Sau bốn ngày thương lượng căng thẳng tại Bruxelles, sáng sớm hôm nay,

Sau bốn ngày thương lượng căng thẳng tại Bruxelles, sáng sớm hôm nay, 21/08/2020, lãnh đạo 27 nước châu Âu đã đạt được thỏa thuận về kế hoạch chấn hưng, trị giá 750 tỉ euro, với mục tiêu giúp châu Âu thoát thỏi cuộc khủng hoảng chưa từng có trong lịch sử của khối, do đại dịch Covid-19.
Kế hoạch chấn hưng, với số tiền trợ giúp không hoàn lại hàng trăm tỉ đô la, do Đức và Pháp thúc đẩy, có lợi trước hết cho các nước miền nam châu Âu, nạn nhân chủ yếu của đại dịch (trước hết là Ý và Tây Ban Nha), bị nhóm các nước « khắc khổ » đứng đầu Hà Lan phản đối quyết liệt. Thượng đỉnh ban đầu dự kiến diễn ra trong hai ngày, rốt cuộc đã phải kéo dài bốn ngày. Rất nhiều lần thượng đỉnh gần như đi vào ngõ cụt, thất bại tưởng không tránh khỏi.
Điều chưa từng có đối với Liên Âu trong thỏa thuận được nhiều người đánh giá là « lịch sử » này là việc khối 27 nước chấp nhận nguyên tắc « chia sẻ nợ chung », cùng đóng góp để thanh toán các khoản tiền viện trợ của khối cho các thành viên lâm nạn. Để đạt được một thỏa hiệp, chủ tịch Hội Đồng Châu Âu, cựu thủ tướng Bỉ Charles Michel, đóng vai trò người trung gian trong thượng đỉnh này, đã đề xuất một kế hoạch chấn hưng, ít tham vọng hơn so với dự án ban đầu tiên. Theo ông, đề xuất dẫn đến thỏa hiệp này là « kết quả của một nỗ lực phối hợp tập thể hết sức căng thẳng ».
Nhà nghiên cứu Frédéric Allemand, chuyên gia về châu Âu, Đại học Luxembourg ghi nhận : « chưa bao giờ, cho đến lúc này, Liên Hiệp Châu Âu lại có được một năng lực tài chính lớn đến như vậy, ngoài ngân sách hàng năm ». Hài lòng nhất trong số các lãnh đạo châu Âu có lẽ là tổng thống Pháp và thủ tướng Đức, hai người đã sát cánh bên nhau bảo vệ đến cùng dự án ngân sách chưa từng có đối với Liên Hiệp. Thông tín viên Pierre Bénazet từ Bruxelles cho biết cụ thể:
Chúng ta hoàn toàn hiểu được vì sao các lãnh đạo châu Âu lại hết sức hài lòng như vậy, sau 92 tiếng đồng hồ đàm phán ở đây. Phá kỷ lục thời gian đàm phán tại Nice cách đây 20 năm (về một hiệp định châu Âu, giữa 15 quốc gia thành viên Liên Âu vào thời điểm đó).
Tổng thống Emmanuel Macron ghi nhận đây là ‘‘một thời điểm lịch sử đối với châu Âu’’. Đối với thủ tướng Đức Angela Merkel, họp báo bên cạnh nguyên thủ quốc gia Pháp, ‘‘đây là một bằng chứng cho thấy Liên Âu là đáng tin cậy’’. Cùng một âm hưởng, chủ tịch Hội Đồng Châu Âu Charles Michel tuyên bố ‘‘đây là một bằng chứng cho thấy Liên Âu có thể làm nên những điều kỳ diệu’’.
Sau 4 ngày thương lượng, khối 27 nước đã đạt được đồng thuận về hai điểm chính. Trước hết về ngân sách 7 năm của Liên Hiệp Châu Âu, cho phép Liên Âu thực hiện các chương trình dự kiến, với tổng trị giá 1.074 tỉ euro. Đây là khoản tiền mà chủ tịch Hội Đồng Châu Âu Charles Michel đề xuất vào thời điểm khởi đầu đàm phán, số tiền còn cao hơn cả khoản dự trù cho ngân sách 7 năm đưa ra tại thượng đỉnh hồi tháng 2/2020, đã không được các thành viên Liên Âu chấp nhận.
Bên cạnh đó là khoản ngân sách cho kế hoạch chấn hưng, với tổng trị giá 750 tỉ euro. Để đạt được đồng thuận về dự án này, đề xuất Pháp – Đức phải chấp nhận nhân nhượng : số tiền trợ cấp không hoàn lại bị giảm xuống còn 390 tỷ euro (từ 500 tỷ euro). Tuy nhiên, đây vẫn là số tiền rất lớn so với lập trường của các nước thuộc nhóm ‘‘khắc khổ’’, hoàn toàn không muốn có khoản trợ cấp này. Đổi lại, các nước thuộc nhóm khắc khổ (Hà Lan, Đan Mạch, Áo, Thụy Điển) được phép giảm phần đóng góp cho ngân sách 7 năm của Liên Hiệp Châu Âu.
Phản ứng của Ý và Hà Lan
Ý, với 35.000 người chết do đại dịch Covid-19, sẽ là quốc gia được hưởng hỗ trợ nhiều nhất, với 28% tổng số tiền của kế hoạch chấn hưng sẽ được dùng để giúp Ý (trong đó có 81 tỉ euro trợ giúp không hoàn lại và 127 tỉ euro tín dụng). Từ Bruxelles, thủ tướng Ý Giuseppe Conte gửi đến người dân Ý thông điệp hoan hỉ: khối 27 nước « đã thông qua được một kế hoạch chấn hưng đầy tham vọng… cho phép chúng ta đối mặt với cuộc khủng hoảng này một cách hiệu quả ».
Về phần mình, theo AFP, thủ tướng Hà Lan, quốc gia từng phản đối quyết liệt kế hoạch chấn hưng, cũng tỏ ra rất hài lòng sau thượng đỉnh. Ông Mark Rutte cho biết : « Tôi vui mừng về thỏa thuận này, và không có bất cứ thất vọng nào ».