Chung quanh chuyện báo chí Mỹ "không ủng hộ bất cứ ứng cử viên Tổng thống nào"

[trungthuc]

(Minh họa)

Sự kiện gây ra chấn động trong giới giới truyền thông và công chúng là hôm thứ Sáu tuần trước, nhật báo The Washington Post (WP) ra tuyên bố không ủng hộ ứng cử viên nào trong cuộc bầu cử Tổng thống vào tuần sau, chấm dứt một thông lệ đã có từ năm 1976 của một tờ báo lớn nhất nhì ở Mỹ. Tuyên bố không ủng hộ ứng cử viên nào được cho là quyết định của tỷ phú Jeff Bezos, ông chủ của tờ báo này, đồng thời là ông chủ của tập đoàn Amazon và nhiều tập đoàn kinh doanh lớn khác như công ty hàng không vũ trụ Blue Origin.

Quyết định của ông Jeff Bezos được loan báo chỉ có vài ngày sau một sự kiện tương tự: nhật báo Los Angeles Times cũng tuyên bố không ủng hộ ứng cử viên nào, cũng được cho là theo quyết định của tỷ phú Patrick Soon-Shiong, ông chủ tờ nhật báo lớn nhất ở tiểu bang California.

Quyết định của hai ông chủ báo tỷ phú, chỉ hơn 10 ngày trước cuộc bầu cử tổng thống, đã gây ra bất ngờ cả trong giới cầm bút lẫn trong độc giả, đồng thời đặt ra vấn đề về tính cách độc lập của báo chí và lòng tin của giới độc giả.

Tại WP, hàng loạt ký giả cự phách đã lập tức xin từ chức, trong đó có hai thành viên ban biên tập là Molly Roberts và David Hoffman, người mới vừa nhận giải Pulitzer hôm tuần trước. Trong thư từ chức, ông Hoffman có viết: "Tôi tin rằng chúng ta đang đối mặt với mối đe dọa rất thật của chế độ chuyên chế trong việc ra tái ứng cử của Donald Trump. Tôi thấy thật vô lương tâm và không thể biện hộ được cho việc chúng ta đánh mất tiếng nói của mình vào thời điểm nguy khốn này". Còn bình luận gia Molly Roberts nói, bà xin từ chức bởi vì "việc ủng hộ cho Kamala Harris vượt qua Donald Trump là một mệnh lệnh đạo đức rõ ràng". Trước đó, cây bút bình luận Michele Norris, gọi quyết định không ủng hộ là "một sai lầm khủng khiếp… một sự sỉ nhục trong một cuộc bầu cử mà những nguyên tắc dân chủ cốt lõi bị đe dọa".

Hai nhà báo "tên tuổi" của WP là Bob Woodward và Carl Bernstein hôm thứ Hai đã lên tiếng phản đối quyết định của WP. Đây là hai nhà báo đã từng điều tra và phơi bày trước công luận Mỹ vụ tai tiếng Watergate khiến cho ông Richard Nixon phải từ chức Tổng thống năm 1974 để tránh bị luận tội. Trong một tuyên bố chung, hai nhà báo lão thành nói họ không đồng ý với ông chủ báo và cho rằng quyết định không ủng hộ được "đưa ra chỉ 12 ngày trước cuộc bầu cử tổng thống 2024 đã không đếm xỉa tới vô số bằng chứng mà chính báo WP đã phơi bày về mối đe dọa mà Donald Trump đặt ra cho nền dân chủ ở Mỹ".

Về phía các nhân vật quản trị, ông William Lewis, chủ nhiệm kiêm tổng giám đốc WP, cho rằng quyết định không ủng hộ ứng cử viên nào chỉ là động tác quay lại với gốc rễ của tờ báo. Trong 100 năm từ khi thành lập năm 1877, WP đã không chính thức ủng hộ bất cứ ứng cử viên tổng thống nào, và việc ủng hộ này chỉ bắt đầu xuất hiện vào năm 1976 với ứng cử viên đầu tiên được tờ báo ủng là ông Jimmy Carter của đảng Dân Chủ.

Một nguồn tin nội bộ của WP tiết lộ, hồi cuối tháng Chín, ông Will Lewis đã bay đến Miami, Florida, để họp với ông chủ Jeff Bezos, khi ấy ông này đã mang theo bản thảo tuyên bố của ban biên tập WP nhằm ủng hộ Phó Tổng Thống Kamala Harris, nhưng cũng không làm thay đổi được quyết định của ông chủ báo tỷ phú Bezos.

Trong một bài bình luận dài đăng trên WP, tỷ phú Jeff Bezos đưa ra thanh minh rằng, việc ủng hộ một ứng cử viên tổng thống nào đó không có tác dụng đối với sự lựa chọn của cử tri mà chỉ làm cho người đọc có cảm nhận tờ báo đang thiên vị, không độc lập, từ đó làm xói mòn lòng tin của công chúng vào báo chí. Và ông cho rằng, chấm dứt việc ủng hộ một ứng cử viên tổng thống là một quyết định có tính nguyên tắc.

Về phía bạn đọc đã dấy lên một cuộc vận động tẩy chay tờ WP. Đến hôm thứ Ba, 29 tháng Mười, đã có 250,000 độc giả lập tức hủy bỏ hợp đồng ghi danh mua báo, chiếm khoảng 10% trong tổng số 2,5 triệu người đặt mua dài hạn báo WP, cả bản in và bản điện tử trên mạng. Nhiều người cho rằng, việc hủy bỏ hợp đồng mua báo WP sẽ chẳng có tác dụng đáng kể, kể cả về mặt tài chính, đối với ông Jeff Bezos, người có tài sản đến 194 tỷ USD, xếp đứng thứ ba trong danh sách những người giàu nhất thế giới. Thêm nữa, có nhiều người lo ngại việc độc giả hủy hợp đồng đặt báo dài hạn sẽ làm cho tờ báo bị giảm doanh thu, giảm thuê mướn các cây bút giỏi và điều đó sẽ có hại cho hoạt động báo chí phẩm chất cao trong hoàn cảnh báo chí chính thống đang bị sức ép sinh tử từ các mạng truyền thông xã hội đang phát sinh mạnh mẽ.

***

Đến hôm nay, giới truyền thông vẫn còn bàn tán sôi nổi về động lực nào đã khiến cho ông Jeff Bezos không ủng hộ ứng cử viên Kamala Harris của đảng Dân Chủ như ý định ban đầu của ban biên tập WP và đưa ra một quyết định rõ ràng là có lợi cho ông Donald Trump của đảng Cộng Hòa. Trong bài xã luận nói trên, ông Bezos nói ông không bị ai can thiệp, không chịu một sức ép nào khi đưa ra quyết định đó.

Nhưng quan sát diễn tiến của cuộc bầu cử tổng thống năm nay, người ta có thể hiểu được phần nào về sự lựa chọn của ông Bezos. Ứng cử viên Kamala Harris không giấu giếm ý định sẽ cho tăng thuế lên các tập đoàn lớn, lên những tay tỷ phú, triệu phú có thu nhập hằng năm trên 400,000 USD để giảm mức thâm hụt ngân sách và tài trợ các chương trình về phúc lợi xã hội. Chính sách đó làm cho các ông chủ tư bản lo ngại và không muốn ủng hộ bà.

Trong khi đó, ứng cử viên đảng Cộng Hòa Donald Trump nhiều lần tỏ ra thân thiện với các giới tư bản đứng đầu các ngành dầu khí, dược phẩm, kỹ nghệ điện toán… Ông hứa sẽ bãi bỏ các quy định kiểm soát việc khoan dầu, đàm phán để giảm giá dược phẩm cung cấp cho chương trình Medicare và nới lỏng việc chính quyền giám sát các tập đoàn kỹ nghệ. Sự kiện tỷ phú Elon Musk đứng vào hàng ngũ của ông Trump và nỗ lực vận động cho ông Trump là một ví dụ về sự liên kết giữa chiến dịch tranh cử của ông Trump với các đại gia kỹ nghệ và tài chính Mỹ.

Thêm nữa, nhiều nguồn tin cho biết ông Trump đe dọa sẽ cho trả đũa những tỷ phú nào phản đối ông, đặc biệt là những người đã lên tiếng mạnh mẽ sau vụ bạo loạn ngày 6 tháng Giêng, 2021. Người ta lo ngại nếu đắc cử, ông Trump sẽ dùng quyền lực vô đối của tổng thống Hoa Kỳ để chống lại những người mà ông gọi là "kẻ thù bên trong", kể cả các nhà quản trị doanh nghiệp. Với nỗi lo ngại đó, trong mấy tháng gần đây, người ta thấy có nhiều vị tổng giám đốc cố gắng tiếp xúc với ban vận động tranh cử của ông Trump để lấy lòng người mà họ nghĩ rằng có thể sẽ là tổng thống trong một thời gian ngắn nữa.

Không chỉ ông Elon Musk, ông chủ của Tesla và SpaceX, mà người ta thấy các ông Tim Cook của Apple, Mark Zuckerberg của Meta (Facebook), Andy Jassy của Amazon, Sundar Pichai của Google, v...v... đều đã tìm cách muốn dàn hòa với ông Trump, nhất là sau vụ ông ta bị ám sát hụt ở Butler, Pennsylvania, hồi tháng Bảy.

Ông Jeff Bezos và ông Trump đã có thời gian dài cơm không lành canh không ngọt. Trong nhiệm kỳ tổng thống 2017-2020, ông Trump đã không ít lần lên án công ty Amazon đã không đóng đủ phần tiền thuế mà tập đoàn phải đóng. Năm 2019, Ngũ Giác Đài trao hợp đồng xây dựng hệ thống điện toán trên mây (cloud computing) cho đối thủ cạnh tranh Microsoft và Amazon đã kiện chính quyền ông Trump ra tòa, làm cho hợp đồng phải bị ngừng lại. Nhưng mới đây ông Trump cho biết ông Bezos đã gọi điện thoại cho ông, ca ngợi sự kiên cường và dũng cảm của ông sau sự kiện bị ám sát hụt.

Là tài phiệt kinh doanh buôn bán, ông Bezos là con người rất thực dụng. Các công ty của ông đang có nhiều mối làm ăn với chính phủ liên bang như hợp đồng 10 tỷ USD về mạng điện toán với Ngũ Giác Đài, hợp đồng 3,5 tỷ USD chế tạo phi thuyền đổ bộ Mặt Trăng với NASA, và ông cũng không muốn chính quyền can thiệp quá sâu vào đế chế kinh doanh của ông nên chuyện ông dàn hòa với ông Donald Trump, không ủng hộ bà Kamala Harris xem ra cũng không có gì lạ lẫm cả. Ở đây, lợi ích kinh tế dường như đã lấn lướt trách nhiệm công dân của nhà báo.

***

Nhiều tổ chức báo chí lớn của Mỹ nằm trong tay quyền sở hữu của các tỷ phú hoặc các tập đoàn tư bản nhưng có một thông lệ bất thành văn là những ông chủ không trực tiếp can thiệp nội dung và công việc của các ban biên tập; nghĩa là các nhà báo hoàn toàn được tự do khi thực hiện chức trách của mình: thông tin kịp thời, đầy đủ và chính xác đến người đọc, đưa ra quan điểm, dựa trên những dữ kiện thu thập được để rồi trên căn bản những thông tin ấy người đọc lựa chọn và quyết định cách suy nghĩ, hành động. Nếu bị can thiệp từ một thế lực bên ngoài hay từ guồng máy kiểm duyệt của chính phủ, báo chí sẽ đánh mất tính cách độc lập và niềm tin của người đọc sẽ bị giảm sút.

Một hiện tượng đáng buồn là xã hội Mỹ ngày càng bị chia rẽ sâu sắc và báo chí cũng bị phân cực như vậy giữa đám bảo thủ và cấp tiến, làm cho người đọc ngày càng mất đi niềm tin vào họ. Một cuộc khảo sát dư luận từ ngày 3 đến ngày 10 tháng Chín của Viện Gallup về lòng tin của người Mỹ vào giới truyền thông báo chí cho biết: chỉ có 31% những người được hỏi ý kiến nói rằng họ tin rằng báo chí đưa tin "đầy đủ, chính xác và công bằng" trong khi có 36% không có chút lòng tin nào và 33% không tin tưởng nhiều ở giới truyền thông. Những con số này gần như không thay đổi kể từ năm 2016 cho đến nay và số người tin vào báo chí đã giảm mạnh từ mức 72% trong cuộc khảo sát năm 1976. Báo chí Mỹ đang có xu hướng bị thoái trào và điều đó có phần do tự do báo chí bị vi phạm, nhà báo không hoàn toàn được tự do hành nghề theo đúng lương tâm và chức trách của mình.

Trở lại với vụ um xùm của báo WP, chuyên gia phê bình Dana Milbank, một cây bút bình luận sáng giá của tờ báo này viết rằng, ông hoan hô các đồng nghiệp đã xin từ chức để phản đối quyết định của ông chủ Jeff Bezos, ông cũng hoan hô các đồng nghiệp còn ở lại làm việc và làm ra những tác phẩm báo chí củng cố niềm tin của bạn đọc vào tính độc lập của báo chí. Nhưng nếu sự can thiệp này đi xa hơn "quyết định không ủng hộ" mà lan vào các lĩnh vực khác của tờ báo, vi phạm tính độc lập và sự liêm chính, thì chính ông sẽ đứng ra tổ chức một chiến dịch kêu gọi độc giả tẩy chay và đồng nghiệp bỏ việc.

Ván cờ đã an bài xong rồi, với mọi sự đã được sắp đặt trước, các con cờ thí đã múa máy xong rồi, giờ chỉ còn chờ kết quả sau cùng đã ...được định sẳn!! Sẽ không có "bất ngờ" gì lớn đâu!!