Sau cuộc đột phá về kỹ nghệ, sách dần trở nên phổ biến rộng rải hơn. Người ta cho sơn màu sáng lên b́a hoặc nội dung của một số cuốn sách để gia tăng sự thưởng thức về giá trị nghệ thuật. Tuy nhiên, những loại sơn sáng màu này lại có chứa chất độc hại có thể gây ra các căn bệnh về đường hô hấp, ung thư hoặc các bệnh khác. Giới khoa học đang kêu gọi mọi người nên cho kiểm tra những cuốn sách được xuất bản vào thế kỷ 19 để xem xét, liệu chúng có chứa những chất độc hại này hay không.
Trước đây, không ít các loại cuốn sách in ấn ở Châu Âu và Hoa Kỳ đều được làm bằng b́a da, vậy nên giá thành bán ra khá đắt, không phải ai cũng có thể bỏ tiền mua được. Măi cho đến thời kỳ Victoria (đầu những năm 1800), các công ty xuất bản lần đầu tiên cho in ấn với quy mô lớn sau cuộc cách mạng kỹ nghệ lần thứ nhất. Họ cho nhuộm b́a sách màu xanh lá cây thay v́ b́a da để thu hút khách hàng và giảm bớt giá thành, khiến cho sách được bán ra có giá cả phải chăng hơn.
Được biết đến với tên gọi
"xanh Paris", "xanh ngọc lục bảo" hay
"xanh Scheele", những hợp chất có chứa
thạch tín (arsenic) này được nhà hóa học người Đức Carl Wilhelm Scheele chế tạo ra vào năm 1775 bằng cách trộn chất đồng với
thạch tín (arsenic).
Những màu xanh này tuy rất tươi sáng và hấp dẫn, nhưng khi tiếp xúc với hợp chất lưu huỳnh trong không khí, b́a sách sẽ chuyển sang màu đen và cuối cùng bị vứt bỏ đi. Sau đó, các công ty xuất bản đă chuyển sang dùng thuốc nhuộm
"màu xanh ngọc lục bảo" và
"xanh Paris" với độ bền màu lâu hơn, sử dụng chúng cho b́a sách, quần áo, nến, giấy dán tường và sơn nhà.
Trong những thập niên sau khi phát hiện ra thuốc nhuộm
màu xanh ngọc lục bảo và
màu xanh Paris, đă có báo cáo về việc có người bị tử vong do tiếp xúc lâu dài với các vật dụng được phủ thuốc nhuộm này. Các báo cáo cũng bao gồm loại nến màu xanh trong bữa tiệc Giáng sinh, váy dạ hội màu xanh lá cây và công nhân nhà máy bị nhiễm độc sau khi sơn đồ trang trí.
Rất nhiều bộ sưu tập sách cổ có chứa thạch tín
Trong hơn 150 năm, những cuốn sách độc hại này đă được t́m thấy trong các thư viện thông thường ở châu Âu và châu Mỹ. Chúng xen lẫn với vô số sách ở các tổ chức văn hóa nghệ thuật trên khắp thế giới. Bất cứ khi nào những cuốn sách độc hại này được phát hiện ra, chúng sẽ được đưa vào môi trường cách ly để giới khoa học sẽ cho tiến hành phân tích thêm.
Hiện nay, giới khoa học trên khắp thế giới đă phát hiện ra hàng trăm cuốn sách cổ b́a xanh có chứa hợp chất của thạch tín, trong đó có những cuốn như
"Những bài thơ hoàn chỉnh của William Cowper", "Chuông tự do" và
"Ṿng hoa đông mùa hạ", v...v...
Thư viện Quốc gia Pháp cũng đă cho loại bỏ ra bốn cuốn sách có b́a màu xanh ngọc lục bảo khỏi kệ vào tháng Tư năm nay v́ chúng có chứa một số lượng nhỏ thạch tín. Mặc dù một số lượng nhỏ này sẽ không gây hại nghiêm trọng cho con người, nhưng thư viện cũng đang tiến hành nhiều xét nghiệm hơn để bảo đảm chúng thực sự an toàn trước khi xem xét đưa chúng trở lại kệ.
Bốn cuốn sách đó là:
"Niên giám của Hiệp hội Làm vườn Hoàng gia" (1862-1863), hai quyển
"Ca dao Ireland" được xuất bản hồi năm 1855 của Edward Hayes, và tuyển tập song ngữ
"Thơ Rumani" được xuất bản hồi năm 1856 của Henry Stanley.
Phát ngôn viên của thư viện này cho biết:
"Chúng tôi đă cho cách ly những tác phẩm này và phân tích chúng thông qua pḥng thí nghiệm bên ngoài để đánh giá hàm lượng thạch tín trong mỗi cuốn sách này".
Danh sách những cuốn sách có chứa chất độc hại
Các chuyên gia nghiên cứu tại Đại học ở Delaware đă hợp tác với Bảo tàng Winterthur của Delaware để triển khai dự án về loại bỏ sách độc hại vào năm 2019. Họ đă cho thử nghiệm hàm lượng kim loại nặng như ch́, arsenic, crom trong hàng trăm b́a sách, và hi vọng biên soạn phân loại ra những cuốn sách có tiềm ẩn mối nguy hiểm này thành danh mục sách để thông báo cho mọi người.
Những cuốn sách độc hại này được phát hiện ra bởi bà Melissa Tedone, một nhân viên quản lư tại Bảo tàng Winterthur của Delaware. Khi đang chỉnh lại gáy và b́a của một cuốn sách, bà bất ngờ nh́n thấy lớp sơn xanh bị bong ra khỏi b́a. Những chất liệu màu này dường như chưa thấm hoàn toàn vào các sợi dệt của vải sách. Chúng tạo thành một lớp phủ dày trên bề mặt vải sách.
![](https://www.epochtimesviet.com/wp-content/uploads/2024/05/id14240228-3_EmeraldGreenSpineVariations-e1711137487599.jpg)
(Ảnh: Thư viện Winterthur)
Thế là bà Tedone bắt đầu cho b́a những cuốn sách này vào máy quang phổ huỳnh quang tia X và thiết bị quang phổ Raman, để cho kiểm tra xem trong thuốc nhuộm c̣n có chứa chất nào khác hay không. Kết quả cho thấy trong thuốc nhuộm quả thực có chứa thạch tín. Không chỉ vậy, trong b́a sách màu đỏ và màu vàng c̣n chứa hàm lượng thủy ngân và ch́ nhất định.
Bà Tedone nói với
CBC rằng:
"Tôi biết giấy dán tường có chứa chất màu arsenic. Tôi cũng biết h́nh ảnh minh họa sách có chứa chất màu thạch tín. Nhưng quư vị sẽ không nghĩ đến có chất độc bao phủ bên ngoài cuốn sách mà ḿnh đang cầm trên tay để đọc. Mặc dù chúng tôi chưa phát hiện trường hợp nào bị bệnh nặng có dính líu đến những cuốn sách như vậy, nhưng chúng tôi muốn mọi người nên nhận thức được mối nguy hiểm đang tiềm ẩn để có thể tránh được những bi kịch không đáng có".
Bà cũng cho biết, thư viện đang cho kiểm tra vải bọc sách để t́m ra bất cứ thành phần độc hại nào có thể có. Ngoài ra, tất cả các cuốn sách đóng b́a được sản xuất hàng loạt từ thế kỷ 19 sẽ được đánh dấu lại, bởi v́ chúng có thể chứa một số loại hợp chất arsenic độc hại.
Cách thức thực hiện đối với sách độc hại
Các chuyên gia tại thư viện Museums Victoria đă cảnh cáo rằng, những cuốn sách độc hại có thể có trong thư viện hoặc ở tư gia. Mặc dù mọi người sẽ không bị tổn hại ngay lập tức khi đă tiếp xúc với chúng, nhưng họ nên thực hiện các biện pháp để tụ bảo vệ ḿnh khỏi hóa chất độc hại. Tốt nhất là đeo găng tay khi thực hiện các biện pháp khử độc và rửa tay ngay sau khi hoàn thành công việc này.
Ngoài ra, nếu phát hiện ra sách có chất độc hại, quư vị nên đặt chúng vào b́a nhựa để cho chất độc không bị bong ra khỏi sách, rồi giao cho chuyên gia lo liệu.
Cô Hayley Webster, quản lư thư viện Museums Victoria, cho biết:
"Theo truyền thống, sách được coi là mặt hàng khá an toàn, nhưng bây giờ tôi cảm thấy vẫn c̣n rất nhiều điều phải học, bởi v́ có rất nhiều điều mà chúng ta vẫn chưa nắm rơ".
Cô giải thích một số điều kiện sẽ giải thoát chất độc hại ra từ sách. Cô nói:
"Những cuốn sách màu xanh được bọc bằng vải chứa độc tố nếu bị hao ṃn hoặc bị ướt th́ sẽ giải tỏa các chất độc hại và gây ra mối đe dọa thực sự cho cơ thể con người".
Rất nhiều cuộc nghiên cứu trước đây đă phát hiện ra rằng, việc tiếp xúc với chất thạch tín có liên đới đến việc gia tăng các triệu chứng về hô hấp, chức năng phổi kém và bệnh phổi măn tính, nhưng việc tiếp xúc lâu dài có thể dẫn đến tổn thương ở da và cả bệnh ung thư.
Ngoài ra, khi kiểm tra sách, họ phát hiện ra rằng, một số cuốn sách được in bằng thuốc nhuộm màu đỏ có chứa hợp chất
"chu sa".
Chu sa là một loại khoáng chất màu đỏ có chứa thủy ngân sulfuric. Chất này và arsenic được liệt vào ba loại chất độc hại hàng đầu trong danh sách các chất độc hại của Trung tâm Kiểm soát và Pḥng ngừa Dịch bệnh CDC.
Bà Rosemary Goodall, một khoa học gia về vật liệu chuyên xác định các chất độc hại trong các bộ sưu tập, đă cho kiểm tra 120 cuốn sách tại bảo tàng. Bà phát hiện bốn cuốn sách có chứa arsenic và 110 cuốn khác chứa lượng ch́ quá mức.
"Nồng độ cao có thể gây ra đau đầu dữ dội, mê sảng, hôn mê, tổn thương ở năo và thậm chí có thể bị tử vong", bà này cho hay.
Người ta c̣n phát hiện thấy, b́a sách màu vàng có chứa một lượng ch́ cromat nhỏ cũng có tính độc hại nhất định. Nhưng may mắn là, thuốc nhuộm màu vàng có độ ḥa tan rất thấp, khó có thể bị hấp thụ khi chạm vào b́a sách.