giáo Viên. NXB: Việt Hương)
- Nhị thập tứ hiếu (Lư văn Phức.NXB: B́nh dân thư quán)
- Quốc văn Lớp Nh́, Quốc văn Lớp Nhứt (Một nhóm Giáo viên. NXB: Việt Hương)
- Quốc văn toàn thư, Lớp Ba (Phạm trường Xuân & Yên Hà –Kinh Dương & Một Nhóm giáo viên.NXB : Việt Hương Việt ngữ tân thư, Lớp Nhất, Việt Ngữ Tân Thư, Lớp Nh́ (Bùi văn Bảo, Bùi quang Minh. NXB: Sống Mới)
- Việt văn Tân thư, Lớp Nh́ (Bùi văn Bảo, Bùi quang Minh. NXB: Sống Mới)
- Việt văn Toàn thư (Bùi văn Bảo, Bùi quang Minh. NXB: Nhật Tảo)
- Tân Việt Văn, Lớp Bốn (Bùi văn Bảo. NXB: Sống Mới)
- Quốc văn Toàn Tập, Lớp Nhất (Bùi văn Bảo, Đoàn Xuyên. NXB: Sống Mới)
- Giảng văn, Lớp Đệ Thất (Đỗ văn Tú, NXB: Việt Nam Tu Thư) Tiểu Học Nguyệt san (NXB: Nha Học Chánh Bắc Việt) (2)
2.- H́nh ảnh xưa : Sách giáo khoa trước 1975. Việt Nam Cộng Ḥa
(
http://namrom64.blogspot.com.au/)
Ngoài những sách giáo khoa, giáo viên có thể sử dụng những tác phẩm của những nhà văn có uy tín để bổ sung cho bài học trong lớp, như cuốn :
- Tâm Hồn Cao Thượng (nguyên tác Grand coeurs của Edmond de Amicis. Dịch giả: Hà Mai Anh, 1952. NXB: Mai Đ́nh)
Thơ ngụ ngôn (Les Fabres de la Fontaine, Dich già: Nguyễn văn Vĩnh)…
Trong phạm vi bài viết ngắn, xin trích dẫn một số bài học về bổn phận đối với xă hội trong các sách “Quốc văn Giáo khoa Thư”, “Tâm Hồn Cao thượng” và một số sách giáo khoa của tác giả khác.
Những bài học nói lên tinh thần nhân bản của nền giáo dục miền Nam trước năm 1975. Bài viết gồm:
* Khái niệm về nhân bản và triết lư nhân bản của nền giáo dục Miền Nam trước năm 1975.
* Nội dung các bài học mang tính nhân bản trong sách quốc văn bậc tiểu học.
II. KHÁI NIỆM VỀ NHÂN BẢN VÀ TRIẾT LƯ CỦA NỀN GIÁO DỤC MIỀN NAM TRƯỚC 1975
Từ năm 1959, nền giáo dục Miền Nam (Việt Nam Cộng Ḥa) đă lấy nguyên tắc căn bản:
Nhân bản, Dân tộc và Khai phóng làm triết lư giáo dục, và được ghi lại trong hiến pháp 1967.
Ba nguyên tắc căn bản: Nhân bản, Dân tộc và Khai phóng là mục đích và tôn chỉ của nền giáo dục Miền Nam.
Chính những nguyên tắc nầy đă giữ cho truyền thống dân tộc được bảo tồn và phát triển vững vàng, nhưng không bảo thủ, và từng bước theo kịp đà tiến triển của nhân loại.
Nền giáo dục nhân bản lấy con người làm gốc, tôn trọng giá trị của con người, đề cao giá trị siêu việt của con người.
Con người khác hơn các sinh vật khác, con người có suy tư, có sáng tạo và làm cho đời sống càng ngày càng nâng cao.
Con người cần được no cơm ấm áo, tự do tín ngưỡng, tự do tư tưởng.
Trong xă hội có những cá nhân khác biệt, nhưng không thể đánh giá con người qua sự khác biệt đó để kỳ thị giàu nghèo, giới tính, tôn giáo, địa phương, chủng tộc…
Mọi người đều được hưởng đồng đều về giáo dục (3).
3.- Nguyễn Thanh Liêm (2006). Giáo dục ở Nam Việt Nam. Từ đầu thập niên1970 đến 1975. Giáo dục ở miền Nam tự do trước 1975. Lê Văn Duyệt Foundation, CA (USA), trang 22-26.
Đường hướng của nền giáo dục nhân bản là rèn luyện con người có nhân cách, có thái độ sống phù hợp với nguyên tắc đạo lư mà mọi người thừa nhận.
Do đó, một con người có nhân cách sẽ có ḷng yêu thương :
- Yêu gia đ́nh, yêu đồng bào đồng loại và yêu quê hương đất nước.
Nói cách khác, giáo dục không phải chỉ dạy kỷ năng nghề nghiệp hay kiến thức mà phải dạy làm người.
III. NỘI DUNG CÁC BÀI HỌC MANG TÍNH NHÂN BẢN TRONG SÁCH QUỐC VĂN BẬC TIỂU HỌC
Nội dung, tư tưởng trong các sách giáo khoa tác động đến h́nh thành và phát triển nhân cách của trẻ thơ, nó in sâu vào tâm năo trẻ thơ ngay trong giai đọan đầu cắp sách đến trường cho đến lúc trưởng thành.
Các sách giáo khoa bậc tiểu học của Miền Nam (Việt Nam Cộng Ḥa) trước 1975 chú trọng những vấn đề luân lư đạo đức truyền thống, vẫn hàm chứa nội dung đạo đức trong các sách giáo khoa cũ của thế hệ 1940.
Sau đây là một số bài tiêu biểu về t́nh thương yêu đồng bào, đồng loại, ḷng biết ơn đối với mọi người trong xă hội, t́nh yêu quê hương đất nước và t́nh yêu nhân loại.
1. T̀NH YÊU THƯƠNG ĐỒNG BÀO , ĐỒNG LOẠI
Từ buổi đầu dựng nước và giữ nước, người dân Việt Nam đă trải qua biết bao gian nan thử thách.
Tổ tiên chúng ta đă đối mặt với những hoàn cảnh khó khăn phức tạp, vừa khắc phục mọi trở lực khắc nghiệt của thiên nhiên để mở mang bờ cỏi giang san, vừa phải chiến đấu giữ nước, chống kẻ thù mọi phía,
đặc biệt là thế lực hùng mạnh phương bắc.
Để tồn tại và phát triển, tổ tiên chúng ta đă ư thức cần phải đoàn kết thật sự, cần phải nương tựa vào nhau và thương yêu nhau như những người con cùng một mẹ.
“Một cây làm chẳng nên non,
Ba cây chụm lại nên ḥn núi cao”
Tinh thần đoàn kết nầy tạo thành truyền thống lưu lại cho con cháu mai sau.
Theo truyền thống của người Việt Nam, t́nh thương yêu không chỉ dành cho trong gia đ́nh, mà mở rộng đến cả đồng bào và đồng loại.
Một giá trị tốt đẹp của con người là ḷng nhân đạo.
Muốn sống cho đúng nghĩa, con người phải biết thương yêu lẫn nhau.
Khi thấy người hoạn nạn, đau yếu phải giúp đỡ bằng t́nh thương yêu chân thành. Quốc văn giáo khoa thư mượn bài thơ trong gia huấn ca để dạy học sinh:
Thấy người hoạn nạn th́ thương,
Thấy người tàn tật lại càng trông nom,
Thấy người già yếu ốm ṃn,
Thuốc thang cứu giúp, cháo cơm đỡ đần.
Trời nào phụ kẻ có nhân,
Người mà có đức, muôn phần vinh hoa
Nguyễn Trăi (Gia huấn ca)
Có nhiều câu ca dao tục ngữ ẩn chứa triết lư tỉnh thương được giảng dạy trong nhà trường, đă in sâu trong tâm khảm người Việt Nam :
“Lá rành đùm lá rách”
“Thương người như thể thương thân”
“Một con ngựa đau cả tàu không ăn cỏ”
“Nhiễu điều phủ lấy giá gương,
Người trong một nước phải thương nhau cùng” (4)
4.- (Nguyển Văn Bon (2009). Tiếp chuyển những nét đặc sắc trong văn hóa Việt Nam sang thế hệ trẻ tại hải ngoại. Tập san 3, Nghiên Cứu Văn Hóa Đồng Nai Cửu Long
Người trong một nước phải thương yêu nhau như con một nhà.
Bài học về “Cậu bé miền Nam” trong quyển Tâm hồn cao thượng đă dạy học sinh về ḷng thương yêu, không phân biệt Bắc Nam.
Một cậu bé miền Nam lên miền Bắc theo học. Được thầy giáo giới thiệu với các học sinh trong lớp, và được các học sinh nhiệt t́nh chào đón.
Thầy giáo nói với cả lớp:
“….Cho được các kết quả nói trên, nghĩa là làm cho đứa bé xứ Nam ra ở xứ Bắc cũng như ở nhà ḿnh, và đứa bé ở xứ Bắc vào xứ Nam cũng tựa như về quê ḿnh, nước ta phải chiến đấu trong 50 năm trời và đă hy sinh trên ba vạn người Ư mới khôi phục được quyền tự do ấy.
Vậy các con phải coi nhau như con một nhà, yêu nhau như anh em ruột thịt. Kẻ nào thấy người bạn mới không phải là người xứ ḿnh mà đem ḷng khinh rẻ, kẻ ấy không xứng đáng ngẩng mặt nh́n ngọn quốc kỳ đi qua…” (5)
5.- Hà Mai Anh: Cậu Bé miền Nam, Tâm Hồn Cao thượng. Nhà xuất bản: Mai Đ́nh, trang 13. Sau nầy ghi là Hà Mai Anh.
Các bài học về t́nh thương yêu đồng bào, đồng loại đă nhắc nhở học sinh phải tôn trọng mạng sống của con người, có ḷng nhân ái, biết trọng của người và không vọng ngữ.
Đây là thước đo tiêu chuẩn đạo đức, nhân cách của con người .
C̣n tiếp ,