10/23/20
The United States Needs a New Strategic Mindset
For decades, U.S. strategists were thinking short-term. Its leaders should start taking an infinite perspective.
By: BY ZACHERY TYSON BROWN | SEPTEMBER 22, 2020 - Foreign Policy
Biên dịch: Nguyễn Thanh Hải - NCQT
Hoa Kỳ không có một tầm nh́n chiến lược rơ ràng cho khoảng thời gian kéo dài một thế hệ (20-30 năm – NBT) và thực tiễn đă chứng minh điều đó.
Sự thiếu vắng khái niệm về một chiến lược tổng quát đă dẫn đến những nước đi nhỏ và thiển cận, khiến đất nước trở nên kém an toàn, kém thịnh vượng và vị thế ngày càng giảm sút.
Việc Tổng thống Donald Trump đưa ra một loạt các quyết định đột ngột như cấm mạng xă hội TikTok, rút Hoa Kỳ khỏi Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và cắt giảm quân số Hoa Kỳ ở Đức chỉ là những ví dụ gần đây nhất. Việc chỉ tập trung vào tầm nh́n ngắn hạn không phải là sai lầm duy nhất của chính quyền Trump, các nhà lănh đạo Hoa Kỳ đă thất bại trong bài kiểm tra Marshmallow test (thí nghiệm nổi tiếng của đại học Stanford về khả năng chống lại sự cám dỗ trước mắt để chờ đợi một phần thưởng lớn hơn sau đó) trong cuộc cạnh tranh giữa các cường quốc nhiều thập niên qua.
Để có thể gắn kết các chiến lược với nhau và vạch ra một hướng đi tốt hơn cho tương lai, Hoa Kỳ cần những nhà lănh đạo có thể thoát khỏi lối suy nghĩ ngắn hạn và có một nhận thức mới về mục tiêu dài hạn để định hướng các chính sách của nước Mỹ trong tương lai.
Nói ngắn gọn, đất nước cần những nhà lănh đạo có tầm nh́n dài hạn.
Khi Chiến tranh Lạnh chấm dứt bất ngờ vào năm 1991, chiến lược ngăn chặn vốn có ảnh hưởng lớn đến chính sách của Mỹ trong gần nửa thế kỷ cũng rơi vào hoàn cảnh tương tự, không ai có tầm nh́n đủ xa để vạch ra chiến lược khác thay thế nó.
Những năm 1990, Hoa Kỳ đă dồn nhiều sức lực để theo đuổi những mục tiêu không mấy quan trọng mà giờ đây người ta thường gọi một cách mỉa mai là “khoảnh khắc đơn cực”. Sau năm 2001, Hoa Kỳ từ hành động phản xạ đă chuyển sang tập trung quá mức vào mối đe dọa khủng bố mà phớt lờ những mối quan tâm khác, phung phí tiền bạc, hy sinh mạng sống của binh lính và làm hoen ố danh tiếng chẳng v́ thứ ǵ.
Gần đây hơn, Hoa Kỳ chi những khoản tiền khổng lồ cho cái được gọi là “cuộc cạnh tranh giữa các cường quốc” nhưng thực chất chỉ là cái vỏ mới che đậy cho những nhóm lợi ích trong ngành công nghiệp quốc pḥng vốn đă không c̣n xa lạ, trong khi đó các thể chế công th́ ngày càng mục ruỗng.
Trong lúc đó, các đối thủ của nước Mỹ đă và đang đầu tư cho tương lai bằng cách xây dựng nền móng của sự hội nhập toàn cầu. Họ đang tiến hành xây dựng cơ sở hạ tầng vật lư và kỹ thuật số để kết nối các lục địa với nhau trong khi đó cơ sở hạ tầng của chính nước Mỹ ngày càng tụt hậu và có nguy cơ sụp đổ.
Trung Quốc hiểu rơ rằng trong thời đại bùng nổ thông tin, sự cạnh tranh giữa các cường quốc chính là về các cơ sở hạ tầng kết nối toàn cầu này. Nhu cầu về cơ sở hạ tầng trong nước của Trung Quốc t́nh cờ lại phù hợp với nhu cầu của thế giới. Trung Quốc đă tạo nên một mạng lưới phụ thuộc và ảnh hưởng đầy ấn tượng bằng cách mua lại quyền kiểm soát các cảng biển, đặt cáp quang, kết nối các mạng viễn thông thế hệ thứ năm (5G) và tài trợ cho quá tŕnh hiện đại hóa của các quốc gia khác, giống như cách mà chính Hoa Kỳ đă từng làm.
Trung Quốc đă tăng cường thành lập hàng loạt các cơ quan ngoại giao ở nước ngoài, nhiều nhất hiện nay so với bất kỳ quốc gia nào khác, trong khi Hoa Kỳ lại đang cắt giảm các cơ quan ngoại giao. Trung Quốc đă đạt tới năng lực sản xuất năng lượng mặt trời lớn nhất hành tinh trong khi Hoa Kỳ lăng phí một cách dại dột tài nguyên của ḿnh, cố chấp bám lấy nguồn năng lượng hóa thạch đă lạc hậu.
Theo cách nói của chiến lược gia, chiến lược của Hoa Kỳ trong hơn 30 năm qua đă sắp dẫn đến đoạn kết. Nhưng quan niệm tuần tự , tuyến tính này đă bỏ sót một điều quan trọng, đó là không có cái gọi là điểm kết thúc.
Chiến lược không phải là đạt tới một đích đến cuối cùng nào đó hay thậm chí là giành chiến thắng trong cuộc đua đó. Những quan niệm về chiến lược mang hơi hướng quân sự này là di sản từ thế kỷ 19, sau này được điều chỉnh để phù hợp với sự cạnh tranh quy mô lớn giữa các quốc gia nhưng vẫn đầy khiếm khuyết. Và dù các thuật ngữ tương đối đơn giản được dùng trong quân sự như các chiến dịch, mục tiêu và trận đánh có thể vẫn phù hợp với chiến trường nhưng nó quá đơn giản để mô tả các những cuộc cạnh tranh xă hội trong thời đại kỹ thuật số.
James Carse đưa ra định nghĩa tốt hơn về chiến lược khi gọi nó là một tṛ chơi không có điểm dừng, một cuộc cạnh tranh với điểm mấu chốt không phải là thắng hay thua mà chỉ đơn giản là tiếp tục chơi. Các tṛ chơi hữu hạn, thí dụ như cờ vua, thường có các quy tắc đơn giản và dễ hiểu. Chiến thuật dùng trong tṛ chơi kiểu này là giới hạn các lựa chọn của đối thủ cho đến khi họ không c̣n lựa chọn nào khác ngoài đầu hàng khi bị chiếu tướng. Ngược lại, tṛ chơi không có điểm dừng là việc mở rộng các lựa chọn của người chơi và đảm bảo sự cạnh tranh vẫn tiếp tục ngay cả khi nhiều lựa chọn đă bị loại bỏ. Ví dụ kinh điển về tṛ chơi không có điểm dừng là Nomic, trong tṛ này những người chơi có thể thay đổi luật chơi và giành chiến thắng bằng cách trói buộc đối thủ vào một mớ ḅng bong đầy những điều mâu thuẫn, kết quả của tṛ này gợi nhớ đến cuộc cạnh tranh giữa các quốc gia trên thế giới. Như Carse đă viết, “Trong tṛ chơi hữu hạn, người chơi bị trói buộc trong những quy tắc. Trong tṛ chơi không có điểm dừng, người chơi ‘chơi’ với các quy tắc”.
Everett Carl Dolman, giáo sư về lĩnh vực quân sự tại Trường Đại học Chỉ huy và Tham mưu của Không quân Hoa Kỳ, đă viết rằng chiến lược không phải là hướng tới kết quả sau cùng mà là “sự tiếp tục thuận lợi của các sự kiện”. Các chiến lược gia luôn muốn mở rộng lựa chọn bằng cách điều khiển luật lệ, áp đặt những điều khoản của họ vào cuộc chơi. Không giống như chiến thuật, chiến lược không chỉ tính toán về mỗi nước đi tiếp theo. Thay vào đó, nó tính đến hàng loạt nước đi khả dĩ trong tương lai. Nói cách khác, một chiến lược tốt phải nhằm mục đích biến kết quả của các sự kiện mang tính chiến thuật trở nên không c̣n quan trọng.
Các đối thủ của nước Mỹ dường như nắm bắt điều này tốt hơn các nhà lănh đạo của chúng ta. Trong khi Hoa Kỳ trói buộc ḿnh theo một số quy tắc nhất định th́ các đối thủ đă và đang thay đổi chúng. Như cựu Giám đốc T́nh báo Quốc gia về Đông Á John Culver viết, Trung Quốc nhận thức được rằng “bên nào làm tốt nhất trong việc duy tŕ sự ổn định trong nước, đạt được những thành tựu kinh tế và tận dụng được các điều kiện quốc tế sẽ là bên chiến thắng”.
Hơn hai thập niên trở lại đây, các nhà lănh đạo Trung Quốc đă nỗ lực hết ḿnh để thay đổi cấu trúc của cuộc cạnh tranh giữa các cường quốc. Họ t́m cách thao túng cuộc chơi bằng việc gia tăng ảnh hưởng của ḿnh trong các thể chế hiện có và thành lập các thể chế mới phù hợp hơn với các ưu tiên của Trung Quốc. Hiện nay, Chủ tịch Tập Cận B́nh đang xây dựng năng lực quốc gia của Trung Quốc trong khi Hoa Kỳ th́ tự ḿnh phá hủy nó. Ông ấy đang mở rộng ảnh hưởng của Trung Quốc ra ngoài khu vực Đông Á trong khi Mỹ tự làm hoen ố bản thân bằng chính sách ngoại giao đổi chác, thời vụ và thực dụng kinh tế.
Đây không phải là một chiến lược tốt hay sáng suốt. Trung Quốc phạm rất nhiều sai lầm, từ nỗi ám ảnh phải kiểm soát người dân trong nước trái ngược với nỗ lực tạo dựng sức mạnh mềm ở bên ngoài cho đến việc tiến hành những va chạm không cần thiết ở biên giới khiến hầu như tất cả các nước láng giềng xa lánh. Dù ra sao th́ Trung Quốc vẫn có lợi thế về việc hoạch định tầm nh́n khi không phải lo lắng về 6 tháng sau hay cuộc bầu cử kế tiếp.
Ngày nay, dù tốt hay xấu, quyết định của các cường quốc đều được thể hiện qua một mạng lưới cạnh tranh toàn cầu. Những quốc gia xây dựng được nền tảng vững chắc sẽ có vị thế thuận lợi để vượt qua những cú sốc không thể tránh khỏi trong thời đại thế giới có nhiều biến chuyển. Những quốc gia chỉ tập trung vào những lợi ích ngay trước mắt, để cho các quốc gia khác khống chế những lợi ích lâu dài, sẽ suy giảm và thậm chí có thể sụp đổ. Để đảm bảo không bị rơi vào trường hợp thứ hai, Hoa Kỳ cần bắt đầu suy nghĩ về những lợi ích dài hạn của ḿnh.
Các nhà lănh đạo của Hoa Kỳ cần phải quyết định xem giá trị mà đất nước theo đuổi trong thế kỷ 21 là ǵ? Những lời lên án gay gắt hằng ngày đối với Trung Quốc gần như không đủ. Mọi người đều biết những ǵ Hoa Kỳ lên án, họ cũng cần phải biết nó dùng để làm ǵ. Một nước Mỹ có tư duy dài hạn sẽ dành thời gian tranh luận những ư tưởng lớn và táo bạo để bảo vệ quyền tự do của mỗi cá nhân và thúc đẩy sự tiến bộ của loài người ở mọi nơi trên hành tinh.
Bước tiếp theo, Hoa Kỳ cần phải xác định được vai tṛ mà ḿnh muốn hướng tới trên trường quốc tế khi mà đă qua cái thời nước Mỹ giữ vị trí gần như độc tôn trên toàn cầu. Những ngày tháng đó đă trôi đi và chúng sẽ không quay trở lại. Bởi v́ Hoa Kỳ vẫn là cường quốc ở Tây bán cầu với một thị trường rộng lớn và sức ảnh hưởng toàn cầu, Hoa Kỳ sẽ luôn dùng sức ảnh hưởng lớn của ḿnh để tác động đến các vấn đề của thế giới. Nhưng nước Mỹ không c̣n có thể mong đợi các quốc gia khác, ngay cả các đồng minh, mặc nhiên đi theo sự dẫn dắt của ḿnh; điều mà đáng lẽ nước Mỹ phải học được qua sự sẵn sàng yếu ớt của các nước trong liên minh hồi năm 2003.
Khi đă xác định được các giá trị và vai tṛ mà nước Mỹ muốn theo đuổi, các nhà lănh đạo Hoa Kỳ có thể bắt đầu viết nên một câu chuyện hấp dẫn để làm sáng tỏ những quyết định đi kèm về chỗ đứng hiện tại của Hoa Kỳ, vị thế mà nước Mỹ muốn hướng tới và làm sao để đến được đó. Họ có thể tạo ra những cơ chế mới để củng cố trật tự tự do mà Hoa Kỳ đă dựng lên sau Thế chiến II, thay đổi cấu trúc cuộc chơi một lần nữa, để mang lại lợi ích không chỉ cho người Mỹ mà c̣n cho tất cả người dân thế giới, những người tin tưởng vào tự do và pháp quyền.
Một chiến lược có tầm nh́n dài hạn cho tương lai trước hết phải đầu tư vào chính nước Mỹ. Ưu tiên nâng cấp các cơ sở hạ tầng công cộng thay v́ chi tiêu quá mức cho các nền tảng quân sự đă lỗi thời, thừa nhận một thực tế rằng sức khỏe, sự thịnh vượng và giáo dục của người dân là nền tảng của mọi quyền lực chính trị. Hiện đại hóa bộ máy an ninh quốc gia, bằng cách cải cách các thể chế hiện có để làm cho chúng phản ứng nhanh, mang tính đại diện hơn và lập ra các thể chế mới có khả năng nắm bắt thời cơ và giảm thiểu rủi ro tốt hơn. Tạo dựng được niềm tin với các nước đồng minh bằng cách minh bạch động cơ của ḿnh và răn đe đối thủ bằng cách cho họ biết rơ những ǵ Hoa Kỳ có thể và không thể chấp nhận.
Thế giới cần một Hoa Kỳ mạnh mẽ và đoàn kết để đối trọng với sự trỗi dậy của một Trung Quốc độc đoán và tham lam. Nhưng người Mỹ cần phải hiểu rằng không có quốc gia nào vốn dĩ đă vĩ đại hay tốt đẹp, và sự vẻ vang trong quá khứ không giúp ǵ nhiều cho hiện tại. Các quốc gia chỉ trở nên vĩ đại nhờ vào hành động và sự lựa chọn của người dân theo thời gian. Tất cả các thế hệ người Mỹ phải lựa chọn cải cách thay v́ tŕ trệ và hy vọng thay v́ sợ hăi nếu muốn bắt kịp sự thay đổi của thế kỷ 21 và vạch ra đường hướng dẫn dắt phần c̣n lại của thế giới.
Zachery Tyson Brown là một thành viên chuyên về an ninh tại Dự án An ninh Quốc gia Truman và là thành viên hội đồng quản lư Hiệp hội Tác giả Quân đội (Military Writers Guild). Ông tốt nghiệp Đại học T́nh báo Quốc gia Hoa Kỳ.
Links:
https://foreignpolicy.com/2020/09/22/united-states-need-new-strategic-mindset-infinite-perspective/
News
Library
Technology
Giải Trí
Portals
Tin Sốt
Home
Nước Mỹ cần một tầm nh́n chiến lược mới
:handshake :
