[Romano]

Theo thông cáo báo chí của Hội đồng Liên minh châu Âu (EU), các bộ trưởng năng lượng EU đã thống nhất lập trường về dự thảo quy định cấm nhập khẩu khí đốt từ Nga, đặt nền tảng pháp lý cho việc chấm dứt hoàn toàn sự phụ thuộc năng lượng vào Moskva trước năm 2028.Thỏa thuận được Hội đồng EU thông qua ngày 20/10 nhằm thực hiện lộ trình REPowerEU, kế hoạch tăng cường khả năng tự chủ về năng lượng của châu Âu sau khi Nga nhiều lần cắt giảm nguồn cung khí đốt, gây rối loạn thị trường năng lượng khu vực. Theo nội dung thống nhất, quy định mới sẽ cấm nhập khẩu cả khí đốt qua đường ống và khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) từ Nga theo lộ trình bắt buộc, tiến tới lệnh cấm toàn diện từ ngày 1/1/2028.

Ông Lars Aagaard, Bộ trưởng Năng lượng của Đan Mạch, quốc gia đang giữ chức chủ tịch luân phiên EU, cho rằng một châu Âu độc lập về năng lượng sẽ trở nên mạnh mẽ và an toàn hơn. Ông nhấn mạnh dù EU đã đạt được nhiều tiến bộ trong việc loại bỏ dầu khí Nga, quá trình này vẫn chưa hoàn tất. Theo ông, việc phần lớn các bộ trưởng ủng hộ lệnh cấm lần này là minh chứng cho quyết tâm chính trị rõ ràng của toàn khối.

Theo dự thảo quy định, các hợp đồng cung ứng khí đốt Nga ngắn hạn ký trước ngày 17/6/2025 sẽ được tiếp tục đến hạn chót 17/6/2026. Các hợp đồng dài hạn có thể kéo dài đến hết ngày 31/12/2027. Bên cạnh đó, mọi sửa đổi đối với hợp đồng sẵn có chỉ được phép nhằm phục vụ mục đích kỹ thuật cụ thể và không được làm tăng khối lượng nhập khẩu, tuy nhiên vẫn có một số ngoại lệ dành cho các quốc gia không giáp biển bị ảnh hưởng bởi những thay đổi trong tuyến cung cấp.

So với đề xuất ban đầu của Ủy ban châu Âu (EC), Hội đồng đã tinh giản thủ tục hải quan cho các lô hàng khí đốt không đến từ Nga, yêu cầu hồ sơ đơn giản chỉ nộp trước 5 ngày. Ngược lại, đối với khí đốt Nga và hàng hóa trong giai đoạn chuyển tiếp, nhà nhập khẩu phải nộp thông tin chi tiết ít nhất 1 tháng trước khi hàng đến lãnh thổ EU.

Các lô LNG trộn giữa nguồn Nga và phi Nga sẽ chỉ được nhập khẩu phần không có nguồn gốc Nga. EU sẽ áp dụng quy trình phê duyệt trước cho mọi loại khí đốt, trừ khi đến từ các quốc gia nằm trong danh sách miễn trừ do EC lập trong vòng 5 ngày kể từ khi quy định có hiệu lực. Ngoài ra, để ngăn chặn hành vi lách luật qua hình thức quá cảnh, EU sẽ bổ sung các cơ chế giám sát và báo cáo mới.

Mọi quốc gia thành viên EU vẫn còn nhập khẩu khí đốt hoặc dầu từ Nga sẽ phải nộp “kế hoạch đa dạng hóa thị trường”, trình bày các biện pháp và thách thức trong việc tìm nguồn cung thay thế. Những nước chứng minh được rằng không còn nhập khẩu khí đốt Nga sẽ được miễn nghĩa vụ này.

Bên cạnh đó, các quy định mới cũng yêu cầu tăng cường chia sẻ thông tin giữa cơ quan quốc gia, Cơ quan hợp tác các nhà quản lý năng lượng (ACER) và EC. Brussels sẽ đánh giá tiến độ thực hiện sau hai năm, bao gồm cả hiệu quả của cơ chế cấp phép nhập khẩu.

Một điều khoản khác được làm rõ là khả năng tạm hoãn lệnh cấm trong trường hợp xảy ra khủng hoảng nghiêm trọng về nguồn cung năng lượng, đe dọa an ninh năng lượng khu vực.

Sau khi Nga phát động cuộc chiến xâm lược Ukraine, các lãnh đạo EU đã cam kết tại Tuyên bố Versailles tháng 3/2022 sẽ sớm chấm dứt phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch Nga. Từ đó, nhập khẩu dầu từ Nga đã giảm mạnh, chỉ còn chưa tới 3% tổng lượng nhập vào năm 2025. Tuy nhiên, khí đốt Nga vẫn chiếm khoảng 13% nguồn cung của EU, tương đương hơn 15 tỷ euro mỗi năm.

Để giải quyết vấn đề này, vào tháng 5/2025, EC đã thông qua lộ trình REPowerEU nhằm từng bước loại bỏ dần sự phụ thuộc vào các nguồn năng lượng từ Nga, đồng thời tăng cường độc lập và an ninh năng lượng cho EU.