Đây chính là vị vua duy nhất của triều đại Hùng Vương lên ngôi nhờ trúng tuyển, theo truyền thuyết được người dân Việt Nam truyền tụng nhiều đời nay.
Ngày nay, chuyện thi tuyển vào các vị trí quan chức đă trở thành điều phổ biến nhưng ít ai ngờ rằng hơn 2.000 năm trước, một vị vua Hùng đă lên ngôi thông qua một kỳ thi tuyển dụng đúng nghĩa.
Hoàng tử trúng tuyển, được kế vị Hùng Vương
Theo truyền thuyết, thời kỳ Hùng Vương kéo dài 2.622 năm, qua 18 đời vua, mỗi vua Hùng đều để lại những dấu ấn riêng trong lịch sử dân tộc. Trong đó có Hùng Vương thứ 7, c̣n gọi là Hùng Chiêu Vương.
Vào thời điểm đó, Hùng Vương thứ 6 đă cai trị đất nước trong nhiều năm. Sau khi đánh bại giặc Ân và đảm bảo ḥa b́nh cho dân tộc, vị vua này bắt đầu nghĩ đến việc t́m người kế vị xứng đáng. Ông có tới 33 hoàng tử (thời đó gọi là quan lang) và 19 công chúa (các mỵ nương), và mỗi người con trai đều có khả năng thừa kế ngai vàng.
Để chọn ra người đủ tài đức lănh đạo đất nước, vua Hùng thứ 6 quyết định tổ chức một kỳ thi. Ông tuyên bố với các quan lang: "Ta muốn truyền ngôi cho kẻ nào làm ta vừa ư. Cuối năm nay, mỗi con hăy mang đến mâm cỗ với các thứ mỹ vị để ta dâng cúng tổ tiên, làm tṛn đạo hiếu, cỗ của ai khiến ta vừa ư nhất th́ sẽ được truyền ngôi."
Các vị quan lang sau khi nhận được chỉ dụ của vua đều dốc ḷng t́m kiếm những món ngon, vật lạ từ bốn phương. Họ sai người đi khắp nơi, từ rừng sâu, núi cao đến biển cả xa xôi để t́m kiếm các mỹ vị ḥng giành được sự hài ḷng của vua cha và đạt ước nguyện thống trị.
Lang Liêu được báo mộng chỉ cho làm món bánh chưng, bánh giầy.
Tuy nhiên, Lang Liêu, vị lang thứ 18, do xuất thân nghèo khó, mẹ bị vua cha ghẻ lạnh nên sớm qua đời nên không có nhiều bạn bè hay thuộc hạ trợ giúp. Đối diện với thử thách, ông nh́n quanh, tự hỏi ḷng ḿnh nên làm ǵ để chuẩn bị cho ngày quan trọng.
Điềm nhiên giữa lúc đó, một đêm nằm ngủ, ông bỗng mơ thấy một vị thần hiện ra bảo rằng: “Các vật quư trong trời đất không ǵ bằng gạo. Gạo do người làm ra, có thể nuôi người khỏe mạnh mà ăn không bao giờ chán. Nay hăy đem gạo nếp làm bánh, cái h́nh vuông, cái h́nh tṛn để tượng trưng cho trời đất rồi dùng lá bọc ngoài, ở trong cho mỹ vị để ngụ ư công đức sinh thành lớn lao của cha mẹ”.
Khi tỉnh giấc sau giấc mộng thần kỳ, Lang Liêu cảm thấy vui mừng và tâm đắc. Ông quyết định nghe theo lời chỉ dẫn của vị thần trong mộng. Với sự cần mẫn và tâm huyết, ông chọn loại gạo nếp trắng tinh, những hạt gạo tṛn mẩy nhất, dùng gạo làm bánh h́nh vuông tượng trưng cho đất, và bánh h́nh tṛn tượng trưng cho trời.
Những chiếc bánh này không chỉ đơn giản là thực phẩm, mà c̣n mang theo cả ư nghĩa về sự sinh thành, trời đất và ḷng biết ơn cha mẹ. Ông gọi loại bánh h́nh vuông với nhân đậu xanh, thịt lợn, được bọc ngoài bằng lá xanh là bánh chưng; c̣n loại bánh h́nh tṛn là bánh giầy.
Bánh chưng, bánh dày trở thành thứ bánh truyền thống, gắn liền với văn hóa dân tộc.
Tới ngày đă định, các quan lang lần lượt dâng mâm cỗ lên vua cha. Các mâm cỗ khác đều đầy ắp những món ăn cầu kỳ, quư hiếm từ khắp nơi, khiến ai nấy đều trầm trồ, riêng mâm cỗ của Lang Liêu trông đơn sơ nhất, chỉ có hai loại bánh chưng và bánh giầy. Thậm chí, những người anh của Lang Liêu c̣n cười cợt và thể hiện sự xem thường.
Thế nhưng, trái ngược với dự đoán của nhiều người, vua Hùng thứ 6 dành thời gian lâu nhất tại mâm cỗ của Lang Liêu. Ngài tỏ ra thích thú và không ngừng hỏi về ư nghĩa, cách làm của hai loại bánh mà Lang Liêu dâng cúng. Càng nghe Lang Liêu giải thích, nhà vua càng cảm thấy tâm đắc.
Lang Liêu nói với vua cha rằng bánh chưng tượng trưng cho đất, bánh giầy tượng trưng cho trời, và gạo là nguyên liệu chính làm nên bánh, chính là món ăn nuôi sống con người, là sự kết tinh của công lao động và là vật phẩm thiêng liêng, thể hiện ḷng biết ơn đối với tổ tiên, đất trời và cha mẹ.
Với trái tim hiểu đạo, ư niệm sâu sắc và t́nh yêu thương con người, Lang Liêu đă chiếm trọn ḷng tin của vua cha. Hùng Vương thứ 6 quyết định truyền ngôi cho ông, và từ đó Lang Liêu trở thành Hùng Vương thứ 7, hay c̣n gọi là Hùng Chiêu Vương.
Ngày giỗ Tổ Hùng Vương nhiều người nhớ đến Hùng Vương thứ 7 là "tác giả" của bánh chưng, bánh giày.
Câu chuyện về Lang Liêu lên ngôi nhờ một kỳ thi thông qua hai loại bánh chưng và bánh giầy không chỉ là một truyền thuyết đẹp, mà c̣n để lại cho dân tộc Việt Nam nhiều bài học quư báu. Thứ nhất, nó nhấn mạnh tầm quan trọng của việc kế thừa và phát triển văn hóa dân tộc thông qua các thế hệ. Những giá trị truyền thống như ḷng hiếu thảo, biết ơn tổ tiên, và sự sáng tạo được tôn vinh và truyền lại qua các thế hệ.
Thứ hai, Lang Liêu là một tấm gương điển h́nh về sự kiên cường vươn lên, vượt qua khó khăn để đạt được mục tiêu lớn lao. Dù xuất thân nghèo khó và không có sự trợ giúp nhiều như các anh em khác, nhưng với sự thông minh và ḷng quyết tâm, ông đă trở thành vua, người lănh đạo tài ba của dân tộc.
Thứ ba, bánh chưng, bánh giầy đă trở thành biểu tượng văn hóa của dân tộc Việt Nam. Cho đến ngày nay, những chiếc bánh này vẫn là món ăn quen thuộc trong các dịp lễ, Tết, giữ vững giá trị văn hóa, kết nối các thế hệ và thể hiện ḷng biết ơn tổ tiên.