[Romano]

Chính trường Pháp đang chấn động sau khi tân Thủ tướng Sébastien Lecornu cùng toàn bộ nội các mới của ông bất ngờ đệ đơn từ chức chỉ chưa đầy 24 giờ sau khi được Tổng thống Emmanuel Macron chính thức công bố. Sự ra đi đột ngột này là một “cơn địa chấn” chính trị chưa từng có trong lịch sử nền Đệ Ngũ Cộng hòa của nước Pháp.Trong thông tin chính thức đưa ra sáng 6-10 (giờ địa phương), Điện Elysee thông báo, Thủ tướng Sébastien Lecornu đã nộp đơn từ chức và được Tổng thống Emmanuel Macron chấp thuận. Sự kiện này diễn ra chỉ chưa đầy 24 giờ sau khi danh sách nội các mới được công bố và gần một tháng kể từ khi ông Sébastien Lecornu nhậm chức, đánh dấu chính phủ có thời gian tồn tại ngắn nhất trong lịch sử nước Pháp hiện đại.

Trước khi từ chức, ông Sébastien Lecornu đã có hơn một giờ trao đổi riêng với Tổng thống Emmanuel Macron. Hai nhà lãnh đạo được cho là đã bất đồng sâu sắc về cách thức duy trì liên minh cầm quyền trong một Quốc hội phân mảnh. Khi các thỏa hiệp thất bại, ông Sébastien Lecornu đã lựa chọn ra đi, khép lại nhiệm kỳ ngắn ngủi và đầy sóng gió.

Ông Sébastien Lecornu, 39 tuổi, là gương mặt trẻ được Tổng thống Emmanuel Macron trước đó kỳ vọng “thổi luồng sinh khí mới” vào nội các sau khi người tiền nhiệm Francois Bayrou buộc phải từ chức vì thất bại trong cuộc bỏ phiếu tín nhiệm về ngân sách. Với hình ảnh ôn hòa, từng là Bộ trưởng Quân đội, ông Sébastien Lecornu được đánh giá là nhân vật có thể nối lại đối thoại giữa Chính phủ và Quốc hội. Nhưng hy vọng ấy nhanh chóng tan biến chỉ sau 3 tuần cầm quyền.

Khi nhậm chức ngày 9-9, ông Sébastien Lecornu khẳng định sẽ không sử dụng Điều 49.3 của Hiến pháp, vốn cho phép chính phủ thông qua dự luật mà không cần Quốc hội bỏ phiếu, với thông điệp “chính trị đối thoại, không áp đặt”. Tuy nhiên, thiện chí đó nhanh chóng bị dập tắt khi ông công bố danh sách nội các mới tối 5-10, vốn giữ nguyên phần lớn nhân sự cũ từ chính phủ của Thủ tướng Francois Bayrou. Quyết định này khiến dư luận thất vọng, còn phe đối lập, từ cực tả đến trung hữu, đồng loạt phản ứng.

Đảng Những người Cộng hòa (LR) cáo buộc, ông Sébastien Lecornu “phân bổ quyền lực thiên vị” và tuyên bố rút khỏi liên minh. Phe cánh tả thì dọa bỏ phiếu bất tín nhiệm nếu chính phủ không rút lại kế hoạch cải cách hưu trí và cắt giảm chi tiêu công. Trong vòng chưa đầy 48 giờ, tân Thủ tướng Sébastien Lecornu bị cô lập hoàn toàn, không còn chỗ đứng cả trong nội bộ lẫn trên nghị trường.

Việc ông Sébastien Lecornu rời ghế Thủ tướng sau thời gian tại vị ngắn kỷ lục không chỉ là biến động nhân sự đơn thuần mà là biểu hiện rõ nét của cuộc khủng hoảng thể chế mà nước Pháp đang phải đối mặt. Một Quốc hội phân mảnh, không đảng nào có đa số rõ rệt, khiến mọi chính phủ đều rơi vào tình trạng “mong manh dễ vỡ”, rất khó khăn mỗi khi thông qua các chính sách quan trọng.

Kịch bản nào cho chính trường Pháp?

Ngay sau thông báo ông Sébastien Lecornu từ chức, Tổng thống Emmanuel Macron đã giao cho nội các hiện hành điều hành tạm thời và mở các cuộc tham vấn khẩn cấp với lãnh đạo các đảng phái. Các ứng viên được nhắc đến cho vị trí kế nhiệm gồm Bộ trưởng Tài chính Roland Lescure, Bộ trưởng Ngoại giao Jean-Noel Barrot và Chủ tịch Hạ viện Yael Braun-Pivet. Tuy nhiên, không ai tỏ ra mặn mà với chiếc ghế nóng ở Điện Matignon, vị trí được xem là “công việc nguy hiểm ở nước Pháp” trong giai đoạn hiện nay.

Theo giới phân tích, nếu ông chủ Điện Elysee tiếp tục bổ nhiệm người thuộc liên minh trung dung của mình, chính phủ mới nhiều khả năng sẽ lại rơi vào vòng xoáy bất ổn tương tự. Ngược lại, nếu ông Emmanuel Macron tìm kiếm một Thủ tướng từ phe đối lập, điều đó đồng nghĩa với việc phải thỏa hiệp sâu rộng về chính sách, đặc biệt là với chương trình cải cách kinh tế và lương hưu vốn là “dấu ấn” của nhiệm kỳ thứ hai của ông.

Một lựa chọn khác là giải tán Quốc hội và tổ chức bầu cử sớm, khi đã đủ thời gian kể từ lần giải tán gần nhất. Thế nhưng, đây rất có thể là con dao hai lưỡi nhiều rủi ro, nhất là khi sau cuộc bầu cử lập pháp năm 2024 khiến liên minh của ông Emmanuel Macron đánh mất đa số và đẩy nước Pháp vào thế “quốc hội treo”. Việc tái diễn kịch bản đó có thể càng củng cố thêm sức mạnh của phe cực hữu Tập hợp Quốc gia (RN) của bà Marine Le Pen, đảng hiện đang dẫn đầu trong các cuộc thăm dò dư luận.

Trong bối cảnh này, mọi lựa chọn của Tổng thống Macron đều tiềm ẩn nhiều nguy cơ. Giữ nguyên hiện trạng thì bế tắc, còn thay đổi lại dễ dẫn đến bất ổn. Đây chính là “nghịch lý Macron” - một Tổng thống có quyền lực lớn theo Hiến pháp, nhưng lại thiếu công cụ chính trị để thực thi quyền lực ấy trong thực tế.

Những biến động trên đã tác động tức thì đến nền kinh tế Pháp khi chứng khoán giảm sâu. Nhưng thiệt hại lớn hơn nằm ở niềm tin chính trị. Hình ảnh một nước Pháp với các Thủ tướng “ngắn hạn” và các Chính phủ “tạm thời” đang khiến công chúng vơi niềm tin vào khả năng quản trị của nhà nước. Sự mệt mỏi chính trị đang lan rộng trong xã hội, tạo mảnh đất màu mỡ cho các phong trào dân túy và cực đoan nở rộ. Đảng cực hữu RN của bà Marine Le Pen hiện được dự đoán có thể giành thắng lợi lớn nếu bầu cử sớm diễn ra, mở đường cho khả năng phe cực hữu lần đầu tiên bước vào Điện Elysee.

Không ít nhà phân tích cảnh báo, nước Pháp đang lặp lại bóng dáng của giai đoạn Đệ Tứ Cộng hòa, khi Chính phủ thay đổi liên tục và không thể duy trì ổn định chính trị. Khi ấy, sự bất ổn chỉ chấm dứt sau khi tướng Charles de Gaulle thiết lập nền Đệ Ngũ Cộng hòa với quyền lực tổng thống mạnh mẽ. Nhưng 6 thập niên sau, cơ chế ấy đang trở nên lỗi thời trong một xã hội ngày càng phân cực, nơi cử tri khó chấp nhận mô hình “Tổng thống quyết định tất cả”. Giờ đây, Tổng thống Emanuel Macron đang đối mặt với lựa chọn khó khăn nhất kể từ đầu nhiệm kỳ hai, hoặc chấp nhận cải tổ thể chế để khôi phục khả năng đồng thuận, hoặc tiếp tục vận hành bộ máy trong tình trạng “nửa tê liệt”. Trong cả hai trường hợp, nhiệm kỳ còn lại của ông nhiều khả năng sẽ không tránh khỏi còn biến động.

Một số chuyên gia chính trị Pháp đề xuất hướng đi mới là cải cách luật bầu cử để tăng tính đại diện tỷ lệ, khuyến khích các liên minh đa đảng, hoặc xem xét cơ chế đồng nhiệm vụ giữa Tổng thống và Quốc hội nhằm tránh tình trạng “hai trung tâm quyền lực” xung đột. Tuy nhiên, để đạt được điều đó, cần có ý chí chính trị mạnh mẽ, điều đang ngày càng hiếm hoi trong bối cảnh hiện nay.

Trên bình diện châu Âu, “cú sốc Sébastien Lecornu” cũng làm dấy lên lo ngại rằng nền dân chủ Pháp, một trong những trụ cột của Liên minh châu Âu, đang suy yếu. Khi Paris không còn giữ được vai trò đầu tàu, sức ảnh hưởng của châu Âu trong các vấn đề quốc tế, từ Ukraine đến cải cách kinh tế nội khối, sẽ khó tránh khỏi suy giảm. Nếu không sớm tìm lại được sự đồng thuận chính trị và niềm tin công chúng, nước Pháp có thể bước vào giai đoạn bất ổn, khó khăn và thách thức, về sự chia rẽ sâu sắc trên chính trường.