Phải giữ lại môi trường và sinh kế là nguyện vọng của tất cả người dân ĐBSCL có mặt tại buổi hội thảo “Tham vấn cộng đồng về dự án thủy điện Don Sahong” do Ban Chỉ đạo Tây Nam bộ phối hợp với Trung tâm sáng tạo Xanh (GreenID) và Mạng lưới sông ng̣i Việt Nam (VRN) tổ chức ngày 2.12, tại An Giang.
Mô h́nh đập thủy điện Don Sahong - Nguồn: Laosinvestmentreview |
Thủy điện Don Sahong (Lào) được thiết kế với công nghệ đập tràn, công suất 260 MW, được xây dựng cách biên giới Campuchia 2 km và cách VN khoảng 420 km. Quy mô dự án nhỏ hơn Xayaburi nhưng những tác động đối với môi trường hệ sinh thái và đường di cư của cá th́ lớn hơn.
Sai lầm không thể khắc phục
Ông Nguyễn Thanh Hải, Chánh văn pḥng Ban Chỉ đạo Tây Nam bộ cho biết: Hiện nay ở phía thượng nguồn Trung Quốc đă đưa vào vận hành 4/8 dự án thủy điện. Dù ở rất xa VN nhưng những tác động bước đầu đă được ghi nhận như: hiện tượng xói lở ở các tỉnh ven biển ngày càng nghiêm trọng gây nên t́nh trạng mất đất, xâm nhập mặn ngày càng tiến sâu vào đất liền… Nếu các dự án ở Lào và Campuchia đưa vào xây dựng th́ ĐBSCL sẽ đối mặt với nhiều hiểm họa hơn về môi trường, và sinh kế người dân.
| |
|  | Hoàn thành nghiên cứu với tư cách là một chuyên gia quốc tế. Khi trở về, đọc lại kết quả nghiên cứu với tư cách là một người dân ĐBSCL tôi thấy nó ghê quá. Nó có thể làm cho quá tŕnh kiến tạo ĐBSCL từ hàng triệu năm trước bị dừng lại
|  |
| Thạc sĩ Nguyễn Hữu Thiện
|
| |
Theo các chuyên gia, ḍng Hou Sahong nơi có dự án Don Sahong là ḍng chính của thác Khone, nơi khoảng 100 loài cá di cư quanh năm trong đó có nhiều loài cá từ vùng ĐBSCL di cư qua đây. Việc xây dựng đập Don Sahong sẽ gây cản trở đến sự di cư của cá trên toàn lưu vực. Một trong những cá thể cuối cùng c̣n lại của loài cá heo Irrawadyy sống giữa Lào và Campuchia có thể bị tuyệt chủng do tiếng ồn và ô nhiễm từ việc nổ ḿn xây dựng đập. Những việc này sẽ tác động nghiêm trọng đến an ninh lương thực và sinh kế của người dân Thái Lan, Lào, Campuchia và VN.
Thạc sĩ Nguyễn Hữu Thiện, chuyên gia độc lập, người từng tham gia nhóm 25 chuyên gia quốc tế đánh giá môi trường chiến lược sông Mê Kông hồi năm 2009 trăn trở: “Hoàn thành nghiên cứu với tư cách là một chuyên gia quốc tế. Khi trở về, đọc lại kết quả nghiên cứu với tư cách là một người dân ĐBSCL tôi thấy nó ghê quá. Nó có thể làm cho quá tŕnh kiến tạo ĐBSCL từ hàng triệu năm trước bị dừng lại”. Hiện nay, ĐBSCL đang đối mặt với 3 nguy cơ lớn là biến đổi khí hậu, sai lầm trong phát triển và xây dựng đập ở thượng nguồn. Biến đổi khí hậu là quá tŕnh diễn ra trong một thời gian dài nên chúng ta có cơ hội để thích nghi. Sai lầm trong phát triển như việc con người gây ô nhiễm môi trường, phát triển lúa vụ 3 quá mức; những cái đó cũng có cơ hội khắc phục. Nhưng việc xây dựng đập là một lớp rủi ro rất lớn áp lên 2 lớp rủi ro trên nên hậu quả sẽ rất nặng nề. Đáng nói hơn là nó không có khả năng khắc phục hay sửa chữa”.
Đồng t́nh với quan điểm trên, TS Dương Văn Ni, Trường ĐH Cần Thơ đánh giá: “Các báo cáo đánh giá tác động môi trường chưa lồng ghép với biến đổi khí hậu. Khi chúng ta đang loay hoay ứng phó, thích nghi với biến đổi khí hậu nước biển dâng th́ các đập thủy điện như một cú đánh từ sau lưng - nó là một đ̣n chí mạng”.
“Không có điện vẫn có thể sống được chứ không có nước “sẽ chết”
Trước cuộc tham vấn này, trong 2 tuần cuối tháng 11 vừa qua đă diễn ra 6 cuộc tham vấn ở tận một số xă trong vùng ĐBSCL và 100% người dân không đồng ư về việc xây thủy điện Don Sahong v́ những tác động tiêu cực mà nó gây ra. Ông Phạm Minh Hùng, Chủ tịch Hội Nông dân Long An bức xúc: “Tỉnh có 1/2 diện tích nằm ở vùng Đồng Tháp Mười sẽ bị ảnh hưởng rất lớn. Trong khoảng 5 - 7 năm qua chúng tôi thấy rằng nước lũ về rất ít, mực nước ngày càng thấp, năng suất lúa giảm, cá tôm ngày càng ít. Một phần tư diện tích của tỉnh giáp biển cũng bị ảnh hưởng bởi xâm nhập mặn. Người dân vùng ven biển chúng tôi rất lo lắng cho 5.000 ha thanh long của ḿnh sau này có sống nổi hay không?”.
C̣n ông Quảng Trọng Bích, Phó chủ tịch Hội Nông dân tỉnh Kiên Giang nói: “Tôi đă tham gia một số cuộc hội thảo về thủy điện và đem vấn đề này trao đổi lại với bà con. Hầu hết họ không đồng t́nh với việc xây đập v́ người dân ĐBSCL không được lợi ích ǵ mà phải gánh chịu quá nhiều rủi ro. Tôi kiến nghị nhà nước ḿnh nên có biện pháp đối thoại ngoại giao nào đó để hoăn và dừng việc này lại”. Chị Lê Thị Nhum, Chủ tịch Hội Phụ nữ xă Tân Thành (Tân Hiệp, Kiên Giang) lo lắng: “Mùa nước nổi người dân làm lúa trúng mùa hơn, lại có được thêm con cá con tôm cải thiện bữa ăn và kinh tế gia đ́nh. Nếu không c̣n nước sẽ không c̣n tôm cá, lúa mất mùa người dân sẽ nghèo, khốn khổ hơn. Không có điện vẫn có thể sống được chứ không có nước “sẽ chết”.
Theo bà Ngụy Thị Khanh, Giám đốc GreenID, hiện tại thủy điện Xayaburi đă xây dựng được 30% nhưng đang gặp sự phản đối gay gắt từ người dân Thái Lan. Họ đă kiện các ngân hàng cung cấp vốn cho dự án này và ṭa án Thái Lan đă nhận đơn kiện của người dân. Ở Campuchia người dân cũng phản đối các dự án thủy điện rất mạnh mẽ. Người ta đang hy vọng nó có thể thay đổi ở phút "bù giờ".
TL