Vừa qua Trung tâm Stimson của Mỹ và các đối tác khởi động công cụ Theo dơi đập trên sông Mê Kông (MDM). Tiết lộ mật hoạt động của các đập Trung Quốc trên sông Mê Kông.
Sự kiện công bố trực tuyến có sự góp mặt của Giám đốc Brian Eyler thuộc Chương tŕnh Đông Nam Á của Trung tâm Stimson, trụ sở tại Washington D.C, và Chủ tịch Alan Basist thuộc công ty nghiên cứu và tư vấn Eyes on Earth (Mỹ).
Các diễn giả tham gia thảo luận bao gồm Trợ lư Ngoại trưởng Mỹ David Stilwell; Tiến sĩ Somkiat Prajamwong, Tổng thư kư Văn pḥng các nguồn tài nguyên nước quốc gia Thái Lan; Đại sứ Phạm Quang Vinh, cựu đại sứ Việt Nam tại Mỹ; Đại sứ Pou Sothirak, giám đốc điều hành Viện Hợp tác và ḥa b́nh Campuchia; ông Niwat Roykaew của Hội đồng người dân Mê Kông; Tiến sĩ Pon Souvannaseng, trợ lư giáo sư của Đại học Bentley (Mỹ).
Lần đầu tiên, với MDM, các nhà hoạch định chính sách và công chúng (bao gồm giới nghiên cứu và các nhà hoạt động môi trường) có được công cụ mang đến bức tranh đầy đủ hơn về cách thức các con đập trên sông Mê Kông, cụ thể là 11 đập thủy điện Trung Quốc, và vấn đề môi trường đang tác động đến lưu lượng nước cũng như hệ sinh thái trên sông Mê Kông.
MDM sử dụng các công cụ cảm biến từ xa, h́nh ảnh chụp từ vệ tinh và công cụ phân tích gọi là “Hệ thống Thông tin địa lư” (GIS) để cung cấp một nền tảng trực tuyến cho phép theo dơi, nắm bắt và tải dữ liệu ở mức độ chưa từng có về những diễn biến trên con sông đóng vai tṛ then chốt của khu vực.
Công cụ mới cũng hứa hẹn cung cấp những dữ liệu chưa từng được giới hữu trách tiết lộ trước đây, chẳng hạn như t́nh trạng trữ nước, xả nước ở các bể chứa khổng lồ của mạng lưới đập ở thượng nguồn, bao gồm đập Tiểu Loan và đập Nọa Trát Độ (Trung Quốc).
Một báo cáo trước đó của công ty Eyes on Earth phát hiện 11 đập thủy điện của Trung Quốc từ tháng 5-10.2019 đă giữ nước ở mức cao hơn b́nh thường vào thời điểm mực nước ở hạ nguồn Mê Kông rút xuống mức thấp nhất trong ṿng 50 năm.
“Điều này cho thấy các đập của Trung Quốc đă giữ nước làm cho t́nh trạng hạn hán ở hạ lưu nghiêm trọng hơn”, theo ông Alan Basist.
Và dựa vào MDM, các nhà hoạch định chính sách, giới nghiên cứu có thể nắm được những bằng chứng trực tiếp để rút ra các kết luận mà Trung Quốc khó chối bỏ.
Trợ lư Ngoại trưởng Stilwell tuyên bố “kỷ nguyên che đậy đă kết thúc”, và Mỹ sẽ tiếp tục hợp tác với các quốc gia khu vực để đảm bảo sự minh bạch trong việc sử dụng sông Mê Kông v́ lợi ích cho tất cả các bên.
Về phần ḿnh, Đại sứ Phạm Quang Vinh cho rằng MDM sẽ mang đến các chứng cứ rơ ràng để phản bác hiệu quả “các tuyên bố không chính xác” về những vấn đề gây ra t́nh trạng hạn hán và lụt lội kỷ lục trong thời gian qua ở hạ nguồn sông Mê Kông.