Cuộc chiến Ukraine diễn ra ngay “sân sau” của châu Âu nhưng hiện thực là châu Âu đang bị đẩy vào vị trí phụ, c̣n Tổng thống Donald Trump hoàn toàn là người cầm trịch, theo Telegraph.
Tổng thống Mỹ Donald Trump. Ảnh: NBC News
Vào tháng Tám, nhiều nhân vật hàng đầu châu Âu — trong đó có Thủ tướng Anh Sir Keir Starmer, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron và Thủ tướng Đức Friedrich Merz — đă tới Washington cùng Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky. Mục tiêu của họ rất rơ ràng: khẳng định sự thống nhất của châu Âu — Mỹ và đảm bảo Washington tiếp tục đứng vững về phía Kiev. Donald Trump khi đó tỏ ra ḥa nhă và tiếp đón các lănh đạo châu Âu chu đáo. Tuy nhiên thiện chí này không kéo dài: sau một cuộc điện đàm với Tổng thống Vladimir Putin, ông Trump thay đổi lập trường và châu Âu rơi vào thế bị động, theo Telegraph.
Vào cuối tuần qua, Tổng thống Mỹ đă nổi giận với ông Zelensky, yêu cầu ông chấp nhận những yêu sách từ phía Nga để chấm dứt chiến tranh. Một trong những điểm nhạy cảm nhất là đề nghị nhượng lại toàn bộ khu vực Donetsk — lằn ranh đỏ mà Kiev nhiều lần tuyên bố không thể chấp nhận. Khi ông Zelensky từ chối, lập tức xuất hiện quan điểm mô tả ông là “chướng ngại cho ḥa b́nh”.
Các nhà lănh đạo châu Âu đă dồn nhiều công sức ngoại giao để sửa chữa hậu quả của cuộc đối đầu căng thẳng tại Pḥng Bầu dục giữa ông Trump, Tổng thống Zelensky và Phó Tổng thống JD Vance hồi tháng Hai. Có thời điểm người ta lạc quan rằng sự kiên tŕ của châu Âu đă khiến ông Trump mềm mỏng hơn. Trong đó, cuộc gặp giữa ông Trump và Tổng thống Zelensky tại lễ tang Giáo hoàng từng được xem là cơ hội để sửa sai.
Thậm chí có lúc ông Trump gọi quân đội Nga là “hổ giấy” và đưa ra đe dọa bằng thuế quan đối với Moscow. Nhưng mọi chuyện thay đổi nhanh chóng chỉ sau một cuộc điện thoại giữa ông Trump và Tổng thống Putin. Giới phân tích cho rằng, đây là dấu hiệu cho thấy ảnh hưởng trực tiếp của Điện Kremlin lên quyết sách ở Washington.
Dấu hiệu “đổi chiều” rơ nét: Ông Trump chỉ định ông Viktor Orbán — Thủ tướng Hungary, một trong những đồng minh thân cận nhất của Tổng thống Putin trong Liên minh châu Âu — làm chủ nhà cho hội nghị ḥa b́nh dự kiến giữa ông và nhà lănh đạo Nga. Đồng thời, ông Trump thông báo sẽ không cung cấp tên lửa hành tŕnh tầm xa Tomahawk cho Ukraine. Những bước đi này khiến cán cân dường như nghiêng dần khỏi Kiev.
Ông Orbán là nhân vật phản đối các lệnh trừng phạt cứng rắn chống Nga trong EU, và ông không che giấu thái độ thù địch với Tổng thống Zelensky. Ở trong nước Mỹ, ông Orbán lại được ḷng một bộ phận cánh hữu ủng hộ ông Trump — những người muốn chấm dứt viện trợ quân sự mà họ cho là vô vọng và tốn kém.
Trong bối cảnh ấy, ông Trump càng dễ bị thuyết phục bởi luận điệu rằng Ukraine “không thể thắng” và Mỹ không nên bỏ nhiều tài lực vào cuộc.
Một nhà ngoại giao EU nói với Politico rằng: “Vũ khí Mỹ vẫn là yếu tố sống c̣n để Ukraine tự vệ. Nhưng chỉ với một cuộc điện thoại, ông Putin dường như lại khiến Tổng thống Trump thay đổi quan điểm”.
Lời nhận xét này phản ánh thực tế: ảnh hưởng của châu Âu lên Washington — ít nhất trong vấn đề Ukraine — đang bị hạn chế.
Trước áp lực từ Washington, châu Âu buộc phải vận dụng chiến lược “diễn cho tṛn vai”: Chuẩn bị các động thái mang tính h́nh thức nhằm làm vừa ḷng ông Trump, hy vọng rằng, việc "thuận theo" này sẽ khiến ông chủ Nhà Trắng dần nhận ra mục đích thực của Tổng thống Putin. Liên minh do Anh và Pháp dẫn dắt — từng tự nhận là “Coalition of the Willing” (liên minh tự nguyện) — hiện đang tính toán làm sao để chuẩn bị cho một thỏa thuận ḥa b́nh mà họ biết có thể sẽ khó thực hiện, nhưng phải tỏ ra sẵn sàng để giữ ảnh hưởng.
Trong ngắn hạn, ông Zelensky lên kế hoạch tới Brussels dự Hội đồng châu Âu nhằm t́m kiếm thêm sự ủng hộ sau chuyến đi Washington không đạt như kỳ vọng. Đồng thời, các ngoại trưởng EU nhóm họp tại Luxembourg với mục tiêu phá vỡ bế tắc về kế hoạch tịch thu tài sản Nga bị đóng băng, dùng nguồn lực đó hỗ trợ Kiev. Tuy nhiên, bất đồng nội bộ và tác động của các quyết định đơn phương từ Washington đang bóp nghẹt khả năng hành động của EU.
Một hệ quả đáng lo là châu Âu sẽ trở thành “người chi trả” chứ không phải “người định đoạt”: Ở các cuộc tái thiết hay trợ giúp nhân đạo (ví dụ như trường hợp Gaza trước đó), Trump dường như xem châu Âu chỉ là bên “móc ví” và cổ vũ. Với Ukraine, EU, Anh và các đồng minh NATO sẽ phải tiếp tục gánh nặng tài chính và an ninh — nhưng họ đang bị đẩy ra khỏi “bàn đàm phán” nơi vận mệnh an ninh châu Âu được quyết định.
Dù lănh đạo nhiều nước (Đức, Ba Lan, Phần Lan, Anh) đă công khai ủng hộ ông Zelensky, nhưng tầm ảnh hưởng thực tế của họ mỏng manh trước quyết định mang tính định hướng của ông Trump.
Nh́n chung, châu Âu hiện phải chấp nhận thực tế bị đẩy vào vị thế yếu, phụ thuộc vào ư chí và sự thay đổi chóng vánh của một Washington có thể bị ảnh hưởng bởi một cuộc điện thoại của Tổng thống Nga.
Vietbf @ Sưu tầm