Theo như có một chàng trai 18 tuổi ở Trung Quốc bị tử hình oan uổng khi đã được minh oan, lật lại một trong những vụ án sai lầm nghiêm trọng nhất tại khu tự trị Nội Mông Cổ, Trung Quốc, sau gần 20 năm bản án tử hình đầy oan khuất của người chàng trai 18 tuổi này. Shang Aiyun, mẹ của Huugjilt, 62 tuổi, cho biết bà sẽ sao chép và đốt bản án trước mộ con trai để “an ủi linh hồn con khỏi nỗi đau oan ức.”
9 năm sau khi bị xử tử, Huugjilt mới được chứng minh vô tội khi hung thủ thật sự ra đầu thú, phơi bày một trong những án oan rúng động nhất Trung Quốc. Chàng trai 18 tuổi bị coi là nghi phạm chỉ vì là người đầu tiên trình báo vụ việc và bị buộc nhận tội dưới sức ép thẩm vấn.
Mãi đến năm 2014, Tòa án Tối cao Nội Mông Cổ mới tuyên Huugjilt vô tội, gửi lời xin lỗi công khai và bồi thường cho gia đình nạn nhân.
Kết án vội vã
Vào một đêm tháng 4/1996, khi công nhân nhà máy thuốc lá bắt đầu chìm vào giấc ngủ sau ca làm tối, Huugjilt rời khỏi khu ký túc xá đi mua kẹo cao su. Trên đường trở về, khi đi ngang qua khu nhà vệ sinh công cộng của ký túc xá nhà máy dệt len gần đó, Huugjilt vô tình nghe thấy tiếng hét thất thanh của một người phụ nữ.
Nhà vệ sinh nữ nơi xảy ra án mạng. (Nguồn: CCTV)
Huugjilt lập tức chạy đi tìm người bạn thân Yan Feng cùng quay lại kiểm tra. Hai chàng trai đứng phía ngoài khu vệ sinh, gọi lớn hai lần, nhưng không có ai trả lời. Dù sợ hãi, Huugjilt vẫn rón rén bước vào, khi này, anh phát hiện một cô gái trẻ nằm ngửa, người dựa vào bức tường, nửa thân dưới không mặc đồ, tóc tai rũ rượi. Cảnh tượng ấy khiến cả hai hoảng sợ bỏ chạy.
Huugjilt đề nghị gọi cảnh sát, nhưng Yan Feng tỏ ra lưỡng lự vì lo sợ vướng vào rắc rối. Dù vậy, Huugjilt vẫn bình tĩnh khuyên bạn thân nên quay về báo cáo với quản lý nhà máy, còn mình thì đến đồn cảnh sát để trình báo vụ việc.
Sau quá trình khám nghiệm, cảnh sát xác định nạn nhân 20 tuổi, bị cưỡng bức và siết cổ đến chết. Những dấu bầm tím trên cơ thể cho thấy cô đã vật lộn với thủ phạm trước khi tử vong do nghẹt thở. Đội pháp y ước lượng thời gian tử vong chỉ cách đó chưa đầy một tiếng đồng hồ. Vì không phát hiện dấu hiệu cậy khóa nên cảnh sát kết luận hung thủ đã tiếp cận nạn nhân ở cự ly gần rồi ra tay chớp nhoáng.
Đến hơn 22h, cảnh sát yêu cầu cả Huugjilt và Yan Feng về đồn để lấy lời khai. Tuy nhiên sau đó, chỉ có Yan Feng được ra về, còn Huugjilt lại bị còng tay dù đã liên tục phản đối. Bất ngờ thay, chỉ 2 ngày sau, gia đình nam công nhân trẻ nhận được tin con trai mình đã "nhận tội cưỡng hiếp và cố ý giết người".
Theo hồ sơ điều tra, nam công nhân trẻ bị cáo buộc đã lẻn vào nhà vệ sinh nữ, khống chế nạn nhân và siết cổ cô đến chết. Cơ quan tố tụng còn cho rằng Huugjilt đã cố ý kéo Yan Feng đến hiện trường nhằm đánh lạc hướng điều tra. Bằng chứng cảnh sát đưa ra là mẫu máu dưới móng tay của Huugjilt trùng khớp với máu ở cổ nạn nhân.
Lỗ hổng tư pháp
Chỉ một tháng sau, Huugjilt bị Tòa trung cấp Hohhot tuyên án tử hình. Kháng cáo bị bác bỏ, bản án tử được tòa cấp cao phê chuẩn và Huugjilt bị xử bắn ngày 10/6/1996. Từ đó, bố mẹ, anh và em trai của Huugjilt bị xa lánh, không dám ngẩng đầu dưới sự dè bỉu của người xung quanh.
Toàn bộ quá trình từ lúc báo án đến khi thi hành án tử chỉ diễn ra vỏn vẹn trong 61 ngày, trong bối cảnh Trung Quốc phát động chiến dịch trấn áp tội phạm trên toàn quốc, thúc ép cảnh sát và tòa án đẩy nhanh tốc độ xử lý các vụ án hình sự.
Gia đình khóc than trước ngôi mộ của Huugjilt. (Nguồn: Xinhua)
Theo China Daily, chỉ riêng năm 1995, lực lượng công an Trung Quốc đã thụ lý đến 1.5 triệu vụ án hình sự, nhiều vụ có liên quan đến súng đạn, ma túy và tội phạm có tổ chức.
Luật sư Ai Guoping ở Hohhot cho biết: "Chiến dịch trấn áp góp phần bình ổn xã hội trong thời kỳ chuyển đổi kinh tế, nhưng hoạt động của các cơ quan tố tụng lại có quá nhiều lỗ hổng".
Nhiều điều tra viên tại thành phố Hohhot thừa nhận rằng kết quả công việc của họ khi ấy được đánh giá dựa trên chỉ tiêu phá án mỗi năm. Chính điều này đã khiến họ muốn kết thúc nhanh vụ án, dẫn tới việc ép cung và sử dụng các biện pháp trái pháp luật với nghi phạm.
Trong hoàn cảnh ấy, theo kết luận tái thẩm, vụ án của Huugjilt được giải quyết rất chóng vánh và được tòa cấp cao phê chuẩn dù hàng loạt bằng chứng "còn thiếu và rất đáng ngờ".
Nỗi đau không thể bù đắp
Năm 2005, những nghi vấn về án tử oan gần một thập kỷ trước bùng lên khi Zhao Zhihong, một nghi phạm hiếp dâm, giết người hàng loạt, thú nhận chính hắn mới là thủ phạm của vụ án năm nào. Hắn bị cáo buộc cưỡng hiếp và sát hại 10 phụ nữ trong giai đoạn 1996-2005. Lúc này, gia đình nam công nhân trẻ quyết định gửi đơn kiện và may mắn được một phóng viên pháp luật của Tân Hoa Xã tại Nội Mông Cổ giúp đỡ.
Cuối năm 2007, Zhao Zhihong bị đưa ra xét xử lại sau khi gửi đơn “xin đền mạng” từ trại giam tới Viện Kiểm sát Nhân dân khu tự trị Nội Mông Cổ, bày tỏ mong muốn trả lại sự trong sạch cho người bị oan. Tuy nhiên, do thay đổi nhân sự lãnh đạo, vụ án Huugjilt vẫn phải tạm dừng và hồ sơ tiếp tục bị gác lại.
Hung thủ thật sự Zhao Zhihong (trái) và Huugjilt (phải). (Nguồn: SCMP)
Phải đến tháng 11/2014, tức gần hai thập kỷ sau khi vụ án xảy ra, Tòa án Nhân dân Tối cao Nội Mông Cổ mới tái thẩm vụ án. Quá trình điều tra cho thấy cách thức gây án của Huugjilt mâu thuẫn với kết quả khám nghiệm tử thi của nạn nhân. Hơn nữa, mô tả của anh về ngoại hình và giọng nói không hề khớp với nạn nhân được tìm thấy. Ngày 15/12/2014, tòa chính thức tuyên Huugjilt vô tội, và đến tháng 7/2019, Zhao Zhihong, thủ phạm thật sự của vụ án, bị tử hình.
Shang Aiyun, mẹ của Huugjilt, 62 tuổi, cho biết bà sẽ sao chép và đốt bản án trước mộ con trai để “an ủi linh hồn con khỏi nỗi đau oan ức.”
Ông Zhao Jianping, Phó Chánh án Tòa án Tối cao gửi lời xin lỗi sâu sắc tới cha mẹ Huugjilt: “Chúng tôi đã rút ra một bài học đau lòng qua vụ án này. Chúng tôi xin lỗi”.
Phó Chánh án Tòa án Tối cao Nội Mông Cổ (trái) gửi lời xin lỗi tới cha của Huugjilt (phải). (Nguồn: Asianewsphoto)
Tòa án đã trao 30.000 nhân dân tệ (khoảng 4.500 USD) bồi thường cho cha mẹ Huugjilt tại nhà riêng ở thủ phủ Hohhot và cam kết sẽ xem xét khoản bồi thường chưa được ấn định. Luật sư đại diện của Huugjilt cho biết họ sẽ tiến hành các thủ tục để yêu cầu Nhà nước bồi thường vì thân chủ của mình đã được minh oan.
Luật sư cũng cho rằng gia đình của Huugjilt có thể khởi kiện các cơ quan điều tra, viện kiểm sát và thẩm phán có liên quan đến vụ án oan gây “chấn động toàn quốc” này. Sau quá trình xem xét, 27 quan chức tham gia điều tra và xét xử vụ án đã phải chịu trách nhiệm về sai phạm, chủ yếu là các hình thức kỷ luật hành chính như cảnh cáo, khiển trách và giáng chức.
