Hồng Kông — Trung Quốc ngày thứ Hai tuyên bố Nvidia – công ty giá trị nhất thị trường chứng khoán Mỹ và là nhà cung cấp chip AI chủ chốt – đă vi phạm luật chống độc quyền. Kết quả điều tra sơ bộ này được công bố ngay khi các nhà ngoại giao Mỹ–Trung tiến hành ṿng đàm phán thương mại thứ tư tại Madrid trong tuần này. Về phía Mỹ, Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent cho biết hôm Chủ nhật rằng các cuộc thảo luận “tiến triển tốt”.
Động thái của Bắc Kinh diễn ra trong bối cảnh Chính quyền Trump vừa siết áp lực: Bộ Thương mại Mỹ đưa hai nhà sản xuất chip Trung Quốc — GMC Semiconductor Technology và Jicun Semiconductor Technology — vào Danh sách Thực thể (Entity List), cấm mua công nghệ bán dẫn của Mỹ.
Leo thang ăn miếng trả miếng: AI, chip và khoáng sản hiếm
Dù đàm phán đang diễn ra, hai bên vẫn đáp trả qua lại để giành lợi thế. Mỹ về cơ bản cấm xuất khẩu các thiết bị chủ chốt phục vụ công nghệ AI sang Trung Quốc; ngược lại, Trung Quốc chậm rót các cam kết cung ứng đất hiếm – vật liệu đầu vào cho điện tử và quốc pḥng.
Động thái mới nhất nhắm vào Nvidia được xem là cứng rắn hơn hẳn, gửi tín hiệu rằng những hứa hẹn gần đây của Nhà Trắng về mở lại cửa cho chip Nvidia vào Trung Quốc có thể không được Bắc Kinh đón nhận như kỳ vọng. Cả hai nước đều coi AI và chip là năng lực an ninh quốc gia cốt lơi; công nghệ Trung Quốc hiện đi sau Mỹ nhưng đang rút ngắn khoảng cách.
“Thỏa thuận 15%” và cửa xuất khẩu có điều kiện
Tháng trước, Tổng thống Donald Trump nói ông đă đạt thỏa thuận với Nvidia và AMD: các hăng sẽ nộp 15% doanh thu từ bán dẫn tại Trung Quốc cho chính phủ Mỹ để đổi lại giấy phép xuất khẩu những phiên bản hiệu năng cao nhưng đă “giảm tải”. Mục tiêu là duy tŕ vị thế dẫn đầu AI của Mỹ đồng thời tạo đ̣n bẩy thương mại với Bắc Kinh.
CEO Nvidia Jensen Huang — người dự thỏa thuận tại Pḥng Bầu Dục — dạo gần đây thường xuyên xuất hiện tại Nhà Trắng để thúc đẩy lợi ích chung với Tổng thống. Ông dự kiến gặp Trump trong chuyến thăm Vương quốc Anh tuần này.
Trung Quốc vs. Nvidia: Điều tra kéo dài, chưa rơ chế tài
Cơ quan Quản lư Nhà nước về Quy chế Thị trường (SAMR) của Trung Quốc cho biết sẽ tiếp tục điều tra Nvidia sau cuộc rà soát khởi động từ tháng 12. Theo thông báo, Nvidia bị kết luận vi phạm các điều kiện phê duyệt có điều kiện trong thương vụ mua Mellanox Technologies (Israel) — thương vụ Trung Quốc phê chuẩn năm 2020. Chi tiết vi phạm chưa được công bố.
Trước tin này, cổ phiếu NVDA giảm khoảng 1,4% trong phiên tiền thị trường.
H20, MI308 và bài toán chấp nhận của Bắc Kinh
Tháng 4, Nhà Trắng chặn xuất khẩu một số chip AI sang Trung Quốc, bao gồm Nvidia H20 và AMD MI308. Thỏa thuận “chưa từng có” hồi tháng trước cho phép xin giấy phép xuất khẩu để mở lại bán những chip này tại Trung Quốc.
Nvidia đă tung H20 từ năm ngoái nhằm duy tŕ hiện diện ở thị trường Trung Quốc — nơi chiếm 13% doanh số năm 2024 — trong bối cảnh kiểm soát xuất khẩu của Mỹ siết chặt. Tuy nhiên, chưa rơ Bắc Kinh có chấp nhận hay không: các tài khoản mạng xă hội liên kết truyền thông nhà nước Trung Quốc bày tỏ lo ngại an ninh với H20 ngay sau khi Nhà Trắng bật đèn xanh.
Ngoài ra, có khả năng Trung Quốc tiếp cận chip qua chợ đen. Nhiều nguồn tin cho rằng H20 đă góp phần vào DeepSeek — mô h́nh AI tiên tiến của Trung Quốc gây chấn động Thung lũng Silicon đầu năm nay — làm dấy lên lo ngại Trung Quốc đi xa hơn so với đánh giá trước đó.
Tác động và kịch bản sắp tới
Ngắn hạn: Rủi ro pháp lư tại Trung Quốc có thể khiến Nvidia tŕ hoăn một số kế hoạch thương mại; nhà đầu tư nhạy cảm trước nguy cơ đứt găy doanh thu từ thị trường Trung Quốc.
Trung hạn: Nếu SAMR đưa ra biện pháp khắc phục (remedies) hoặc phạt liên quan điều kiện Mellanox, Nvidia có thể phải điều chỉnh hành vi thị trường tại Trung Quốc, ảnh hưởng đến dịch vụ mạng – kết nối cốt lơi cho AI, HPC và đám mây.
Đàm phán Madrid: Tuyên bố “tiến triển tốt” của phía Mỹ giúp giữ kênh đối thoại mở, song đ̣n bẩy từ cả hai bên (Entity List, đất hiếm, điều tra chống độc quyền) báo hiệu chu kỳ thương mại–công nghệ phân mảnh chưa thể sớm hạ nhiệt.
Chuỗi cung ứng AI: Sự mập mờ quanh giấy phép xuất khẩu và mức chấp nhận của Bắc Kinh sẽ quyết định quy mô thị trường H20/MI308, đồng thời thúc đẩy Trung Quốc tự chủ bán dẫn và mở rộng kênh thay thế.
Cuộc chơi chip AI giữa Mỹ–Trung bước vào pha rủi ro cao: Washington siết kiểm soát xuất khẩu và dựng cơ chế phí 15%, Bắc Kinh đáp trả bằng điều tra chống độc quyền nhắm thẳng Nvidia. Kết quả điều tra của SAMR và diễn biến đàm phán Madrid sẽ là chỉ dấu then chốt cho quỹ đạo thương mại – công nghệ trong những tháng tới: mở hẹp có kiểm soát, hay leo thang sang một ṿng đối đầu mới.