Trong một status lan truyền, có người khoe “qua Mỹ thích ghê: mỗi năm ra phone mới là đem máy cũ ra đổi, gần như free”. Bên dưới là cuộc tranh luận rôm rả: người thì rủ “kèo thơm sao không húp như T-Mobile?”, người khác bắt bẻ “ở Việt Nam cũng từng có bán máy theo hợp đồng cơ mà!”, lại có bạn nhắc khéo “rồi chi phí y tế ở Mỹ mắc nhất thế giới thì tính sao?”.
Tóm lại: cùng một cái điện thoại, vì sao cảm giác “miễn phí” chỉ hay thấy ở Mỹ?
1) “Miễn phí” kiểu Mỹ thực ra là hợp đồng dài hạn + gói cước đắt
Ý chính từ phần giải thích trong ảnh:
* Ở Việt Nam, thuê bao di động bình quân chỉ khoảng 150–300 nghìn đồng/tháng cho gọi + data.
* Ở Mỹ, nhiều người trả khoảng 140–150 USD/tháng (theo các khảo sát thị trường được trích). Nghĩa là gấp gần 10 lần Việt Nam.
Khi nhà mạng Mỹ quảng cáo “iPhone 0 USD”, bản chất là:
* Bạn trả góp/được hoàn bằng tín dụng hàng tháng (monthly bill credits) trong 24–36 tháng.
* Điều kiện kèm theo: chuyển sang gói “unlimited” giá cao, giữ số/ở lại mạng đủ thời gian, thường trade-in máy cũ, khóa mạng; rời mạng sớm là mất phần tín dụng còn lại và phải trả nốt giá máy.
Nói cách khác, cái “free” nằm trong hóa đơn dịch vụ cao suốt 2–3 năm. Nhà mạng thu hồi “khuyến mãi máy” qua giá cước.
2) Vì sao Việt Nam ít làm kiểu này?
* ARPU thấp (chi tiêu trung bình cho di động thấp): nếu mỗi tháng chỉ 150–300k, nhà mạng khó thu hồi tiền “trợ giá máy”.
* Thị trường trả trước mạnh, người dùng dễ đổi mạng, càng khó ràng buộc 24–36 tháng.
* Mô hình phổ biến tại VN là mua máy trả góp qua ngân hàng/đơn vị tài chính + SIM rẻ; như vậy tổng chi nhiều khi rẻ hơn “trợ giá” kiểu Mỹ.
3) Những “cạm bẫy ngọt ngào” của deal 0 USD ở Mỹ
* Khóa mạng: không dễ đem máy sang mạng khác.
* Rời sớm trả tiền máy: ngừng trước hạn là phải hoàn lại toàn bộ phần tín dụng chưa nhận.
* Thuế/activation vẫn phải trả; bị credit check; một số gói yêu cầu trade-in đúng đời mới được mức “0 USD”.
* Tổng chi phí 24–36 tháng có thể cao hơn nhiều so với việc tự mua máy + dùng MVNO giá rẻ.
4) “T-Mobile ngon thế, sao VN không làm?”
So sánh thẳng giữa T-Mobile/Verizon/AT&T với mạng Việt Nam là khập khiễng: nền giá dịch vụ, thu nhập bình quân, cấu trúc thị trường, tỷ lệ trả sau, mức cạnh tranh MVNO… khác hẳn. Nơi giá cước cao mới đủ “đệm” để trợ giá máy rầm rộ.
5) Ngoài lề: “Rẻ cái này, mắc cái kia”
Một số bình luận nhắc luôn đến y tế Mỹ rất đắt—đúng tinh thần “đừng nhìn mỗi cái điện thoại”. Hệ sinh thái chi tiêu ở Mỹ (dịch vụ di động, bảo hiểm, y tế…) có những khoản rất cao bù trừ lẫn nhau; còn ở Việt Nam cấu trúc chi phí khác. So “máy 0 USD” mà bỏ qua tổng chi thì dễ “ngọt quá hoá mù”.
* “Đổi iPhone gần như free” ở Mỹ không phải phép màu, mà là bài toán tài chính: cước cao + ràng buộc dài hạn đổi lấy tín dụng máy.
* Ở Việt Nam, do cước rẻ và thói quen trả trước, mô hình trợ giá kiểu Mỹ khó sống; người dùng thường có lợi hơn khi tách bạch: mua máy theo khả năng, chọn gói cước linh hoạt.
* Trước khi “húp kèo thơm”, hãy đọc điều khoản nhỏ và tính tổng chi 24–36 tháng—lúc ấy bạn sẽ biết cái nào thật sự hời, cái nào chỉ ngon bằng… quảng cáo.