Khi YouTube biến thành nơi để Vlogger kiếm tiền bằng "video rác"

Hàng trăm ngàn "công nhân số" người Việt đang lao đầu vào làm việc cho "xí nghiệp" nội dung YouTube, để tạo ra hàng triệu video mỗi ngày.

Việt Nam là một trong 5 mỏ vàng của YouTube, ám chỉ sự tăng trưởng người xem ở 5 thị trường đều đạt hai chữ số mỗi năm. Đây là tiết lộ của công ty "mẹ" Google vào năm 2019.

Nhưng không phải đợi cho đến khi thị trường Việt Nam bùng nổ như bây giờ, những người làm nội dung mới nhảy vào cuộc chơi. Từ thuở "sơ khai" của YouTube, người Việt đã biết cách công nghiệp hóa dây chuyền sản xuất nội dung để kiếm tiền trên mạng xã hội video này.

"Nhà xưởng lớn" YouTube

Bất cứ nền tảng "số" kiếm ra tiền nào cũng có thể bị lạm dụng bởi một nhóm nhỏ người dùng và YouTube cũng không phải là ngoại lệ. Không lâu sau khi mở ra "con đường kiếm tiền" (monetization) vào năm 2007, YouTube đã đón chào một thế hệ các vlogger đầu tiên đầy tài năng của Việt Nam như Toàn Shinoda, Huyme hay JVevermind.

Cùng với đó, một nhóm nhỏ khác đã nhìn thấy cơ hội để làm giàu trên mảnh đất YouTube. Đó cũng là lúc các thế hệ "công nhân" đầu tiên của nhà xưởng YouTube ra đời với kỹ năng sản xuất duy nhất: reup.


Clip "nấu cháo gà nguyên lông" của Hưng Vlog đã bị chính chủ nhân gỡ xuống nhưng lại được reup hàng loạt trên rất nhiều kênh khác nhau

Reup là thuật ngữ ám chỉ nội dung được sản xuất bằng cách lấy lại clip của người khác, cắt ghép rồi tổng hợp để đăng lên kênh của bản thân nhằm mục đích kiếm tiền. Thế nhưng ở thuở sơ khai, khi YouTube chưa siết chặt chính sách nội dung, reup là một mỏ vàng kiếm khá bộn tiền cho người Việt. Đó là do công việc cần làm chỉ là đơn giản là lấy video clip của người khác để đăng lên.

Sau khoảng vài năm trở lại đây, cách thức này đã không còn hiệu quả khi YouTube mạnh tay dẹp bỏ cách kiếm tiền "bá đạo" này từ những kênh reup như vậy của người Việt (thuật ngữ trong giới gọi là "đợt bão").

Đứng trước nguy cơ cao bị thất nghiệp, các "công nhân" của "xí nghiệp YouTube" tại Việt Nam loay hoay tìm nhiều hướng đi, và một trong số đó là cải tiến phương thức sản xuất. Reup ngày nay tinh vi và bài bản hơn rất nhiều, cộng kèm nhiều thủ thuật về SEO, backlink, subs chéo.

Khi rác ngập tràn "nhà xưởng"

Trước khi nội dung "rác" là một phần không thể thiếu của YouTube, các "công nhân" này cũng phải mày mò thử nghiệm nhiều phương thức khác nhau để cuốn hút người xem mà vẩn an toàn, không vi phạm chính sách sử dụng của YouTube.

Rất nhiều nội dung đã được thử nghiệm và khi đó, nội dung cho trẻ em được xem là mỏ vàng. Từ các loại phim hoạt hình có lồng tiếng hoặc phụ đề đến các video nhạy cảm có gắn mác trẻ em. Đỉnh điểm là việc cơ quan chức năng Việt Nam xử phạt chủ kênh YouTube "Spiderman Frozen Marvel Superhero Real Life" vào năm 2017 vì đã phát tán clip gắn mác trẻ em nhưng có nội dung phản cảm, đồi trụy, vi phạm thuần phong mỹ tục.

Cùng với sự nổi lên của các mạng lưới hợp tác với YouTube ở trong nước (gọi là các network), nội dung rác cho trẻ em ở giai đoạn này cũng dần thoái trào nhường chỗ cho các kênh về trẻ em có sự đầu tư chỉnh chu, chuyên nghiệp, mua bản quyền từ nước ngoài.


Nội dung ăn "thức phẩm sống" phản văn hóa đang ngập tràn YouTube

Một loại nội dung "rác" khác mà vẫn tồn tại cho đến bây giờ là trào lưu "thực hiện thử thách" (challenge) và "trò lừa gạt" (prank), theo tiêu chuẩn càng nguy hiểm càng cuốn hút người xem. Cho đến nay, thể loại này vẫn tồn tại ở Việt Nam với nhiều hình thức biến tướng gây phản cảm, đầu độc và gây hại cho người xem mà chưa có phương cách gì hiệu quả để dẹp bỏ hoàn toàn.

Tuy nhiên, phản văn hóa nhất hiện nay phải là những kênh lấy chủ đề ẩm thực, sử dụng tư liệu là món ăn của đồng bào dân tộc nhưng nội dung hoàn toàn câu view, đem đến cách hiểu sai cho người xem.

Các video dạng này thường tập trung vào việc "ăn sống", "ăn nội tạng động vật không hề qua bước sơ chế hoặc không sử dụng công thức tẩm ướp" nào. Dù bị người xem vạch trần là hoàn toàn sai sự thật về cách ăn uống của đồng bào Tây Bắc nói riêng và đồng bào dân tộc trên cả nước nói chung, nhưng các video dạng này vẫn ngang nhiên tồn tại trên YouTube với cả triệu view.

"Nhà xưởng" đã được công nghiệp hóa

Xoay quanh câu chuyện về nội dung video "rác" và "YouTuber nhảm" hiện nay, các chuyên gia đều đồng tình rằng rất khó để dẹp bỏ vấn nạn này, cả trên thế giới lẫn ở Việt Nam. Một phần lớn trách nhiệm này thuộc về người xem, kế đó là trách nhiệm kiểm duyệt của YouTube, rồi mới đến sự vào cuộc của cơ quan chức năng.

Nhưng ngay cả khi người xem đóng vai trò là bộ lọc đầu tiên và tiên quyết loại bỏ video xấu độc (bằng cách report), clip "rác" liệu có thể biến mất khỏi YouTube? Câu trả lời nhiều khả năng là Không.


Một xưởng cày view cho clip YouTube

Sản xuất nội dung YouTube hiện nay đã trở thành một ngành công nghiệp hóa ở Việt Nam, với những ngành công nghiệp phụ trợ giúp cho clip "rác" hoành hành dễ hơn. Từ các lớp dạy làm YouTube cho đến "dịch vụ chạy view, chạy like, chạy comment, dịch vụ kéo subs, gỡ tắt kiếm tiền"… tất cả loại dịch vụ biến thái này khiến cho việc sản xuất "nội dung bẩn" cho YouTube trở thành một công việc màu mỡ, hái ra tiền. Dù trên thực tế, chỉ rất ít người làm nội dung sạch cho YouTube mới có thể sống được với nghề, chứ chưa nói đến làm nội dung bẩn.

Bởi những dịch vụ như vậy không hề thiếu đủ trò lừa đảo, nhưng khi cung cầu gặp nhau, người người vẫn đổ xô vào mua dịch vụ kiểu như vậy để đẩy nội dung rác lên đề xuất của YouTube. Ngay cả khi bị chặn, người ta vẫn tìm đủ mọi cách để lách luật như cách reup đã nói ở trên.

YouTube, Facebook, Dailymotion, Patreon hay bất cứ nền tảng chia sẻ doanh thu kiếm ra tiền nào đều đã, đang và sẽ có sự tham gia của cộng đồng người Việt làm nội dung "số". Nạn nội dung rác hoành hành môi trường số sẽ không thể chấm dứt một khi các nền tảng này vẫn có những chính sách kích thích việc kiếm thu nhập "khủng", tạo ra ảo mộng đổi đời cho giới trẻ.

Sưu tầm

Vì đồng tiền quảng cáo khổng lồ nên Apple, YouTube, Facebook "làm ngơ" cho mặc ai cứ post clip, bài lên miển là là họ "chen" quảng cáo trong đó là OK, không cần biết nội dung ra sao, miển là kiếm được tiền quảng cáo. Lẽ nào nhận tiền quảng cáo lại muốn chận lại thì làm sao kiếm chác được??? Người xem YouTube không bấm "LIKE" thì đã có hàng tá "xưỡng" lớn nhỏ sẳn sàng ra tay giúp với chi phí rẽ bèo để tăng số "LIKE' giùm rồi! Mới xem thầy Thích Pháp Hòa (Canada) nói chuyện với Phật tử về đạo và đời rất hay, hửu ích thì vài hôm sau lại có mấy "Thích-đủ-thứ" mặc áo cà sa vàng-nâu lên nói chuyện bùa phép, cúng kiếng dị đoan thật "kinh dị" luôn!!!