Có Những Di Sản Văn Hóa

Bạn thân,

Có những di sản văn hóa mang theo những mảng hồn dân tộc, mà chúng ta khi nhớ tới vẫn luôn luôn cảm động, vì đó là một phần lịch sử mở nước, dựng nước của ông bà mình.

Thí dụ, thể thơ lục bát. Một cách gieo vần độc đáo, hoàn toàn dị biệt với thể thơ quan trường chịu ảnh hưởng văn hóa phương Bắc. Phải chăng đó là những bước định hình cho tiếng nói riêng biệt và cơ cấu ngữ âm nhiều dấu giọng của phương Nam?

Hay thể nhạc vọng cổ và cải lương. Một lời ca của những người đi mở đất về hướng Nam, cất lời ca để người bên ghe chài khác nghe vọng tới vào lúc trăng tà… và khi giọng trầm xuống cũng làm chìm đắm những người lưu xứ, liều mình về Nam khai vỡ những luống đất mới.

Hay là môn võ Bình Định, một di sản văn hóa độc đáo, khác hẳn với những võ phái Trung Quốc hay Đại Hàn. Phải chăng, võ Bình Định khởi đầu mang tính thực dụng, là môn võ của người nông dân Nam tiến dùng để tự vệ trước thú rừng, và rồi dùng để quy tập binh sĩ cho những cuộc nổi dậy vì nghĩa lớn, để tới cao điểm là hình thành binh đội cho Quang Trung đánh bại quân nhà Thanh.

Trong đó, một bài kiếm pháp chỉ truyền cho ít người vừa được nói tới. Báo Nông Nghiệp VN trong bài “Truyền nhân Song Phượng kiếm” đã kể về bài kiếm Song Phượng của nữ tướng Bùi Thị Xuân:

“…Nữ võ sĩ Trần Thị Trà Huy (SN 1989) quê ở xã Phước Thuận, huyện Tuy Phước. Cơ duyên khiến Trà Huy bước vào nghiệp võ như sau: “Năm cháu 12 tuổi, mẹ thấy cháu ốm yếu quá nên quyết định gửi em vào ngôi chùa Long Phước nhằm học chút ít võ nghệ, chủ yếu để cho khỏe người…”

Bản tin nói, cô nữ võ sĩ Trần Thị Trà Huy đã trở thành thí sinh nhỏ tuổi nhất được chọn vào Đội tuyển võ cổ truyền của huyện đi tham dự giải võ cổ truyền toàn tỉnh Bình Định năm 2002, “đã đem về cho đoàn chiếc HCĐ ở nội dung biểu diễn.”

Rồi dự Liên hoan Quốc tế võ cổ truyền thế giới lần thứ V tại Hàn Quốc (2007)… và cô “Huy xuất sắc đoạt HCV,” và tiếp sau đó đoạt HCB tại Giải vô địch võ cổ truyền toàn quốc.

Bản tin báo Nông Nghiệp VN kể về bài kiếm pháp:

“…Sự luyện tập chăm chỉ và lòng ham học hỏi của môn sinh Trần Thị Trà Huy đã khiến HLV Trần Duy Linh quyết định truyền dạy bài kiếm Song Phượng, một bài kiếm do nữ tướng Bùi Thị Xuân biên soạn trong thời gian bà huấn luyện đội tượng binh ở vùng Tây Sơn thượng đạo.

Tương truyền, trên bãi huấn luyện đội tượng binh, ngày nào nữ tướng Bùi Thị Xuân cũng nhìn thấy 1 đôi chim phượng rực rỡ bay lượn trên vùng trời tại bãi tập, và chúng chỉ bay đi buổi tập kết thúc. Một đêm, bà nằm mộng thấy từ trên núi cao, đôi chim phượng hoàng ấy bay về, miệng mỗi con ngậm một thanh kiếm sáng quắc. Đôi chim phượng lượn vòng nhiều lần rồi nhả kiếm trước mặt bà, như là ban tặng. Bà nhận báu kiếm, lạy tạ trời đất tổ nghiệp rồi tỉnh giấc. Sau đó, từ hấp dẫn mãnh liệt của đôi phượng hoàng trong giấc mơ đã khiến bà gắn bó với đôi chim phượng có mặt hàng ngày tại những buổi tập trong cánh rừng Tây Sơn thượng đạo, bà rút gươm múa theo nhịp lượn của chúng.

Rồi một đêm không ngủ được, thần trí anh minh lạ thường, bà đem nghiên bút trút mạch hứng khởi cho ra đời bài võ Song Phượng kiếm. Đó là vào 20 tháng Chạp, tiết Đại Hàn, năm Canh Dần (1770). Sau đó, bà truyền dạy bài kiếm này cho nhiều chị em, có 4 trong số đó cùng bà trở thành những kiếm khách thần sầu mà lịch sử ghi nhận là Tây Sơn ngũ phụng thư, gồm: Bùi Thị Xuân, Bùi Thị Nhạn (vợ hoàng đế Quang Trung), Trần Thị Lan (vợ đô đốc Nguyễn Văn Tuyết), Nguyễn Thị Dung (vợ tướng Trương Đăng Đồ) và Huỳnh Thị Cúc.

Theo võ sư Trần Duy Linh, bài võ Song Phượng kiếm ông đã được võ sư Nguyễn Đông Hải truyền thụ cách đây gần 20 năm…”

Thế đấy… bài kiếm không chỉ là những chiêu thức để tự vệ và tấn công. Nhưng cũng là tinh hoa một đời võ học của nữ tướng họ Bùi, và là một phần sức mạnh của đoàn nữ binh nhà Tây Sơn.

Đó là di sản văn hóa dân tộc… là những gì gìn giữ cho quê nhà không bị vó ngựa nhà Thanh cày nát, và giữ gìn cho chúng ta còn nói được ngôn ngữ Việt như ngày hôm nay.

Đó là một di sản văn hóa, dị biệt với gốm Bát Tràng và ca cải lương vì không thuần tuý chỉ là nghệ thuật, mà còn là những bước đi sinh tử của dân tộc. Hễ thua là chết với người phương bắc. Bài học đó bây giờ vẫn đúng với các diễn biến ngoàì Biển Đông.

Theo VietBao