Mỹ và Nga đang bắt tay nhau để xúc tiến giải pháp kết thúc cuộc xung đột Ukraine. Tiến tŕnh t́m kiếm ḥa b́nh đă khởi động khó có thể đảo ngược.
Ngày 18/2/2025, cuộc đàm phán đầu tiên giữa Nga và Mỹ sau ba năm xung đột Ukraine đă diễn ra tại thủ đô Riyadh của Ả Rập Saudi. Ngày 27/2/2025, hai bên đă nối lại các cuộc đàm phán tại Istanbul. Hai bên duy tŕ các mối liên hệ và tiếp tục đối thoại.
Khi Mỹ và Nga, hai cường quốc hàng đầu thế giới bắt tay nhau và quyết tâm giải quyết cuộc xung đột Ukraine và tiến tŕnh t́m kiếm giải pháp ḥa b́nh đă bắt đầu th́ khó có thể đảo ngược. Con tàu hoà b́nh đă chuyển bánh, mọi người phải nhanh chân lên tàu.
Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio gặp Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov tại Riyadh, Ả Rập Saudi, vào ngày 18/2/2025. Ảnh: Reuters
Kết quả chính của cuộc gặp đầu tiên Mỹ - Nga
Kết quả chính của cuộc gặp là sau ba năm xung đột ở Ukraine, đối đầu nhau ở hai bên chiến tuyến, quá tŕnh b́nh thường hóa quan hệ Mỹ - Nga đă được khởi động và Washington nhận thấy cần phải tính đến lợi ích của Nga.
Trong ba năm qua, không có cuộc đối thoại nào giữa hai cường quốc hạt nhân lớn nhất thế giới có lúc đă tiến tới bờ vực của cuộc xung đột trực tiếp. Cuộc gặp này đă tháo ng̣i nổ nguy cơ một cuộc đối đầu hạt nhân huỷ diệt, mở ra triển vọng củng cố t́nh h́nh an ninh quốc tế và ổn định chiến lược trên cấp độ toàn cầu.
Dưới thời cựu Tổng thống Joe Biden, Mỹ theo đuổi mục tiêu gây thất bại chiến lược cho Nga, t́m cách đánh bại Nga trên chiến trường, phá hủy nền kinh tế, cô lập nước Nga trên trường quốc tế, làm cho nước này sụp đổ. Nhưng chính sách này đến nay không thành công khi nền kinh tế Nga vẫn ổn định, nước Nga không bị cô lập và Nga đang giành thắng lợi trên chiến trường.
Có thể nói, giai đoạn bất thường trong quan hệ song phương ba năm qua dưới thời cựu Tổng thống Biden đă chấm dứt.
Về cuộc xung đột Nga - Ukraine, chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump và Nga đă trao đổi với nhau về lập trường của mỗi bên đối với cuộc xung đột. Hai bên đă chỉ ra những điểm tương đồng, bất đồng và xác định được những vấn đề khó khăn nhất. Đồng thời quyết định thành lập các nhóm làm việc, khởi động các cuộc đàm phán cụ thể nhằm t́m ra một giải pháp "lâu dài, bền vững và được tất cả các bên chấp nhận" cho cuộc xung đột.
Fox News đưa tin, Nga và Mỹ đang thảo luận một kế hoạch chấm dứt xung đột ở Ukraine bao gồm ba giai đoạn: ngừng bắn, tổ chức bầu cử ở Ukraine và sau đó kư kết một hiệp định ḥa b́nh. Nga và Mỹ coi cuộc bầu cử ở Ukraine là ch́a khoá để đạt được mục tiêu này và thoả thuận sẽ thành lập các nhóm đàm phán cấp cao.
Ngoài ra, hai bên cam kết tạo điều kiện cho hợp tác song phương rộng răi hơn, đặc biệt là việc nối lại các cuộc tham vấn về các vấn đề như kiểm soát vũ khí, ổn định chiến lược, t́nh h́nh Trung Đông, Bắc Cực và hợp tác kinh tế, hợp tác trong lĩnh vực không gian, vũ trụ, năng lượng và các lĩnh vực khác trong tương lai.
Một kết quả quan trọng khác của cuộc gặp là việc Mỹ thừa nhận những tổn thất do sự đổ vỡ quan hệ kinh tế với Nga. Mỹ có thể hưởng lợi từ hợp tác kinh tế, nhưng tất nhiên điều này đ̣i hỏi phải dỡ bỏ lệnh trừng phạt và tiếp tục đối thoại.
Theo hướng này, Nhà Trắng đă chỉ thị cho Bộ Ngoại giao và Bộ Tài chính Mỹ đệ tŕnh một danh sách các lệnh trừng phạt có thể được nới lỏng như một phần trong nỗ lực ngoại giao rộng lớn hơn nhằm cải thiện quan hệ với Nga và t́m cách giải quyết xung đột ở Ukraine.
Trước đó, Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Besant đă nói đến khả năng cung cấp các cơ sở kinh tế cho Moscow tùy thuộc vào tiến độ đàm phán. Ngày 26/2/2025, Tổng thống Trump cũng tuyên bố, các lệnh trừng phạt đối với Nga có thể "giảm bớt vào một thời điểm nào đó".
Kể từ khi chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine bắt đầu vào ngày 24/2/2022, nhiều nước phương Tây, đứng đầu là Mỹ, đă áp đặt các lệnh trừng phạt chưa từng có đối với Nga và cung cấp hỗ trợ tài chính và quân sự cho Kiev.
Những bước đi thực tế đầu tiên
Kết quả nổi bật nhất là Nga-Mỹ nhất trí khôi phục lại hoạt động b́nh thường của các phái bộ ngoại giao, tạo điều kiện thuận lợi để các nhà ngoại giao thực hiện nhiệm vụ chính thức của ḿnh, sớm cử đại sứ Nga tại Mỹ và đại sứ Mỹ tại Nga, coi đây là những bước đi đầu tiên trong quan hệ hai nước.
Tháng 11/2024, Nga đă bổ nhiệm Vụ trưởng Vụ Bắc Mỹ thuộc Bộ Ngoại giao nước này Alexander Darchiev làm Đại sứ tại Washington, nhưng Mỹ vẫn chưa chấp thuận. Mỹ cũng đă tiến cử Đặc phái viên của Mỹ về vấn đề Libya Richard Norland làm Đại sứ tại Nga thay bà Lynn Tracy, người đă làm việc tại Moscow từ năm 2023, nhưng vẫn chưa được phía Nga chấp thuận.
Hai bên cũng đồng ư giải quyết các vấn đề khác tồn đọng trong nhiều năm, khiến công việc của các phái bộ ngoại giao trở nên khó khăn, trong đó có việc trục xuất các nhà ngoại giao của nhau, tịch thu các bất động sản của Nga ở Mỹ, giao dịch ngân hàng mà phía Mỹ đang t́m cách hạn chế đối với Nga và các hành động đáp trả của Nga.
Từ năm 2020 đến nay, Mỹ đă trục xuất 225 nhà ngoại giao Nga, và trong động thái đáp trả, Nga đă trục xuất 847 nhà ngoại giao Mỹ. Hai bên thoả thuận sẽ thành lập một cơ chế tham vấn để loại bỏ những vướng mắc này dưới sự giám sát của Ngoại trưởng hai nước Sergey Lavrov và Marco Rubio.
Theo yêu cầu của Mỹ, Nga đă đóng cửa Tổng lănh sự quán của ḿnh tại San Francisco vào năm 2017 và tại Seattle vào năm 2018. Để đáp trả, Moscow đă đóng cửa Lănh sự quán Mỹ tại St. Petersburg.
Hiện nay, Nga có Đại sứ quán và Lănh sự quán tại Washington, Tổng lănh sự quán tại New York và Houston. Mỹ có Đại sứ quán tại Moscow, Tổng lănh sự quán tại Vladivostok và Yekaterinburg, nhưng hai cơ quan lănh sự này đă tạm ngừng hoạt động do thiếu cán bộ, nhân viên.
Ngoài ra, kể từ 2021, các cơ quan ngoại giao của Mỹ đă ngừng hoàn toàn việc cấp thị thực cho công dân Nga.
Cuộc gặp Nga - Mỹ thay đổi thái độ của các nước
Ngày 24/2/2025, Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc lần đầu thông qua nghị quyết do Mỹ đề xuất mang tên "Con đường hoà b́nh" không lên án Nga, không đ̣i Nga rút quân và không đề cập ǵ tới chủ quyền, toàn vẹn lănh thổ của Ukraine. 10 nước đă bỏ phiếu ủng hộ nghị quyết, trong đó có Nga, Trung Quốc và Mỹ, 5 nước bỏ phiếu trắng và không có thành viên nào bỏ phiếu chống.
Ngày 24 và 27/2/2025, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron và Thủ tướng Anh Keir Starmer đă lần lượt đến Washington gặp Tổng thống Mỹ Trump để bàn các bước tiếp theo giải quyết cuộc xung đột Nga - Ukraine.
Hai ông Starmer và Macron đang xây dựng một kế hoạch ḥa b́nh riêng cho Ukraine, sau đó sẽ gửi cho Tổng thống Mỹ. Điều này có nghĩa là London và Paris t́m cách để tránh bị gạt ra ngoài tiến tŕnh đàm phán về Ukraine.
Các nhà lănh đạo châu Âu đă họp khẩn tại Paris và London. Không có quyết định cụ thể nào được công bố sau cuộc họp. Những người tham gia cuộc họp chưa nhất trí được về vấn đề cử lực lượng ǵn giữ ḥa b́nh tới Ukraine. Tổng thống Pháp Macron và Thủ tướng Anh Starmer tuyên bố sẵn sàng cử quân đến Ukraine, nhưng Đức, Ba Lan và Tây Ban Nha không muốn làm như vậy.
Tổng thống Pháp Macron là một trong những người chống Nga kịch liệt, nay đă tuyên bố ủng hộ việc đối thoại với Tống thống Nga Vladimir Putin nhằm giải quyết cuộc khủng hoảng Ukraine. Trong cuộc gặp Tổng thống Mỹ Trump tại Washington ngày 24/2/2925, ông Macron nói: "Paris và Liên minh châu Âu chia sẻ với ông Trump trong nỗ lực t́m kiếm ḥa b́nh".
Cũng trong cuộc gặp, lần đầu tiên ông Macron coi việc tịch thu tài sản bị đóng băng của Nga là vi phạm luật pháp quốc tế, không thể tịch thu những tài sản này.
Pháp cũng đang xúc tiến nhằm khôi phục liên lạc giữa Mỹ và Ukraine sau vụ bê bối xảy ra tại Nhà Trắng. Ngày 5/3/2025, người phát ngôn chính phủ Pháp Sophie Primas cho biết Pháp và châu Âu đang cố gắng khôi phục lại liên lạc giữa Mỹ và Ukraine nhằm hướng tới nền ḥa b́nh bền vững tại Ukraine. Bà cho biết, Pháp đă đề xuất một lệnh ngừng bắn. Đề xuất này đang được xem xét trong các cuộc đàm phán với Mỹ.
Hành tŕnh c̣n nhiều chông gai
Các cuộc đàm phán giữa Nga và Mỹ đă đạt được một số kết quả tích cực. Điều đó không có nghĩa là mọi việc sẽ diễn ra suôn sẻ.
Lợi ích quốc gia của Nga và Mỹ cơ bản khác nhau. Hai nước đang đứng đối diện nhau trong nền chính trị thế giới hiện nay. Chính quyền Mỹ dù dưới thời của Tổng thống thuộc đảng Dân chủ hay Cộng hoà đều không từ bỏ vị thế bá quyền thế giới của ḿnh.
Quan điểm giữa Nga và Mỹ c̣n rất khác nhau trong nhiều vấn đề quốc tế. Mỹ vẫn coi Nga là đối thủ cạnh tranh. Ngay cả những vấn đề cụ thể trong giải pháp cho cuộc xung đột Nga - Ukraine cũng c̣n rất nhiều khác biệt.
Một tiến tŕnh b́nh thường hóa quan hệ đă được khởi động. Các cuộc gặp gỡ vừa qua mới chỉ là những bước đi đầu tiên, không thể kỳ vọng có thể chấm dứt sự cạnh tranh chiến lược giữa hai cường quốc, đưa Mỹ và Nga vào quan hệ đối tác b́nh thường.
Tuy nhiên, khi Mỹ và Nga, hai cường quốc hàng đầu thế giới bắt tay nhau quyết tâm giải quyết cuộc xung đột và tiến tŕnh t́m kiếm giải pháp ḥa b́nh đă bắt đầu th́ rất khó để đảo ngược. Mỹ, nước lănh đạo NATO, ngừng hỗ trợ Ukraine, th́ châu Âu vốn đang gặp rất nhiều khó khăn về kinh tế và tài chính, không thể tiếp tục chống lại xu thế này.
Theo giới truyền thông, sau nhiều lần cự tuyệt, Ukraine đă đồng ư cử phái đoàn do Chánh Văn pḥng Tổng thống Andriy Yermak dẫn đầu sang Riyadh (Ả Rập Saudi) đàm phán với phái đoàn Mỹ do Ngoại trưởng Marco Rubio dẫn đầu vào ngày 11-12/3 tới. Nói là đàm phán, nhưng Ukraine đang ở thế yếu, không có con bài nào, nhiều khả năng sẽ phải chấp nhận các điều kiện của Mỹ.
VietBF@ Sưu tập