Có 1 thực tế không thể phủ nhận, Việt Nam thực sự có rất nhiều tiến sĩ. Đa phần cũng đều là người tài giỏi và có thể đóng góp cho xă hội. Nhưng cũng có một thực tế là Việt Nam chưa cung cấp đủ công việc cũng như mức lương xứng đáng cho các vị học sĩ tài ba này.
Gần đây, rộ lên thông tin trao đổi về việc xuất khẩu thạc sĩ, tiến sĩ. PGS-TS Hà Huy Thành - Viện Hàn lâm KHXH VN - so sánh với Ấn Độ, nước này đă xuất khẩu chuyên gia qua các nước. Đây không chỉ là giải quyết “tiến sĩ tồn đọng”, mà c̣n nâng cao vị thế của VN trên trường quốc tế.
Đề xuất trên rất hay, bởi v́ VN có khoảng 24.000 tiến sĩ, một nửa trong số này làm công tác nghiên cứu khoa học, số c̣n lại làm quan chức hoặc chưa biết làm ǵ. Vậy th́ rất nên đẩy mạnh xuất khẩu lao động chất lượng cao.
Chỉ có điều băn khoăn là có ai nhận hay không?
Xuất khẩu lao động phổ thông rất dễ, bởi v́ không cần chuyên môn cao. Lao động VN sang các nước làm công việc giản đơn hoặc làm thợ kỹ thuật ở cấp thấp, nhưng đă xuất khẩu thạc sĩ, tiến sĩ th́ đ̣i hỏi từ phía tiếp nhận sẽ cao hơn.
Nếu so với Ấn Độ, chưa nói tới chuyên môn, chúng ta đă thua đứt về ngoại ngữ. Ấn Độ có bản ngữ nhưng là quốc gia sử dụng tiếng Anh rất phổ thông, đặc biệt người được đào tạo đại học, sau đại học đương nhiên sử dụng tiếng Anh thành thạo. Ấn Độ xuất khẩu chuyên gia, ưu thế đầu tiên của họ là đảm bảo tiếng Anh.
C̣n thạc sĩ, tiến sĩ VN th́ sao? Trong số hơn 24.000 tiến sĩ và hơn 100.000 thạc sĩ, có bao nhiêu phần trăm sử dụng thông thạo một ngoại ngữ, chưa kể tiếng Anh là cần thiết nhất, cũng không nhiều người đạt được chuẩn tŕnh độ làm chuyên gia. Không giỏi ngoại ngữ th́ xuất khẩu đi đâu bây giờ! Tuy nhiên, cũng không quá bi quan rằng chúng ta không có người giỏi, cho dù không được nhiều. Vậy th́, đề xuất trên cũng cần quan tâm, ít nhất cũng xuất khẩu được một số chuyên gia trẻ, có năng lực thực sự, c̣n hơn để họ lang thang thất nghiệp hoặc làm việc không tương xứng với năng lực và tŕnh độ.
Chưa làm th́ chưa biết được hay không, cho nên các cơ quan quản lư và các doanh nghiệp xuất khẩu lao động cũng cần nghiên cứu để khai thác nguồn tài nguyên này. Làm để biết tŕnh độ của thạc sĩ, tiến sĩ VN so với các nước, làm để biết sức cạnh tranh chất xám VN trong lĩnh vực xuất khẩu lao động chất lượng tiến sĩ.
TS Lương Hoài Nam - Tổng Giám đốc Hăng hàng không Hải Âu - cho rằng: “Nói thật chứ, họ mà t́m được việc ở nước ngoài th́ đă đi lâu rồi, chả chờ bác xuất khẩu”. Đúng là có những người chủ động t́m được đường để ra nước ngoài làm việc, nhưng cũng không ít người có tŕnh độ nhưng không biết lối đi, rất cần sự hỗ trợ của các doanh nghiệp, tổ chức xuất khẩu lao động chuyên nghiệp.
Hăy cứ làm để biết ḿnh là ai, để điều chỉnh, để thay đổi, để phát triển.
Hi vọng trong tương lai không xa Việt Nam có thể rạng danh thế giới bởi những vị tiến sĩ được xuất ra nước ngoài.