Là một trong những cô đào nổi tiếng nhất xứ Kinh Kỳ xưa, người phụ nữ này lại đem ḷng yêu một chàng thư sinh nghèo. Dù đă tận tâm tận lực lo toan cho người yêu ăn học, nhưng cái kết cô nhận lại chỉ là sự bội bạc.
Kỹ nữ, đào nương là những nghề nghiệp nhạy cảm, bị xem là nghề mua vui trong xă hội Việt Nam xưa. Họ không nhận được sự tôn trọng từ mọi người, thường bị dè bỉu, xa lánh. Xứ Kinh Kỳ trước đây có một cô đào nổi tiếng xinh đẹp, hát hay tên là Diễm Hương. Năm ấy làng Dịch Vọng mở hội, Diễm Hương được mời đến diễn. Trong đám thanh niên trai tráng có một chàng học tṛ nghèo tên Vũ Khâm Lân.
Chỉ sau ánh mắt đầu tiên, cả hai đă mang ḷng cảm mến lẫn nhau. Khâm Lân khi đó chỉ là thư sinh nghèo, chẳng có ǵ tặng cho cô đào xinh đẹp. Nhưng Diễm Hương cũng chẳng lấy làm phiền, ngược lại c̣n xem chàng đặc biệt hơn cánh đàn ông ngoài kia.
Sáng hôm sau, Diễm Hương t́m đến nhà trọ của Khâm Lân, mạnh dạn đưa cho chàng 10 quan tiền rồi nói: “Thiếp biết chàng khó khăn nên đến giúp chàng ít tiền gọi là để mua giấy bút học hành”. Về sau, cứ dăm bữa nửa tháng cô lại mang theo gạo, tiền đến cho Khâm Lân, mong chàng tu chí học hành sau này vinh quy bái tổ.
Vũ Khâm Lân nhiều lần ngỏ ư muốn được làm chuyện “vợ chồng” với Diễm Hương nhưng nàng đều cự tuyệt. Nàng mong giữ lại phẩm hạnh trong mắt người yêu. Một lần, cô đào tuyên bố: “Nếu thiếp là phường gió trăng th́ thiếu ǵ trang phong lưu công tử theo đuổi. Dẫu là con nhà hát xướng nhưng chàng đừng coi thường thiếp là hạng người hư thân mất nết. Đời này con hát có ǵ là xấu chỉ có người nghĩ xấu về họ mà thôi. Bởi thế từ nay xin cáo biệt”.
Cũng từ đó, dù Khâm Lân xin lỗi măi nhưng Diễm Hương vẫn không đổi ư. Nàng chỉ gửi gạo, tiền cho đối phương ăn học mà nhất quyết không gặp mặt. Năm 1727, Khâm Lân đi thi và đỗ tiến sĩ. Diễm Hương biết tin th́ t́m đến nhưng lại biết người yêu năm xưa nay đă lấy con gái của một phú ông. Mặc cho Khâm Lân giải thích đó chỉ là cuộc hôn nhân v́ bị gia đ́nh ép buộc, Diễm Hương thẳng thắn: “Ông đừng nói nữa. Tôi đă rơ tâm địa kẻ phản bội”. Nói xong nàng bỏ đi.
Suốt thời gian sau đó Vũ Khâm Lân đi t́m Diễm Hương nhưng không thấy. 20 năm sau, họ t́nh cờ gặp lại nhau. Khi này cả hai đều đă già, Khâm Lân đă là một quận công, vẻ vang hiển hách hiếm ai sánh được. Trong khi đó, Diễm Hương nay không c̣n vẻ xuân xanh năm nào, hiện sống cùng mẹ. Dù già đi rất nhiều nhưng giọng hát của nàng vẫn da diết như xưa.
Được biết, sau khi chia tay Khâm Lân, Diễm Hương đă lấy một viên quan vơ ở trấn Thái Nguyên. Đến khi chồng mất, lại không có con cái nên nàng về quê. Diễm Hương có một đứa em phá phách, khiến gia sản mất sạch. Nàng đành đưa theo mẹ già lưu lạc ở thành Trường An, ca hát kiếm sống qua ngày.
Thương xót hoàn cảnh người cũ, Khâm Lân đă mua một căn nhà riêng cho Diễm Hương và mẹ sống. Ông c̣n chu cấp cho đối phương đầy đủ. Được 1 năm th́ mẹ của Diễm Hương qua đời. Sau khi án táng mẹ xong, cô đào nổi tiếng cũng từ biệt ra đi. Trước khi dứt áo, nàng nói với Khâm Lân: “Thiếp không có phúc được làm vợ tướng công, th́ những thứ tiền bạc này đâu có phúc để tiêu mà nhận”.
VietBF@ sưu tập