[Romano]

Tổng thống Nga Putin chính thức ký ban hành sắc lệnh chấm dứt hiệp ước với Mỹ về xử lý plutonium cấp độ vũ khí còn sót lại từ hàng nghìn đầu đạn hạt nhân thời Chiến tranh Lạnh.

Sau khi Chiến tranh Lạnh kết thúc, Nga và Mỹ đã tháo dỡ hàng nghìn đầu đạn, để lại kho dự trữ nguyên tố kim loại phóng xạ plutonium cấp độ vũ khí có thể làm tăng nguy cơ phổ biến vũ khí hạt nhân.Thỏa thuận quản lý và xử lý plutonium (PMDA) được ký kết tháng 9-2000 nêu rõ, Mỹ và Nga sẽ tiêu hủy ít nhất 34 tấn plutonium mỗi bên, mức đủ để chế tạo khoảng 17.000 đầu đạn hạt nhân. Plutonium sẽ được xử lý thành nhiên liệu phục vụ các nhà máy điện hạt nhân dân sự.

Nga phê chuẩn PMDA năm 2011 nhưng đã đình chỉ thỏa thuận này vào năm 2016, viện dẫn những chính sách thù địch từ Mỹ thông qua các lệnh trừng phạt và việc Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) mở rộng ảnh hưởng về phía Đông châu Âu.

Duma Quốc gia Nga (Hạ viện) thông qua dự luật chấm dứt PMDA hồi đầu tháng 10 năm nay, trước khi Thượng viện “bật đèn xanh” hôm 22-10. Sau khi được Tổng thống Putin phê chuẩn, quyết định rút khỏi thỏa thuận với Mỹ chính thức có hiệu lực từ ngày 27-10.

Động thái này đồng nghĩa với việc chấm dứt một trong những thỏa thuận an ninh hạt nhân cuối cùng giữa Nga và Mỹ. Trong nhiệm kỳ đầu tiên của Tổng thống Donald Trump, Mỹ đã rút khỏi Hiệp ước Lực lượng hạt nhân tầm trung (INF) năm 1987 và Hiệp ước Bầu trời mở (OS) năm 1992.

Trước đó, Thứ trưởng Ngoại giao Nga Sergey Ryabkov lưu ý, Mỹ đã tìm cách thay đổi các phương pháp xử lý plutonium. Mátxcơva bày tỏ sự phản đối, lo ngại rằng vật liệu phóng xạ này có khả năng được tái sử dụng.

Hồi tháng 9, Tổng thống Putin nhận định, “từng bước một, hệ thống các thỏa thuận giữa Liên Xô - Mỹ và Nga - Mỹ về kiểm soát vũ khí phòng thủ chiến lược và tên lửa hạt nhân đã gần như bị phá bỏ hoàn toàn”.

Ông chủ Điện Kremlin cũng tuyên bố, Nga sẵn sàng tiếp tục tuân thủ các hạn chế cốt lõi của Hiệp ước Cắt giảm vũ khí tấn công chiến lược mới (New START), cũng là thỏa thuận kiểm soát vũ khí hạt nhân duy nhất còn hiệu lực với Mỹ, trong 1 năm sau khi hiệp ước này hết hạn vào ngày 5-2-2026.

Tổng thống Donald Trump đã bày tỏ sự cởi mở với đề nghị này từ người đồng cấp Nga. Tuy nhiên, hai nhà lãnh đạo trên thực tế vẫn chưa chính thức đồng thuận về ý tưởng này.