Tục lệ tưởng chừng như rất ghê rợn này nhưng lại là tục lệ linh thiêng của người Chăm đă tồn tại mấy trăm năm qua nhưng không phải ai cũng biết.
Được biết tục lệ đẽo sọ người chết thành đồng xu là tục lệ của người Chăm theo đạo Bà La Môn ở Ninh Thuận, vốn đă tồn tại mấy trăm năm qua.
Theo tập tục, người chết sau khi chôn cất sơ sài th́ 1 năm sau sẽ được đào lên, cải táng xương cốt. Khi đó những bộ phận như xương đùi, xương ống, xương sườn đều được đem đi hỏa tang, riêng xương hộp sọ sẽ được giữ lại rồi dùng dao, kéo đục thành những h́nh tṛn giống với đồng tiền xu để thờ cúng.
Nghe th́ có vẻ ghê rợn nhưng đối với đồng bào người Chăm nơi đây tục lệ này lại vô cùng linh thiêng và tôn kính. Để đẽo được những mảnh xương sọ người cứng như đá ấy thành những đồng xu tṛn trĩnh là một việc rất gian nan, có khi phải làm cả ngày trời chứ không ít. Ngoài những dụng cụ như dao, kéo, dùi, đục, búa… th́ những thầy cúng cần phải có bàn tay chắc khỏe, tài hoa nếu muốn những mảnh xương đó trở thành một tác phẩm nghệ thuật thực thụ.
Theo quan niệm của người Chăm, xương sọ của nữ giới sẽ được đẽo thành 9 đồng xu, c̣n của nam giới sẽ được đẽo thành 7 đồng xu. gày nay, mặc dù tục lệ đẽo hộp sọ thành h́nh đồng xu vẫn c̣n nhưng để đơn giản, mỗi hộp sọ chỉ được chọn một mảnh xương trán rồi đẽo thành 1 đồng xu duy nhất c̣n tất cả những phần xương cốt khác đều được đem hỏa thiêu cho những nghi thức trở nên nhẹ nhàng hơn.
Những đồng xu sau khi đẽo gọt thành công sẽ được cất trong vào những chiếc hũ sành lớn để cạnh những phiến đá Kut vĩnh hằng như 1 ước vọng đẹp đẽ, bất tử suốt ngàn đời qua. (Kut thực ra là 1 ḥn đá được lấy từ dưới đáy biển hoặc trên núi cao, sau đó được đẽo gọt, chạm trổ với những họa tiết hết sức đẹp đẽ h́nh trụ tṛn rồi chôn cố định trong nghĩa địa).
Mỗi phiến đá Kut như vậy được những thế hệ của người Chăm nơi đây thờ cúng rất linh thiêng. Và, có nhiều thư tịch cổ của người Chăm vùng Ninh Thuận, B́nh Thuận khẳng định rằng, nhiều phiến đá Kut ở các lăng mộ vua chúa mà đến nay đă t́m thấy có niên đại cách đây cả ngàn năm. Điều đó chứng tỏ tục lệ này của đồng bào đă có từ rất lâu rồi.
VietBF@ sưu tập