9//9/19
Bloomberg – Tổng thống Donald Trump cho biết hôm thứ Bảy rằng ông đă hủy bỏ các cuộc họp bí mật với các nhà lănh đạo của Taliban và tổng thống Afghanistan, dự tính vào Chủ nhật tại trại David, và ngừng các cuộc đàm phán ḥa b́nh sau khi một binh sĩ Mỹ bị giết.
JACQUELYN MARTIN / AP
Sự sụp đổ bất ngờ của các cuộc mật đàm có thể làm hỏng các cuộc đàm phán trực tiếp của Hoa Kỳ với Taliban, nhằm đưa ra triển vọng chấm dứt 18 năm chiến tranh ở Afghanistan, khiến nó trở thành cuộc chiến kéo dài nhất của Mỹ. Cuộc họp theo kế hoạch được Trump tiết lộ vào thứ Bảy đă là một bí mật được tổ chức chặt chẽ.
Tổng thống đă cảm thấy thất vọng với các cuộc đàm phán ḥa b́nh. Cố vấn an ninh quốc gia, John Bolton, nghĩ rằng một thỏa thuận về nguyên tắc đă đạt được là không thỏa đáng và nhắc nhở Trump về những cạm bẫy tiềm tàng, theo hai người quen thuộc với vấn đề này. V́ vậy, Trump đă cố gắng thực hiện thỏa thuận cá nhân bằng cách mời Taliban và Tổng thống Afghanistan Ashraf Ghani nói chuyện riêng với ông.
Trong khi phái đoàn Taliban chưa bao giờ đến Hoa Kỳ, Mullah Abdul Ghani Baradar, một trong những lănh đạo cấp cao nhất của Taliban, sẽ nằm trong số những người đến Camp David. Điều đó sẽ tạo ra cảnh tượng phi thường của một tổng thống Hoa Kỳ ngồi xuống với một chỉ huy của lực lượng chiến binh mà quân đội Mỹ đă chiến đấu trong nhiều năm.
Trong một loạt ba tin nhắn trên Twitter, Trump nói rằng ông đă hủy bỏ các cuộc đàm phán không được báo cáo trước đó tại khu nghỉ của tổng thống v́ đại diện Taliban có lẽ không có quyền đàm phán một thỏa thuận có ư nghĩa.
Taliban thừa nhận một cuộc tấn công ở Kabul đă giết chết 12 người – bao gồm cả một người lính Mỹ – để tạo lợi thế giả, ông Trump nói trong một tweet. Những loại người nào sẽ giết rất nhiều người để củng cố lập trường thương lượng của họ?
Hoa Kỳ đă chiến đấu ở Afghanistan từ năm 2001, ngay sau vụ khủng bố ngày 11 tháng 9. Các cuộc đàm phán đă diễn ra vài ngày trước lễ kỷ niệm 18 năm của các cuộc tấn công khiến gần 3,000 người thiệt mạng và thúc đẩy cuộc xâm lược Afghanistan của Hoa Kỳ.
Hôm thứ Năm, một người lính Mỹ và các thành viên dịch vụ Rumani đă thiệt mạng khi một quả bom xe Taliban phát nổ gần đại sứ quán Hoa Kỳ ở Kabul. Đó là cuộc tấn công lớn thứ hai trong tuần này, ngay cả khi các bên đang tiến gần đến một thỏa thuận ḥa b́nh mà các bên đă thương lượng trong vài tháng.
Vào thời điểm đó, Ghani, tổng thống Afghanistan, đă lên án cuộc tấn công bằng các từ ngữ mạnh mẽ nhất, ông nói rằng việc làm ḥa với phiến quân Taliban vẫn đang giết chết những người vô tội là vô nghĩa, theo một tuyên bố gửi qua email.
Đại diện đặc biệt của Hoa Kỳ về Ḥa giải Afghanistan là Zalmay Khalilzad đă nói trong một tweet trước đó rằng, chúng tôi đang ở ngưỡng của một thỏa thuận nhằm giảm bạo lực và mở ra cánh cửa cho người Afghanistan ngồi lại với nhau để đàm phán một nền ḥa b́nh bền vững và có chủ quyền và một Afghanistan thống nhất, có chủ quyền sẽ không đe dọa Hoa Kỳ, các đồng minh hoặc bất kỳ quốc gia nào khác.
Nhưng Bolton lập luận rằng Khalilzad đang chấp nhận các điều khoản từ Taliban quá mơ hồ.
Hoa Kỳ đă nhấn mạnh rằng sẽ không có thỏa thuận nào là chung cuộc cho đến khi nào Taliban đạt được thỏa thuận với Ghani, qua các cuộc đàm phán trực tiếp mà Taliban từ chối thực hiện. Trump tweet chỉ ra rằng cuộc họp tại Trại David là một nỗ lực để vượt qua sự chia rẽ đó bằng cách gặp riêng với Ghani và Taliban.
Bộ Ngoại giao đă đưa ra các câu hỏi về cuộc họp tại trại David của TT Trump – bao gồm cả những người dự kiến tham dự – tới toà Bạch Ốc, nơi các quan chức truyền thông từ chối b́nh luận. Các cuộc gọi đến người phát ngôn của Taliban cũng đă không được trả lời.
Chính phủ Afghanistan cho biết họ cam kết hợp tác với Hoa Kỳ và các đồng minh trong việc mang lại ḥa b́nh, theo một tuyên bố từ văn pḥng báo chí Ghani, vào Chủ nhật để trả lời các tweet của Trump.
Chính phủ coi sự cố chấp của phe Taliban là gia tăng bạo lực đối với người Afghanistan là một trở ngại chính cho các cuộc đàm phán ḥa b́nh đang diễn ra, theo lời tuyên bố. Chúng tôi đă luôn nhấn mạnh rằng ḥa b́nh thực sự là có thể khi Taliban ngăn chặn việc giết người Afghanistan, thực hiện lệnh ngừng bắn bao gồm và tham gia các cuộc đàm phán trực tiếp với chính phủ Afghanistan.
Trong các cuộc đàm phán do Khalilzad dẫn đầu, Hoa Kỳ đă đề xuất trói buộc sự rút quân đội Mỹ và đồng minh với lời cam kết của Taliban cấm các nhóm khủng bố như Nhà nước Hồi giáo và al-Qaeda sử dụng Afghanistan để tấn công.
Sự thất bại trong các cuộc đàm phán làm tăng triển vọng rằng Trump sẽ không thể thực hiện lời hứa rút quân đội về nước – hoặc nếu ông ta rút quân, th́ hậu quả sẽ được hồi sinh dưới sự cai trị của Taliban mà không có ǵ đảm bảo nhóm sẽ kiềm chế những kẻ khủng bố.
Không ai nghĩ rằng chuyện chúng ta phải đàm phán với Taliban là tuyệt vời, nhưng thực tế là nếu chúng ta muốn đảm bảo lợi ích an ninh của ḿnh ở Afghanistan một cách bền vững, nó đ̣i hỏi một số cách giải quyết cuộc nội chiến đang diễn ra ở Afghanistan trong 40 năm qua, theo Richard Olson, cựu đại diện đặc biệt của Afghanistan.
Nguyễn Dương