Theo như tưởng chừng địa điểm chứng kiến cái chết của mănh tướng Lữ Bố vĩnh viễn bị chôn vùi trong quên lăng, th́ cho đến một ngày năm 2017, một hoạt động khảo cổ do Viện Khảo cổ tỉnh Giang Tô (Trung Quốc) khởi xướng đă đưa thành phố Hạ B́ bị chôn vùi hàng trăm năm này ra ánh sáng. Chỉ từ một câu nói vô t́nh của lăo nông, Trung Quốc đă có phát hiện khảo cổ rất quan trọng.
Trong số những nhân vật của "Tam Quốc Diễn Nghĩa", Lữ Bố là một trong những nhân vật có thật trong lịch sử. Lữ Bố (160-199) là chiến tướng trứ danh cuối thời Đông Hán.
Dưới ng̣i bút của La Quán Trung, Lữ Bố được xem là đệ nhất mănh tướng thời Tam Quốc, được người đời xưng tụng là "Phi Tướng" nhờ tài cưỡi ngựa bắn cung phi phàm. Vơ nghệ của Lữ Bố cùng chiến mă của người này đỉnh cao tới mức nhân gian lưu truyền câu nói nổi tiếng "Nhân trung Lữ Bố, mă trung Xích Thố" (Người có Lữ Bố, ngựa có Xích Thố).
Dũng mănh, thiện chiến là thế nhưng Lữ Bố cuối cùng lại bị Tào Tháo đánh bại và bỏ mạng ở thành Hạ B́.
Cái chết của Lữ Bố đă được mô tả chi tiết trong “Tam Quốc Giải Nghĩa”. Chuyện kể rằng sau khi giết Đổng Trác, Lữ Bố chiếm Bộc Dương làm bản doanh và chiến đấu với Tào Tháo trong thời gian dài.
Dưới sức mạnh kinh ngạc của mănh tướng trẻ tuổi, Tào Tháo nhiều phen thua cuộc và suưt mất mạng dưới tay của Lữ Bố ở Bộc Dương (bờ bắc của sông Hoàng Hà).
H́nh ảnh Lữ Bố trên phim ảnh. Nguồn: Sohu
Năm Kiến An thứ ba (198), sau khi Lữ Bố chiếm Hạ B́, Tào Tháo đích thân ra chinh phạt Lữ Bố. Gần 1 năm chinh chiến, Lữ Bố bị Tào Tháo đánh bại, thành Hạ B́ rơi vào tay Tào Tháo. Lữ Bố cuối cùng bị xử tử tại tháp Bạch Môn, cửa ngơ phía nam Hạ B́.
Tuy nhiên, điều đáng tiếc đối với giới sử gia và nhà khảo cổ Trung Quốc là không có dấu vết khảo cổ nào về thành cổ Hạ B́ nơi Lữ Bố qua đời. Bí mật này đă bị ḍng nước sông Hoàng Hà chôn vùi suốt trăm năm.
Vào năm thứ 5 dưới triều đại Nam Tống (1127–1279), sông Hoàng Hà đổi ḍng và thành phố Hạ B́ bị ngập lụt và phá hủy hoàn toàn sau sự kiện đó. Về sau, Hạ B́ được xây dựng lại vào thời nhà Nguyên, nhưng do thiên tai diễn ra liên miên (lũ lụt, động đất) vào thời Khang Hy của nhà Thanh, thành Hạ B́ đă hoàn toàn ch́m trong nước và không c̣n tồn tại.
Từ câu nói của lăo nông đến khám phá bất ngờ thời hiện đại
Tưởng chừng địa điểm chứng kiến cái chết của mănh tướng Lữ Bố vĩnh viễn bị chôn vùi trong quên lăng, th́ cho đến một ngày năm 2017, một hoạt động khảo cổ do Viện Khảo cổ tỉnh Giang Tô (Trung Quốc) khởi xướng đă đưa thành phố Hạ B́ bị chôn vùi hàng trăm năm này ra ánh sáng.
Kết quả từ các cuộc khảo sát cho thấy, tàn tích của thành phố cổ Hạ B́ vào thời nhà Minh (1368 - 1644) và nhà Thanh (1644 - 1911) là một khu thành phố h́nh chữ nhật, dài 630 mét từ đông sang tây, rộng 930 mét từ bắc xuống nam và có diện tích khoảng 600.000 mét vuông. Dưới địa điểm này c̣n có các di tích văn hóa từ thời nhà Tống (960 - 1279).
Việc khai quật những di tích này chứng minh rằng tàn tích thành phố cổ được các nhà khảo cổ khai quật chính là thành phố Hạ B́ trong ghi chép lịch sử.
Nhưng điều khiến các nhà khảo cổ bối rối là không có di tích Hạ B́ nào trước thời nhà Ngụy (220 - 266) và nhà Tấn (266 - 420) được khai quật tại địa điểm này, trong khi theo ghi chép lịch sử, Hạ B́ được xây dựng từ thời nhà Thương (1600 TCN - 1046 TCN).
Điều này có nghĩa là thành cổ Hạ B́ vào thời điểm Lữ Bố bị xử tử có thể đă biến mất hoàn toàn?
Chỉ có một khả năng là di tích Hạ B́ thời nhà Ngụy và nhà Tấn không thể t́m thấy ở Giang Tô. Hạ B́ cổ đó đă ở đâu? Các chuyên gia Trung Quốc đă t́m kiếm suốt hai năm nhưng kết quả vẫn là con số 0.
Cho đến một ngày...
Khi đội khảo cổ đang khám phá bên ngoài một ngôi làng nhỏ của tỉnh Giang Tô th́ một câu nói của một lăo nông đă thu hút sự chú ư của họ.
Ông lăo kể rằng gia đ́nh ông có một mảnh ruộng cạnh làng nhưng mấy chục năm nay ông chưa bao giờ trồng trọt ǵ v́ đất quá cứng nên không thể đào bới, cày xới, chưa kể cỏ dại cũng không mọc lên được.
Sau khi nghe điều này, các nhà khảo cổ đă có một suy đoán táo bạo trong đầu rằng mảnh ruộng đó có phải là do cấu trúc đất nện gây ra hay không. Họ lập tức t́m đến nơi với hy vọng t́m thấy thành phố cổ!
Đội khảo cổ được lăo nông dẫn đến cánh đồng cằn cỗi này và ngay lập tức phát hiện ra những điểm dị thường. Sau khi khám phá, nhóm khảo cổ rất phấn khích: Đây chính là tàn tích của thành cổ Hạ B́ vào thời Đông Hán (25 – 220 SCN) - địa điểm giới khảo cổ t́m kiếm bao năm cuối cùng cũng xuất hiện.
Các nhà khảo cổ tiến hành khai quật thành cổ Hạ B́ thời Đông Hán. Ảnh: Sohu
Một bức tường thành tráng lệ có chiều dài 1.000 mét, chiều cao c̣n lại là 5,6 mét và chiều rộng trên cùng là 16 mét đă được khai quật trên vùng đất này. Phía sau bức tường thành là một thành phố cổ dài 2,5 km và rộng 1,5 km, lớn hơn thành phố cổ thời nhà Ngụy và nhà Tấn gấp 6 lần.
Th́ ra cánh đồng của lăo nông t́nh cờ lại nằm trên tàn tích của một bức tường thành cổ. Bởi v́ tường thành được xây bằng đất nện nên rất cứng khiến cây cối, cỏ dại không mọc nổi.
Vậy làm thế nào các nhà khảo cổ xác định đây là di tích Hạ B́ thời Đông Hán? Nguyên nhân nằm ở cách xây dựng cánh cổng đặc biệt của thành phố cổ này. Vào thời Đông Hán, Hán Minh Đế (vị Hoàng đế thứ hai của nhà Đông Hán) đă đích thân đến phía đông thành phố Hạ B́ để thờ Ngũ Cốc vương.
V́ là nơi hoàng đế thờ cúng, phàm nhân không dám đi lại khi chưa được phép nên thành Hạ B́ thời Đông Hán không có cổng phía Đông. Căn cứ vào ghi chép này, các nhà khảo cổ xác định đây chính là địa điểm Hạ B́ thời Đông Hán và là nơi Lữ Bố qua đời.
V́ là đất nện nên cây cối, cỏ dại trên phần ruộng của lăo nông không thể mọc. Ảnh: Sohu
"Không ngờ chỉ từ lời nói của người nông dân già mà đội khảo cổ đă vô t́nh t́m thấy nơi Lữ Bố qua đời. Phát hiện khảo cổ học về thành phố cổ Hạ B́ thời Đông Hán này có ư nghĩa rất lớn. Mang lại giá trị cao cho việc nghiên cứu lịch sử từ cuối thời Đông Hán đến thời Tam Quốc" - Bai Yunxiang, một chuyên gia của Hiệp hội Khảo cổ học Trung Quốc, cho biết.
Công việc khảo cổ ở thành cổ Hạ B́ chỉ là bước khởi đầu, và sẽ c̣n nhiều điều bí ẩn được hé lộ thông qua các cuộc khai quật chuyên sâu hơn trong tương lai.