03/13/20
What does Coronavirus Do to the Body?
Pam Belluck
Pam Belluck is a health and science writer for The New York Times. In 2015, she was one of seven Times staffers awarded the Pulitzer Prize for coverage of the Ebola epidemic.
Người dịch Christine Nguyễn
Khi các ca lây nhiễm Wuhanvirus nở rộ khắp thế giới và chính phủ nhiều nước đang dùng đến những biện pháp mạnh mẽ để hạn chế sự lây lan, th́ vẫn c̣n nhiều lúng túng về những ǵ virus này chính xác đă gây ra trong cơ thể con người.
Các triệu chứng – sốt, ho, khó thở – có thể báo hiệu nhiều loại bệnh từ cúm đến nhiễm trùng đến cảm lạnh thông thường. Dưới đây là những ǵ mà các chuyên gia y tế và những nhà nghiên cứu cho đến nay biết được về tiến tŕnh lây nhiễm do Wuhanvirus gây ra – và những ǵ họ vẫn chưa thể biết.
1. Wuhanvirus gây ra lây nhiễm như thế nào?
Virus lây lan qua các giọt nước bắn trong không khí do ho hoặc hắt hơi mà những người ở gần có thể dính phải qua mũi, miệng hoặc mắt. Virus trong các giọt nước này nhanh chóng đi vào trong đường mũi và đến các màng nhầy trong cổ họng, dính vào cơ quan thụ quan chuyên biệt trong các tế bào. Và câu chuyện bắt đầu.
Các phần tử Wuhanvirus có các protein gai nhọn đâm ra từ bề mặt của chúng, và những gai nhọn này bám vào màng tế bào, cho phép chất liệu di truyền của virus xâm nhập vào tế bào của con người.
Các vật chất di truyền đó tiến hành “chiếm đoạt sự trao đổi chất của tế bào và trên thực tế có thể ra lệnh cho tế bào rằng: “Không được làm những việc như thường lệ. Việc của anh bây giờ là giúp cho tôi nhân bào lên và tạo ra virus,”” tiến sĩ William Schaffner chuyên gia bệnh truyền nhiễm Đại học Vanderbilt thuộc Trung tâm Y khoa Nashville nói.
2. Tiến tŕnh này gây ra các vấn đề về hô hấp như thế nào?
Khi các bản sao của virus được nhân lên, chúng bung ra và lây nhiễm cho các tế bào lân cận. Các triệu chứng thường bắt đầu trong cổ họng với đau họng và ho khan.
Virus kế đến sẽ “ḅ dần xuống các ống phế quản,” tiến sĩ Schaffner nói. Khi virus đến phổi th́ màng nhầy của phổi sẽ bị viêm, gây hỏng phế nang hoặc túi phổi và phổi phải làm việc nhiều hơn để thực hiện chức năng cung cấp oxy cho máu tuần hoàn khắp cơ thể và loại bỏ dioxide carbon trong máu khi thở ra.
“Nếu phổi bị sưng sẽ làm oxy được thở qua màng nhầy khó khăn hơn rất nhiều,” tiến sĩ Amy Compton-Phillips nói, ông là giám đốc của Hệ thống Y tế Dự pḥng bệnh viện ở Everett, bang Washington là nơi có ca Wuhanvirus đầu tiên của nước Mỹ hồi tháng 01.
Sự sưng tấy và oxy lưu thông bị suy yếu có thể dẫn đến phổi bị tràn dịch và mủ, và làm chết tế bào. Viêm phổi và nhiễm trùng phổi có thể xảy ra.
Một số người sẽ rất khó thở và cần máy trợ thở. Trường hợp xấu nhất, gọi là hội chứng suy hô hấp cấp tính, là phổi chứa quá nhiều dịch mà không có bất cứ sự trợ thở nào có thể giúp được, th́ bệnh nhân sẽ chết.
3. Virus vào phổi theo quỹ đạo nào?
Tiến sĩ Shu-Yuan Xiao, giáo sư bệnh lư học trường Đại học Y khoa Chicago đă kiểm tra các báo cáo bệnh lư của những người mắc Wuhanvirus ở Khựa. Ông nói virus bắt đầu xuất hiện ở các khu vực ngoại vi ở cả hai bên phổi và tốn chút thời gian để tấn công vào đường hô hấp trên, khí quản và các đường dẫn khí trung tâm khác.
Tiến sĩ Xiao cũng là giám đốc Trung tâm Chẩn đoán Bệnh học và Phân tử tại trường Đại học Wuhan nói mô h́nh này giúp giải thích tại sao ở Wuhan, nơi xuất phát dịch bệnh, thời gian đầu có nhiều ca bệnh đă không được nhận biết ngay.
Phác đồ xét nghiệm ban đầu ở nhiều bệnh viện Khựa không phải lúc nào cũng phát hiện sự nhiễm trùng ở vùng ngoại vi của phổi, do đó nhiều người tuy có các triệu chứng đă được cho về nhà mà không chữa trị ǵ.
“Họ không những đến các bệnh viện khác để mong được chữa trị mà c̣n ở nhà và lây nhiễm cho người nhà. Đó là một trong những nguyên nhân của việc lây lan rộng lớn như vậy,” Xiao nói.
Nghiên cứu gần đây của một nhóm do các nhà nghiên cứu trường Đại học Y khoa Icahn ở Mount Sinai dẫn dắt đă t́m ra rằng hơn phân nửa của 121 bệnh nhân ở Khựa có kết quả b́nh thường khi chụp CT ở giai đoạn đầu của bệnh. Các nghiên cứu này và những công việc của tiến sĩ Xiao cho thấy khi bệnh tăng nặng, chụp CT sẽ phát hiện ra “các vùng mờ đục trên bề mặt”, một loại phủ mờ trong nhiều phần của phổi, là chứng cứ của nhiều loại nhiễm trùng đường hô hấp do virus. Các vùng mờ đục này có thể lan rộng và dày lên nhiều chỗ khi bệnh nặng hơn, tạo thành một thứ mà những nhà X-quang gọi là mô h́nh “chỗ lát lởm khởm – crazy paving” trên bản chụp.
4. Phổi là cơ quan duy nhất của cơ thể bị lây nhiễm?
Không hẳn. Tiến sĩ Compton-Phillips nói rằng sự lây nhiễm có thể trải rộng qua các màng nhầy, từ mũi xuống đến trực tràng.
Do đó các chuyên gia nói rằng trong khi virus chẳng có dấu vết ǵ trong phổi th́ nó cũng có thể lây nhiễm đến các tế bào của hệ tiêu hóa. Điều này có thể giải thích một số bệnh nhân lại có các triệu chứng như tiêu chảy, khó tiêu. Tiến sĩ Schaffner cho biết virus cũng có thể xâm nhập vào máu.
Trung tâm C.D.C cho biết RNA (Acid RiboNucleic) của Wuhanvirus được phát hiện trong các mẫu máu và phân, nhưng vẫn không rơ máu và phân có làm lây nhiễm virus không.
Tủy xương và các cơ quan khác như gan cũng có thể bị viêm, tiến sĩ George Diaz nói. Ông là trưởng ban về bệnh truyền nhiễm Trung tâm Y tế Dự pḥng ở Everett, Washington người trong nhóm trị liệu cho bệnh nhân mắc Wuhanvirus đầu tiên ở Mỹ. Các tiểu mạch cũng có thể bị viêm nhiễm như đă xảy ra với dịch bệnh SARS hồi năm 2002 – 2003.
“Virus sẽ vào các cơ quan như tim, thận, gan và có thể gây thiệt hại trực tiếp các bộ phận này,” tiến sĩ Schaffner nói. Khi hệ miễn nhiễm của cơ thể tăng cường tấn công lại sự lây nhiễm, t́nh trạng viêm sưng có thể xảy ra khiến các cơ quan này bị trục trặc.
Kết quả là, một số bệnh nhân có thể bị tổn hại lâu dài không chỉ v́ virus mà c̣n v́ chính hệ miễn nhiễm của cơ thể khi nó nổi giận chống lại sự lây nhiễm.
Các chuyên gia chưa lập được hồ sơ liệu Wuhanvirus có tác động lên năo không. Nhưng các nhà khoa học nghiên cứu về SARS cho biết có bằng chứng virus SARS có thể len lỏi vào năo một vài bệnh nhân. Với những tính chất giống nhau giữa SARS và cúm Khựa là loại cúm do Wuhanvirus gây ra, một tài liệu đăng tải vào tháng trước trên Tạp chí Medical Virology đă lập luận rằng không nên loại trừ khả năng Wuhanvirus lây nhiễm đến các tế bào thần kinh.
5. Tại sao một số người bệnh rất nặng c̣n hầu hết th́ không?
Khoảng 80% người bị nhiễm Wuhanvirus chỉ có các triệu chứng nhẹ. Nhưng khoảng 20% sẽ trở bệnh nặng và trong khoảng 2% bệnh nhân ở Khựa, nơi có nhiều ca lây nhiễm nhất, bệnh đă gây ra tử vong.
Các chuyên gia nói rằng các tác động dường như phụ thuộc vào độ khỏe mạnh hoặc suy yếu của hệ thống miễn dịch của mỗi người. Người cao tuổi hoặc người đang có các vấn đề về sức khỏe, như tiểu đường hay các bệnh măn tính khác th́ dường như bị các triệu chứng nặng nề hơn.
Tiến sĩ Xiao đă tiến hành kiểm tra bệnh lư cho hai người trong xứ Khựa nhập viện ở Wuhan hôm tháng 01 v́ các nguyên nhân khác nhau – họ cần giải phẩu v́ ung thư phổi giai đoạn đầu – nhưng bệnh án của họ sau đấy cho thấy họ đă bị nhiễm Wuhanvirus mà bệnh viện đă không nhận ra vào thời điểm đó. Bệnh ung thư phổi của bệnh nhân không đủ mạnh để giết họ.
Tiến sĩ Xiao cho biết hồ sơ bệnh án ghi rằng một trong hai bệnh nhân là nữ 84 tuổi đang bị tiểu đường đă chết v́ viêm phổi do Wuhanvirus.
Người kia là nam 73 tuổi khỏe mạnh hơn với tiền sử bệnh là huyết áp cao và được bệnh nhân quản trị tốt trong suốt 20 năm. Tiến sĩ Xiao nói rằng bệnh nhân đă được mổ lấy khối u thành công và đă được xuất viện, chín ngày sau bệnh nhân nhập viện trở lại v́ sốt và ho và được xác định nhiễm Wuhanvirus.
Tiến sĩ Xiao nói rằng nam bệnh nhân này gần như chắc chắn là bị nhiễm trong lần đầu ở bệnh viện, v́ những bệnh nhân khác trong pḥng hồi sức hậu phẫu sau đấy được biết bị nhiễm Wuhanvirus. Giống nhiều ca khác, nam bệnh nhân này vài ngày sau mới biểu hiện các triệu chứng về hô hấp.
Nam bệnh nhân đă hồi phục sau 20 ngày điều trị trong khoa lây của bệnh viện. Các chuyên gia cho rằng khi các bệnh nhân như vậy hồi phục thường là nhờ vào những chăm sóc hỗ trợ - truyền dịch, máy trợ thở cùng các điều trị khác – cho phép bệnh nhân vượt qua các tác hại của sự viêm nhiễm v́ virus.
6. Các nhà khoa học vẫn chưa biết những điều ǵ về bệnh nhân cúm Khựa?
Rất nhiều. Mặc dù cúm Khựa giống với dịch bệnh SARS ở nhiều khía cạnh và có nhiều yếu tố chung với bệnh cúm và viêm phổi, nhưng tiến tŕnh của người mắc bệnh cúm Khựa như thế nào vẫn chưa được hiểu rơ.
Tiến sĩ Diaz nói rằng một số bệnh nhân vẫn ổn định trong cả tuần và sau đấy bất ngờ bị viêm phổi. Một số bệnh nhân giống như đă b́nh phục nhưng sau đấy bệnh tái phát trở lại.
Tiến sĩ Xiao nói rằng một số bệnh nhân ở Khựa đă hồi phục nhưng lại tái phát bệnh dường như v́ họ bị nhiều tổn hại và mô phổi bị tổn thương nên sau đấy bị vi trùng trong cơ thể tấn công. Một số bệnh nhân cuối cùng tử vong do nhiễm phải vi trùng chứ không phải là virus. Nhưng phần lớn các trường hợp tử vong không phải do những điều này gây ra.
Những ca bệnh khác là những bí ẩn đầy bi kịch. Tiến sĩ Xiao nói rằng cá nhân ông biết một nam và một nữ bệnh nhân nhiễm Wuhanvirus nhưng có vẻ đang được cải thiện. Sau đấy nam bệnh nhân t́nh h́nh xấu đi và phải nhập viện.
“Nam bệnh nhân phải vào khoa hồi sức đặc biệt, thở oxy và thường gửi tin nhắn cho vợ rằng ông ấy đang tốt lên, rằng đă ăn uống ngon miệng và các cái,” tiến sĩ Xiao kể. “Nhưng trong một buổi chiều muộn, vợ ông không c̣n nhận được tin nhắn nữa. Bà ấy không hiểu tại sao. Và lúc 22:00 bà nhận được tin báo từ bệnh viện rằng chồng bà đă qua đời.”
Christine Nguyễn
https://www.nytimes.com/by/pam-belluck
News
Library
Technology
Giải Trí
Portals
Tin Sốt
Home
T̀M HIỂU: WUHANVIRUS LÀM G̀ TRONG CƠ THỂ TA?
:hands hake:
