Lịch sử chính trị thế giới chưa bao giờ thiếu những cú chơi xấu sau lưng, nhưng việc Hun Sen tung đoạn ghi âm giữa lúc Campuchia – Thái Lan đang cố gắng giữ hòa khí, lại là hành động vừa hèn hạ vừa khó chấp nhận – một đòn đánh thấp không xứng với vị thế của người từng nắm quyền gần bốn thập niên.
Người từng giữ cương vị Thủ tướng gần bốn thập niên, từng rao giảng đạo lý về “bản lĩnh Campuchia” trước hàng triệu cử tri, nay lại chọn cách công khai một đoạn ghi âm ngoại giao – thứ vốn dĩ nên được xử lý bằng tinh thần của những người từng trải. Xin được hỏi thẳng: Ông Hun Sen định dạy ai về nhân cách làm người đàn ông?
Trong đoạn ghi âm dài hơn 17 phút, Paetongtarn Shinawatra – nữ Thủ tướng trẻ của Thái Lan – gọi Hun Sen là “bác”, tự xưng “cháu”, và cố gắng hạ nhiệt khi trao đổi về tình hình xung đột biên giới 2 nước. Cô thể hiện rõ mong muốn giữ hòa khí, cho rằng phía quân đội Thái đang có những phát ngôn “muốn thể hiện bản thân”, nhưng chính phủ Thái thì chỉ muốn “giữ hòa bình”.
Việc xưng “bác – cháu” ở đây là phép xã giao Á Đông, là sự lễ phép tối thiểu trong văn hóa ngoại giao, hoàn toàn không phải sự cúi đầu phục tùng. Bà Paetongtarn từng sang Việt Nam, xưng hô với Thủ tướng Phạm Minh Chính y như vậy. Thậm chí, “lúa chín cúi đầu” là cách bà thể hiện thái độ nhún nhường trong một vùng đất mà lòng tự tôn dân tộc có thể bốc cháy chỉ vì vài lời không đúng chỗ. Đáng lý ra, người từng lãnh đạo một quốc gia – như Hun Sen – phải hiểu điều đó. Nhưng thay vì xử lý khôn ngoan và kín kẽ, ông chọn cách lén ghi âm rồi để đoạn hội thoại ấy bị rò rỉ, đẩy một người đang cố làm điều đúng vào thế bị công kích từ cả trong lẫn ngoài.
Điều đáng nói nữa là ngay cả người bị nhắc đến trong đoạn hội thoại – Tướng Boonsin, Tư lệnh Quân khu 2 – cũng không xem đó là xúc phạm hay đòn công kích. Sau khi sự việc nổ ra, Thủ tướng Paetongtarn đã chủ động gọi điện cho ông Boonsin để giải thích rõ về cuộc trao đổi với ông Hun Sen. Tướng Boonsin nhẹ nhàng đáp: “Tôi không có vấn đề gì đâu, tôi hiểu cả.” Câu nói ấy không chỉ là một lời động viên, mà còn là biểu hiện hiếm hoi của sự điềm tĩnh, độ lượng và văn minh trong giới tướng lĩnh.
Chính trị không dành cho người ngây thơ – điều đó đúng. Nhưng cũng không phải nơi mà người ta được phép rình rập, ghi âm, chờ cơ hội tung ra như kẻ tiểu nhân chợ chiều. Những gì Hun Sen làm không khiến ông trở thành người “khôn ngoan” hay “bản lĩnh”, mà chỉ phản ánh một sự thật: ông sợ. Sợ rằng một cô gái mới 37 tuổi, mang họ Shinawatra, dù chưa đầy một năm ngồi ghế Thủ tướng, lại có thể trở thành biểu tượng mới cho một nước Thái đang thoát dần khỏi bóng ma quân phiệt và bảo thủ. Và ông – “bác Hun Sen” – đơn giản là không thể chấp nhận được điều đó.
Tung ghi âm không phải là chiến thắng. Tung ghi âm là biểu hiện của sự bất lực. Là một phản ứng đầy sợ hãi trước đối thủ không dùng gậy gộc, mà dùng đối thoại. Hun Sen có thể vẫn là người quyền lực ở Phnom Penh, nhưng kể từ giây phút ông cho phát tán đoạn ghi âm ấy, ông đã tự dẫm lên cái gọi là “danh dự chính khách” mà cả đời ông rao giảng.
Paetongtarn có thể sẽ phải trả giá sau cú rò rỉ này. Trong một thế giới mà ngoại giao mềm thường bị xem là yếu đuối, cô gái 37 tuổi ấy dễ trở thành con mồi cho những thế lực muốn khôi phục trật tự cũ. Ở chính trường, sự mềm mỏng là con dao hai lưỡi. Nhưng nếu phải chọn giữa một nhà lãnh đạo sẵn sàng cúi đầu vì hòa bình và một chính khách lão làng sẵn sàng tung băng ghi âm để dằn mặt đối phương, thì có lẽ thời đại này cần nhiều hơn những người dám “non tay” nhưng thật tâm, hơn là những kẻ "già dặn" nhưng toan tính đến mức bạc bẽo.
Người Thái không cần một nhà lãnh đạo giỏi dùng những cú đấm ngầm hay chiêu trò phản đòn. Thái Lan – từng bị thao túng bởi bóng ma đảo chính, những toan tính quân sự và các cuộc chơi quyền lực không hồi kết – xứng đáng có một tương lai khác. Một tương lai mà chính trường không còn là ván cờ của những ông già giành giật ảnh hưởng, mà là nơi những người trẻ có thể dẫn dắt bằng sự thẳng thắn, tử tế và can đảm.
Và nếu còn điều gì đáng để đặt niềm tin, thì chính là việc Paetongtarn – dù non trẻ, dù vấp váp – vẫn chọn giữ phẩm giá, đã chọn giữ hòa khí thay vì châm ngòi căng thẳng. Người Thái hãy cho cô ấy thời gian!