Chính phủ liên bang chính thức đóng cửa
Đúng nửa đêm, Quốc hội không kịp thông qua dự luật chi tiêu tạm thời, khiến chính phủ liên bang chính thức đóng cửa lần đầu kể từ năm 2019. Hàng trăm ngàn công chức sẽ phải nghỉ phép tạm thời (furlough) hoặc làm việc không lương cho đến khi bế tắc được tháo gỡ. Nhiều cơ quan đă kích hoạt “kế hoạch đóng cửa có trật tự”.
Trận chiến đổ lỗi: ai chịu trách nhiệm?
Ngay sau khi quá hạn, hai đảng lập tức đổ lỗi cho nhau.
– Phía Dân chủ cho rằng Tổng thống Donald Trump và đảng Cộng ḥa “đóng cửa chính phủ”, nhấn mạnh yêu cầu phải bảo vệ chăm sóc sức khỏe cho người dân. Các lănh đạo Hakeem Jeffries và Chuck Schumer ra tuyên bố chung quy trách nhiệm cho Nhà Trắng và Cộng ḥa.
– Phía Cộng ḥa đáp trả rằng Dân chủ đă “bỏ phiếu đóng cửa chính phủ” khi từ chối ủng hộ gói gia hạn chi tiêu thêm 7 tuần. Chủ tịch Hạ viện Mike Johnson tuyên bố “không có ǵ để đàm phán” cho đến khi chính phủ mở cửa trở lại, đồng thời cáo buộc Dân chủ gây tổn hại đến các chương tŕnh hỗ trợ như WIC, VA, FEMA…
– Trang web Nhà Trắng cũng hiển thị đồng hồ đếm thời gian đóng cửa kèm thông điệp quy trách nhiệm cho Dân chủ.
Mấu chốt bế tắc: trợ cấp bảo hiểm y tế ACA
Điểm nghẽn lớn nhất là yêu cầu của Dân chủ về gia hạn các khoản trợ cấp phí bảo hiểm theo Đạo luật Chăm sóc Sức khỏe Hợp túi tiền (ACA/Obamacare), vốn sắp hết hạn vào cuối năm nay. Cộng ḥa muốn thông qua “CR” giữ nguyên mức chi tiêu thêm 7 tuần trước, rồi bàn tiếp sau; Dân chủ nói sẽ không cho phiếu nếu không có điều khoản gia hạn trợ cấp ngay trong gói tạm thời.
Điều ǵ bị ảnh hưởng?
Mỗi lần shutdown có khác nhau, nhưng quy tắc chung: nhiệm vụ thiết yếu để bảo vệ tính mạng, tài sản vẫn hoạt động. Tuy vậy, nhiều dịch vụ sẽ chậm hoặc đ́nh trệ:
• Có thể hủy/hoăn các phiên điều trần di trú;
• Chậm giải ngân vay liên bang cho người mua nhà và doanh nghiệp nhỏ;
• Nhiều nhân viên liên bang (kể cả một số ở sân bay, an ninh, quân đội) phải làm việc không lương cho đến khi ngân sách được thông qua;
• Công viên quốc gia, bảo tàng… có thể đóng cửa từng phần/tạm thời tùy kế hoạch của từng cơ quan.
Quốc hội trong ṿng lặp bỏ phiếu
Tại Thượng viện, cả hai dự luật tạm thời – một của Dân chủ (kèm gia hạn trợ cấp ACA) và một của Cộng ḥa (gia hạn chi tiêu 7 tuần, không có ACA) – đều không đủ phiếu. Phía Cộng ḥa tuyên bố sẽ tiếp tục đưa cùng một gói trở lại sàn Thượng viện ngày mai và những ngày sau đó để gây áp lực buộc thêm thượng nghị sĩ Dân chủ “đổi phe”.
Nhà Trắng và OMB kích hoạt kế hoạch đóng cửa
Văn pḥng Quản lư & Ngân sách (OMB) yêu cầu các cơ quan thực thi kế hoạch đóng cửa, hướng dẫn nhân viên báo cáo làm việc cho các hoạt động “đóng cửa có trật tự”. Lập luận từ phía hành pháp: Dân chủ bị quy trách nhiệm v́ đă ngăn chặn “CR sạch”; phía Dân chủ đáp trả rằng họ đang bảo vệ túi tiền người dân trước nguy cơ phí bảo hiểm tăng.
Phát ngôn nổi bật từ hai phía
– Dân chủ: Từ Kamala Harris, Patty Murray, Kirsten Gillibrand đến Jamie Raskin… đều quy trách nhiệm cho Cộng ḥa và Nhà Trắng, coi đây là “shutdown của họ”.
– Cộng ḥa: Mike Johnson và nhiều hạ/nghị sĩ cáo buộc Dân chủ “để người Mỹ chịu đau đớn”, khẳng định sẽ bám trụ với kế hoạch gia hạn 7 tuần không kèm yêu sách về ACA.
Kịch bản sắp tới
• Thượng viện nhiều khả năng tiếp tục các ṿng bỏ phiếu lặp lại đối với gói CR của Cộng ḥa.
• Hai bên có thể mở kênh thương lượng hậu trường về một thỏa hiệp giới hạn với thời hạn cụ thể cho trợ cấp ACA.
• Thời gian đóng cửa dài/ngắn phụ thuộc vào áp lực chính trị – ai bị công luận cho là “chịu trách nhiệm” nhiều hơn.
Bế tắc ngân sách, bài test ư chí chính trị
Shutdown lần này là bài kiểm tra ư chí của cả hai đảng: Cộng ḥa muốn thông qua một cây cầu ngân sách ngắn hạn, Dân chủ muốn khóa chặt vấn đề trợ cấp ACA ngay bây giờ. Cho đến khi một bên nhượng bộ – hoặc cả hai cùng nhượng bộ – chính phủ sẽ vẫn trong trạng thái đóng cửa, c̣n người dân và doanh nghiệp tiếp tục hứng chịu các chậm trễ, gián đoạn không cần thiết.