Trung Quốc đang tăng cường áp dụng một biện pháp kiểm duyệt mới liên quan đến việc đăng các bài viết khoa học nghiên cứu về nguồn gốc dịch Vũ Hán chủng mới, cho dù chính quyền Bắc Kinh và truyền thông nhà nước nhiều lần khẳng định là chưa có kết luận chính thức về nguồn gốc thật sự của virus.
Ảnh minh họa: Canh gác một khu phố ở Vũ Hán sau dỡ bỏ phong tỏa, ngày 10/04/2020. REUTERS - ALY SONG
Theo hăng tin Mỹ này, một chỉ thị của chính quyền trung ương và nhiều thông báo trực tuyến đă được hai trường đại học đăng tải nhưng sau đó đă bị xóa khỏi trang mạng. Chỉ thị của ban Khoa học và Công nghệ, thuộc bộ Giáo dục ghi rằng “các bài viết khoa học nghiên cứu về nguồn gốc virus phải được quản lư nghiêm ngặt và chặt chẽ”.
Cũng theo CNN, chỉ thị quy định từng lớp phê duyệt bài viết bắt đầu từ ủy ban khoa học ở trường đại học, từ đó mới được gởi đến ban Khoa học và Công nghệ bộ Giáo dục, để rồi sau đó được chuyển tiếp đến một nhóm đặc trách thuộc Hội Đồng Nhà Nước để phê duyệt. Chỉ khi nào các trường đại học nhận được ư kiến phản hồi từ nhóm làm việc này th́ khi đó các bài viết mới được gởi đến các tạp chí để đăng.
Những bài viết nghiên cứu khác về Covid-19 sẽ do các Ủy ban khoa học các trường đại học đánh giá, dựa trên cơ sở các tiêu chí chẳng hạn như “giá trị khoa học” và “thời điểm đăng” thích hợp.
Chỉ thị này được ban hành ngày thứ Tư 25/03 sau cuộc họp của nhóm làm việc thuộc Hội Đồng Quốc Gia về Pḥng chống và Kiểm soát dịch bệnh. Tài liệu hướng dẫn này được công bố lần đầu tiên trên trang mạng trường đại học Phục Đán ở Thương Hải, một trong số các trường đại học lớn của Trung Quốc, hôm thứ Sáu 27/3.
Khi được CNN hỏi, một người thuộc ban Khoa học và Công nghệ, bộ Giáo dục, xin ẩn danh, xác nhận chỉ thị này “không công bố công khai – đó là tài liệu nội bộ”. Vài giờ sau, thông tin này đă bị xóa khỏi trang mạng của đại học Phục Đán. T́nh trạng này cũng xảy ra tương tự tại đại học Khoa học Địa chất Trung Quốc ở Vũ Hán.
Hành động tăng cường kiểm soát này dường như là một nỗ lực mới nhất của chính quyền Bắc Kinh nhằm kiểm soát các bài viết về nguồn gốc dịch virus corona, làm hơn 140 ngàn người chết và gần hai triệu người nhiễm bệnh trên toàn cầu kể từ khi dịch bùng phát lần đầu tiên từ Vũ Hán, Trung Quốc.
Một nhà khoa học Trung Quốc ẩn danh, bày tỏ một số quan ngại của ông với CNN rằng nỗ lực này của chính quyền Bắc Kinh nhằm kiểm soát và làm như là “dịch bệnh không bắt nguồn từ Trung Quốc”. Ông lo lắng rằng “chính quyền sẽ không thật sự dung thứ một nghiên cứu khách quan để điều tra nguồn gốc dịch bệnh”.
Nguồn gốc virus: Chủ đề nhậy cảm đối với Bắc Kinh
CNN nhắc lại, cuối tháng 12/2019, thành phố Vũ Hán báo động những ca nhiễm virus corona chủng mới đầu tiên, có liên hệ đến một khu chợ hải sản của thành phố. Nhiều nhà khoa học Trung Quốc và phương Tây cho rằng chủng virus mới này dường như bắt nguồn từ loài dơi và lây truyền sang người thông qua một vật chủ trung gian – giống như là chủng virus dịch SARS năm 2002-2003.
Thế nhưng, chính quyền Bắc Kinh và truyền thông nhà nước nhiều lần khẳng định là chưa có kết luận chính thức về nguồn gốc thật sự của virus. Một phát ngôn viên bộ Ngoại Giao Trung Quốc, Triệu Lập Kiên trong tháng Ba c̣n cho là virus có thể do lính Mỹ đem vào Trung Quốc.
Ông Yanzhong Huang, một nhà nghiên cứu về sức khỏe cộng đồng thế giới, thuộc Hội Đồng Đối Ngoại, đóng trụ sở ở Washington, nhận định nguồn gốc virus corona đă trở thành một chủ đề chính trị nhậy cảm đối với Trung Quốc: “Chẳng có ǵ là ngạc nhiên khi chính phủ t́m cách kiểm soát nghiên cứu khoa học sao cho các nghiên cứu này không gây ra những phiền phức cho chính những tuyên bố của Bắc Kinh về nguồn gốc dịch bệnh cũng như là cách đối phó cuộc khủng hoảng của chính phủ”.