Kế hoạch nhiều mũi giáp công hạ giá thuốc
Tổng thống Donald Trump công bố gói biện pháp nhằm kéo giảm chi phí thuốc tại Mỹ, gồm việc ra mắt website trực tiếp tới người tiêu dùng “TrumpRx” và một thỏa thuận lớn với Pfizer để hạ giá nhiều sản phẩm. Ông nói Mỹ “không c̣n trợ giá y tế cho phần c̣n lại của thế giới”, nhấn mạnh mục tiêu chấm dứt t́nh trạng người Mỹ phải trả giá cao hơn so với các nước giàu khác.
Pfizer là hăng đầu tiên “gật đầu”
Theo Nhà Trắng, Pfizer đồng ư toàn bộ yêu cầu mà Trump nêu trong thư gửi CEO ngành dược hồi tháng 7:
Bán thuốc cho Medicaid và định giá thuốc mới theo cơ chế “Most Favored Nation” (MFN) – mức thấp nhất trong nhóm nước so sánh.
Bán nhiều thuốc chăm sóc ban đầu và một số thuốc chuyên khoa trên TrumpRx với mức giảm trung b́nh 50% so với giá niêm yết.
Mở rộng sản xuất trong nước; đổi lại được hoăn 3 năm áp một số loại thuế nhập khẩu dược phẩm.
TrumpRx hoạt động thế nào?
TrumpRx dự kiến đi vào hoạt động đầu năm 2026. Trang này không trực tiếp bán hay phân phối thuốc mà cho phép người dùng t́m thuốc rồi chuyển hướng sang kênh bán trực tiếp của các hăng. Mô h́nh này kỳ vọng tạo cạnh tranh giá, song mức tiết kiệm thực tế c̣n phụ thuộc bảo hiểm, chiết khấu và vai tṛ của các “trung gian” như pharmacy benefit managers (PBM).
“Giá Quốc gia Ưu đăi” (MFN) được xác định ra sao?
Chính quyền làm rơ: MFN dựa trên “giá ṛng” (đă tính chiết khấu/hoàn tiền), so với mức thấp nhất ở các nước giàu như Canada, Pháp, Đức, Ư, Nhật, Anh, Thụy Sĩ, Đan Mạch. Mức giá thấp nhất đó là điểm xuất phát để định giá MFN tại Mỹ.
Với Medicaid: áp dụng MFN có thể giúp ngân sách liên bang và tiểu bang tiết kiệm, dù người thụ hưởng vốn trả rất ít hoặc không phải trả. Pfizer dự kiến bắt đầu cung cấp giá MFN cho Medicaid từ đầu năm 2026.
Bán trực tiếp: giảm giá thật hay “giảm trên giấy”?
Một số hăng đă mở kênh bán trực tiếp cho người Mỹ không dùng bảo hiểm (ví dụ: Ozempic được chào 499 USD/tháng tại kênh của hăng, thấp hơn nhiều so với giá niêm yết gần 1.000 USD). Hiệp hội PhRMA cũng giới thiệu cổng thông tin để kết nối bệnh nhân với các chương tŕnh mua trực tiếp.
Tuy nhiên, giới chuyên gia cho rằng hiệu quả với đa số bệnh nhân c̣n hạn chế nếu không thay đổi chính sách bảo hiểm. Trường hợp Xeljanz (viêm khớp dạng thấp): giá niêm yết hơn 6.000 USD/tháng; dù giảm 40% qua TrumpRx th́ người bệnh vẫn có thể phải trả khoảng 3.600 USD/tháng—khó coi là “giá tiền mặt hợp lư”.
Thuế dược phẩm: “cây gậy” đàm phán
Động thái này đến ngay trước hạn chót cho mức thuế 100% với thuốc biệt dược nhập khẩu—trừ khi hăng xây dựng nhà máy tại Mỹ. Riêng hàng từ EU dự kiến chịu thuế 15% theo một thỏa thuận thương mại đă kư trước đó.
Trong thông báo, Pfizer cho biết sẽ đầu tư thêm 70 tỷ USD vào R&D và sản xuất trong các năm tới, và được hoăn 3 năm đối với một số loại thuế dự kiến áp dụng.
Tranh căi pháp lư và hệ quả quốc tế
Giới phân tích lưu ư tổng thống không có thẩm quyền pháp lư để buộc doanh nghiệp áp giá MFN trên toàn hệ thống—nhiều phần phải dựa vào tự nguyện/đàm phán. Hệ quả dễ thấy là một số hăng có thể tăng giá ở thị trường khác để bù đắp giá tại Mỹ (đă có động thái điều chỉnh giá ở Anh đối với một số thuốc nổi tiếng).
Tác động dự kiến: “thắng” cho ai?
Nếu dừng ở các bước hiện tại, nhiều chuyên gia đánh giá đây chưa phải “đ̣n chí mạng” với ngành dược. Một số nhận định thậm chí xem là “kết quả thuận lợi” cho doanh nghiệp, v́ phần khó nhất—cải tổ chuỗi cung ứng, vai tṛ PBM, thiết kế quyền lợi bảo hiểm—chưa được chạm tới. Bên cạnh đó, những tuyên bố kiểu “giảm 1.500%” bị coi là bất khả về mặt toán học.
Cửa sáng nằm ở thực thi
TrumpRx và thỏa thuận với Pfizer đánh dấu nỗ lực mới nhằm đẩy giá thuốc tại Mỹ về gần mức của các nước phát triển. Tuy nhiên, hiệu quả với ví tiền người bệnh sẽ phụ thuộc vào:
Cách xác lập “giá ṛng” và phạm vi áp dụng MFN.
Sự tham gia của các hăng khác và cam kết mở rộng sản xuất trong nước.
Tác động của bảo hiểm, PBM và mức hỗ trợ đồng chi trả.
Phản ứng “tăng giá ngoại quốc để giảm giá nội địa” của doanh nghiệp.
Năm 2026—thời điểm TrumpRx dự kiến hoạt động và MFN cho Medicaid bắt đầu—sẽ là phép thử xem liệu các tuyên bố giảm giá có chuyển hóa thành chi phí thực tế thấp hơn cho người Mỹ hay không.