Chiếc F-35 – niềm tự hào của không quân Mỹ và được mệnh danh là tiêm kích tàng h́nh tối tân nhất thế giới – đang đối mặt với một điểm yếu chí mạng: những nam châm đất hiếm nhỏ bé do Trung Quốc kiểm soát - vốn đóng vai tṛ quan trọng trong các cảm biến, động cơ và cánh tà của máy bay.
Máy bay F-35 và hầu hết các công nghệ quốc pḥng khác đều dựa vào nam châm đất hiếm sản xuất tại Trung Quốc. Ảnh Rick Madonik/Toronto Star
F-35 được trang bị hệ thống cảm biến, radar, động cơ và vũ khí tinh vi, có thể xâm nhập sâu vào lănh thổ đối phương. Tuy nhiên, tất cả những công nghệ này đều phụ thuộc vào nam châm đất hiếm – vật liệu không thể thiếu trong các bộ phận then chốt của máy bay như động cơ phản lực, cánh điều hướng và thiết bị điện tử.
Trung Quốc siết “van” nam châm – đ̣n đánh hiểm vào công nghiệp quốc pḥng Mỹ
Trong tháng này, Trung Quốc đă áp đặt hàng loạt hạn chế xuất khẩu mới đối với cả nam châm, công nghệ và sở hữu trí tuệ liên quan. Theo quy định, mọi sản phẩm chứa dù chỉ 0,1% nguyên liệu đất hiếm có nguồn gốc từ Trung Quốc đều phải khai báo mục đích sử dụng và xin giấy phép xuất khẩu từ Bắc Kinh. Nếu sản phẩm có thể phục vụ quân đội nước ngoài, Trung Quốc sẽ tự động bác đơn.
Các chuyên gia nhận định mục tiêu rơ ràng là bóp nghẹt nguồn cung nam châm cho quân đội Mỹ, gây sức ép buộc Tổng thống Donald Trump nhượng bộ trong đàm phán thương mại.
Nhà kinh tế Mỹ Noah Smith cảnh báo: “Nếu Trung Quốc nhận ra việc kiểm soát đất hiếm là con bài mặc cả, họ sẽ đẩy lợi thế đó đến giới hạn – từ thương mại đến địa chính trị hay sự hiện diện của quân đội Mỹ ở châu Á".
Không ngạc nhiên khi ông Trump phản ứng dữ dội, đe dọa áp thuế 100% lên hàng hóa Trung Quốc. Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent c̣n nói rằng động thái này có thể khiến phương Tây phải “tách rời hoàn toàn” về kinh tế với Trung Quốc.
“Điểm yếu chết người” của F-35 và các vũ khí Mỹ
Theo chuyên gia Gracelin Baskaran của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), gần như mọi công nghệ quốc pḥng Mỹ đều phụ thuộc vào nam châm đất hiếm của Trung Quốc. Dù chỉ cần 0,1% nguyên liệu nặng từ Trung Quốc, sản phẩm đă nằm trong phạm vi cấm. “Bạn sẽ không t́m được bao nhiêu nam châm trên thế giới không chứa hàm lượng đó”, bà Baskaran nói.
Trung Quốc hiện kiểm soát 90% khâu tinh luyện đất hiếm và gần 100% sản xuất một số loại nam châm đặc biệt, trong đó có samarium–cobalt – thành phần không thể thiếu trong F-35. Loại nam châm này chịu nhiệt cao, tạo từ trường mạnh và có kích thước nhỏ gọn, được dùng trong động cơ tuabin, cảm biến, radar, cũng như cơ cấu điều khiển cánh lái.
Lockheed Martin – hăng chế tạo F-35 – khẳng định họ đang “liên tục đánh giá chuỗi cung ứng toàn cầu để đảm bảo an toàn vật liệu”, song thừa nhận mức dự trữ hiện tại chỉ đủ “giảm nhẹ gián đoạn tạm thời”.
Không chỉ F-35, tên lửa hành tŕnh Tomahawk, tàu khu trục, tàu ngầm, tên lửa Stinger và xe tăng M1 Abrams cũng phụ thuộc vào những vật liệu tương tự.
Đáng lo hơn, các quy định mới của Trung Quốc c̣n ngăn cản chuyên gia nước này làm việc tại công ty nước ngoài, chặn đứng mọi kẽ hở về ṛ rỉ công nghệ. “Họ đang khóa chặt mọi lợi thế của ḿnh”, bà Baskaran nhận định.
Dù Mỹ đă phát động một kế hoạch khẩn cấp nhằm khôi phục chuỗi cung ứng đất hiếm nhưng phá vỡ thế thống trị của Trung Quốc không hề dễ. Kể từ thập niên 1980, Bắc Kinh đă xây dựng toàn bộ ngành công nghiệp này với lợi thế chi phí thấp, công nghệ hóa chất rẻ và hỗ trợ khổng lồ từ nhà nước và giới chuyên gia nhận định rằng Mỹ vẫn đang bị dồn vào thế khó.
CSIS nhận định Washington buộc phải tiếp tục thương lượng để đảm bảo nguồn cung cho các chương tŕnh vũ khí trọng yếu.
“Chúng tôi đă trải qua nhiều ṿng đàm phán và sẽ phải tiếp tục – bởi an ninh quốc gia phụ thuộc trực tiếp vào những vật liệu này”, chuyên gia Baskaran nhấn mạnh.
Trong kỷ nguyên mà “cuộc chiến nam châm” có thể định đoạt sức mạnh quân sự, điểm yếu tưởng như nhỏ bé ấy lại đang trở thành vũ khí chiến lược nguy hiểm nhất mà Bắc Kinh nắm trong tay.
Vietbf @ Sưu tầm