Lịch sử chính trị thế giới chưa bao giờ thiếu những cú chơi xấu sau lưng, nhưng việc Hun Sen tung đoạn ghi âm giữa lúc Campuchia – Thái Lan đang cố gắng giữ ḥa khí, lại là hành động vừa hèn hạ vừa khó chấp nhận – một đ̣n đánh thấp không xứng với vị thế của người từng nắm quyền gần bốn thập niên.
Người từng giữ cương vị Thủ tướng gần bốn thập niên, từng rao giảng đạo lư về “bản lĩnh Campuchia” trước hàng triệu cử tri, nay lại chọn cách công khai một đoạn ghi âm ngoại giao – thứ vốn dĩ nên được xử lư bằng tinh thần của những người từng trải. Xin được hỏi thẳng: Ông Hun Sen định dạy ai về nhân cách làm người đàn ông?
Trong đoạn ghi âm dài hơn 17 phút, Paetongtarn Shinawatra – nữ Thủ tướng trẻ của Thái Lan – gọi Hun Sen là “bác”, tự xưng “cháu”, và cố gắng hạ nhiệt khi trao đổi về t́nh h́nh xung đột biên giới 2 nước. Cô thể hiện rơ mong muốn giữ ḥa khí, cho rằng phía quân đội Thái đang có những phát ngôn “muốn thể hiện bản thân”, nhưng chính phủ Thái th́ chỉ muốn “giữ ḥa b́nh”.
Việc xưng “bác – cháu” ở đây là phép xă giao Á Đông, là sự lễ phép tối thiểu trong văn hóa ngoại giao, hoàn toàn không phải sự cúi đầu phục tùng. Bà Paetongtarn từng sang Việt Nam, xưng hô với Thủ tướng Phạm Minh Chính y như vậy. Thậm chí, “lúa chín cúi đầu” là cách bà thể hiện thái độ nhún nhường trong một vùng đất mà ḷng tự tôn dân tộc có thể bốc cháy chỉ v́ vài lời không đúng chỗ. Đáng lư ra, người từng lănh đạo một quốc gia – như Hun Sen – phải hiểu điều đó. Nhưng thay v́ xử lư khôn ngoan và kín kẽ, ông chọn cách lén ghi âm rồi để đoạn hội thoại ấy bị ṛ rỉ, đẩy một người đang cố làm điều đúng vào thế bị công kích từ cả trong lẫn ngoài.
Điều đáng nói nữa là ngay cả người bị nhắc đến trong đoạn hội thoại – Tướng Boonsin, Tư lệnh Quân khu 2 – cũng không xem đó là xúc phạm hay đ̣n công kích. Sau khi sự việc nổ ra, Thủ tướng Paetongtarn đă chủ động gọi điện cho ông Boonsin để giải thích rơ về cuộc trao đổi với ông Hun Sen. Tướng Boonsin nhẹ nhàng đáp: “Tôi không có vấn đề ǵ đâu, tôi hiểu cả.” Câu nói ấy không chỉ là một lời động viên, mà c̣n là biểu hiện hiếm hoi của sự điềm tĩnh, độ lượng và văn minh trong giới tướng lĩnh.
Chính trị không dành cho người ngây thơ – điều đó đúng. Nhưng cũng không phải nơi mà người ta được phép ŕnh rập, ghi âm, chờ cơ hội tung ra như kẻ tiểu nhân chợ chiều. Những ǵ Hun Sen làm không khiến ông trở thành người “khôn ngoan” hay “bản lĩnh”, mà chỉ phản ánh một sự thật: ông sợ. Sợ rằng một cô gái mới 37 tuổi, mang họ Shinawatra, dù chưa đầy một năm ngồi ghế Thủ tướng, lại có thể trở thành biểu tượng mới cho một nước Thái đang thoát dần khỏi bóng ma quân phiệt và bảo thủ. Và ông – “bác Hun Sen” – đơn giản là không thể chấp nhận được điều đó.
Tung ghi âm không phải là chiến thắng. Tung ghi âm là biểu hiện của sự bất lực. Là một phản ứng đầy sợ hăi trước đối thủ không dùng gậy gộc, mà dùng đối thoại. Hun Sen có thể vẫn là người quyền lực ở Phnom Penh, nhưng kể từ giây phút ông cho phát tán đoạn ghi âm ấy, ông đă tự dẫm lên cái gọi là “danh dự chính khách” mà cả đời ông rao giảng.
Paetongtarn có thể sẽ phải trả giá sau cú ṛ rỉ này. Trong một thế giới mà ngoại giao mềm thường bị xem là yếu đuối, cô gái 37 tuổi ấy dễ trở thành con mồi cho những thế lực muốn khôi phục trật tự cũ. Ở chính trường, sự mềm mỏng là con dao hai lưỡi. Nhưng nếu phải chọn giữa một nhà lănh đạo sẵn sàng cúi đầu v́ ḥa b́nh và một chính khách lăo làng sẵn sàng tung băng ghi âm để dằn mặt đối phương, th́ có lẽ thời đại này cần nhiều hơn những người dám “non tay” nhưng thật tâm, hơn là những kẻ "già dặn" nhưng toan tính đến mức bạc bẽo.
Người Thái không cần một nhà lănh đạo giỏi dùng những cú đấm ngầm hay chiêu tṛ phản đ̣n. Thái Lan – từng bị thao túng bởi bóng ma đảo chính, những toan tính quân sự và các cuộc chơi quyền lực không hồi kết – xứng đáng có một tương lai khác. Một tương lai mà chính trường không c̣n là ván cờ của những ông già giành giật ảnh hưởng, mà là nơi những người trẻ có thể dẫn dắt bằng sự thẳng thắn, tử tế và can đảm.
Và nếu c̣n điều ǵ đáng để đặt niềm tin, th́ chính là việc Paetongtarn – dù non trẻ, dù vấp váp – vẫn chọn giữ phẩm giá, đă chọn giữ ḥa khí thay v́ châm ng̣i căng thẳng. Người Thái hăy cho cô ấy thời gian!