Giải mã bí ẩn những người ngủ ít vẫn sống lâu

[troopy]

Các nhà khoa học Mỹ phát hiện một số người sở hữu gene đặc biệt, giúp họ chỉ ngủ 4 đến 6 tiếng mỗi đêm nhưng vẫn khỏe mạnh và sống thọ.

Từ lâu, các chuyên gia khuyến nghị mỗi người ngủ từ 7 đến 9 tiếng hàng đêm. Ngủ ít hơn thời gian này có thể gây ra các vấn đề sức khỏe như suy giảm trí nhớ, rối loạn chuyển hóa, trầm cảm, sa sút trí tuệ, bệnh tim mạch và suy yếu hệ miễn dịch.

Tuy nhiên, gần đây nhóm khoa học Đại học California San Francisco phát hiện, một số người ngủ ít tự nhiên mà không ảnh hưởng đến sức khỏe. Do yếu tố di truyền, họ chỉ cần ngủ từ 4 đến 6 tiếng. Điều này cho thấy chất lượng giấc ngủ thậm chí quan trọng hơn thời lượng ngủ.

"Thực tế, chúng ta vẫn chưa hiểu rõ về bản chất và tác dụng của giấc ngủ. Bạn có ngạc nhiên khi nhận ra một người dành tới một phần ba cuộc đời để ngủ không?", tiến sĩ Louis Ptáček, chuyên gia thần kinh tại Đại học California San Francisco, phụ trách công trình, cho biết.

Trước đây, các nhà khoa học cho rằng giấc ngủ đơn giản là trạng thái cơ thể nghỉ ngơi. Thomas Edison thậm chí cho rằng việc ngủ lãng phí thời gian, tuyên bố ông không bao giờ ngủ quá 4 tiếng mỗi đêm. Ngày nay, số người trưởng thành trên thế giới ngủ dưới 5 tiếng mỗi đêm ở mức cao.

Hầu hết kiến thức về giấc ngủ xuất phát từ mô hình hai quá trình của Alexander Borbély vào những năm 1970. Mô hình này mô tả nhịp sinh học và cân bằng nội môi giấc ngủ để điều chỉnh thời gian cũng như thời lượng ngủ. Đồng hồ sinh học quyết định chu kỳ 24 giờ ngủ và thức, dựa trên các tín hiệu bên ngoài như ánh sáng và bóng tối. Cân bằng nội môi giấc ngủ do áp lực bên trong tích tụ khi thức và giảm khi ngủ, giống như cơn đói.

Tuy nhiên, sau khi gặp một vài gia đình với các thành viên đều có thói quen ngủ ít, tiến sĩ Ptáček và đồng nghiệp là giáo sư Ying-Hui Fu, nhận ra điều đặc biệt. Họ thực hiện nghiên cứu và xác định được đột biến gene gây ra hiện tượng này, có tên DEC2. Sau khi công bố phát hiện, họ nhận được cuộc gọi của hàng nghìn người cũng có thói quen tương tự.

Một gia đình trong nghiên cứu đi ngủ muộn, song vẫn dậy sớm và tỉnh táo dù chỉ ngủ 6 tiếng. Họ là những người đầu tiên được xác định có giấc ngủ ngắn tự nhiên do di truyền. Từ đó, Fu và Ptáček đã truy tìm nguyên nhân đến đột biến gene DEC2.

Hai nhà nghiên cứu cấy ghép đột biến DEC2 vào chuột và nhận thấy chúng bắt đầu ngủ ít hơn. Họ phát hiện một trong những chức năng của gene này là kiểm soát hormone orexin, giúp thúc đẩy sự tỉnh táo. Thiếu hụt orexin là nguyên nhân hàng đầu gây chứng ngủ rũ. Tuy nhiên, ở những người ngủ ít, việc sản xuất orexin dường như tăng lên.

Theo thời gian, nhóm nghiên cứu xác định được 7 gene liên quan đến thói quen ngủ ngắn tự nhiên. Họ phát hiện đột biến gene ADRB1 ở một gia đình có ba thế hệ thường xuyên ngủ ít. Gene này hoạt động mạnh ở vùng não liên quan đến điều hòa giấc ngủ. Khi kích thích vùng não này, những con chuột có đột biến ADRB1 thức dậy dễ dàng hơn và tỉnh táo lâu hơn.

Ở hai cha con khác, các nhà nghiên cứu xác định được đột biến gene NPSR1, liên quan đến điều hòa chu kỳ ngủ - thức. Chuột có đột biến tương tự ngủ ít hơn và không gặp các vấn đề về trí nhớ thường xảy ra sau một đêm thiếu ngủ.

Nhóm nghiên cứu cũng phát hiện hai đột biến khác nhau trong gene GRM1 ở hai gia đình độc lập, cả hai đều có chu kỳ giấc ngủ ngắn. Chuột được cấy ghép các đột biến này cũng ngủ ít hơn mà, song không gặp vấn đề về sức khỏe.

Giống như chuột, những người ngủ ít tự nhiên theo gene di truyền dường như miễn nhiễm với tác động xấu của việc thiếu ngủ. Nghiên cứu cho thấy họ tham vọng, năng động và lạc quan, có khả năng phục hồi đáng kể trước căng thẳng, đồng thời có ngưỡng chịu đau cao, thậm chí sống lâu hơn.


Một số người sở hữu gene di truyền giúp họ rút ngắn được thời gian ngủ mà không ảnh hưởng đến sức khỏe. Ảnh: Reuters

Chuyên gia phỏng đoán, có thể người ngủ ít di truyền sở hữu động lực mạnh mẽ tới mức họ vượt qua được các quá trình trao đổi chất hoặc chuyển hóa bẩm sinh đòi hỏi thời gian nằm yên tĩnh trên giường. Giả thuyết khác là não bộ của họ có cấu tạo đặc biệt, khiến giấc ngủ trở nên hiệu quả tối đa.

Theo Phyllis Zee, giám đốc Trung tâm Y học Giấc ngủ và Nhịp sinh học tại Đại học Northwestern, giấc ngủ ít nhưng chất lượng thường có nhiều chu kỳ ngủ sóng chậm, từ đó tạo ra nhiều dịch tủy não, chất lỏng tắm não và tủy sống, cho phép con người loại bỏ nhiều chất thải hơn.

Các nghiên cứu gần đây của Fu và Ptáček cho thấy người ngủ ít tự nhiên có thể loại bỏ các chất độc hại tích tụ trong não, góp phần gây ra các rối loạn thoái hóa thần kinh như Alzheimer.

Để chứng minh điều này, các chuyên gia đã lai tạo những con chuột có gene ngủ ít với những con chuột mang gene dễ mắc bệnh Alzheimer. Thông thường, chuột Alzheimer có protein tích tụ bất thường. Đây là dấu hiệu của chứng mất trí nhớ ở người. Tuy nhiên, khi lai tạo, não của chuột mới có ít mảng bám protein hơn, như thể các đột biến của chuột ngủ ít đang bảo vệ chúng. Fu tin rằng nếu tiến hành các nghiên cứu tương tự trên mô hình bệnh tim, tiểu đường hoặc các bệnh khác liên quan đến thiếu ngủ, bà sẽ nhận được kết quả tương tự.

Hiện chưa rõ vì sao gene đặc biệt này có thể khiến nhiều người ngủ ít mà vẫn sống lâu. Để tìm câu trả lời, tiến sĩ Fu và tiến sĩ Ptáček đưa những người ngủ ít đến phòng thí nghiệm chung để đo sóng não khi ngủ. Tuy nhiên, nghiên cứu bị đại dịch làm gián đoạn. Họ kỳ vọng sẽ tiếp tục tìm hiểu về vấn đề này trong thời gian tới.

Hiện tại, các chuyên gia khuyến nghị mọi người nên tập trung vào việc ngủ đủ giấc, tuy nhiên tiến sĩ Ptáček cho rằng thời lượng 8 tiếng mỗi đêm đôi khi "quá máy móc". Ông nói: "Điều đó giống như nói rằng mọi người trong dân số đều phải cao 1,77 m. Nhưng gene di truyền không hoạt động như vậy".

VietBF@sưu tập