Dù từng lập nhiều chiến công và trung thành tuyệt đối, Ngụy Diên vẫn không được Gia Cát Lượng tin tưởng như Khương Duy hay Vương B́nh. Lư do nằm ở đâu?
Trong lịch sử Thục Hán thời Tam quốc diễn nghĩa, bên cạnh nhóm Ngũ hổ tướng lừng danh, c̣n có nhiều danh tướng khác từng tạo nên những chiến công hiển hách, trong đó có Ngụy Diên, Khương Duy và Vương B́nh. Điểm chung giữa ba người là đều là hàng tướng – rời bỏ Tào Ngụy để đi theo Lưu Bị. Tuy nhiên, điều gây nhiều tranh căi là Khương Duy và Vương B́nh đều được Gia Cát Lượng trọng dụng, trong khi Ngụy Diên lại không nhận được sự tin tưởng tương xứng.
Ngụy Diên đi theo Lưu Bị sau khi Quan Vũ chiếm được Trường Sa. Ông nổi tiếng với sức khỏe phi thường, tinh thần dũng mănh và ḷng quan tâm sâu sắc đến binh sĩ, v́ vậy rất được cấp dưới kính trọng. Tuy nhiên, mối quan hệ của ông với các đồng liêu và đặc biệt là với Gia Cát Lượng lại không hề tốt đẹp. Dù tài năng của Ngụy Diên được thừa nhận, ông vẫn thường bị Gia Cát Lượng hạn chế tầm ảnh hưởng và không được giao phó trọng trách lớn.
Thực tế cho thấy Gia Cát Lượng có cái nh́n khách quan về tài năng của Ngụy Diên. Ông từng đề bạt vị tướng này lên vị trí quan trọng trong quân đội Thục Hán. Tuy nhiên, sự tin tưởng tuyệt đối mà Lưu Bị dành cho Ngụy Diên lại không được Gia Cát Lượng chia sẻ. Không ít lần Gia Cát Lượng bác bỏ các kế sách của Ngụy Diên, bất chấp sự sắc sảo trong tư duy quân sự của ông.
Nhiều người cho rằng việc Ngụy Diên từng giết chủ cũ Hàn Huyền để dâng thành Trường Sa cho Quan Vũ là nguyên nhân khiến Gia Cát Lượng cho rằng ông là kẻ phản trắc. Tuy nhiên, những ghi chép cho thấy Ngụy Diên là người trung thành và dũng cảm, điều này không chỉ được Lưu Bị mà chính Gia Cát Lượng cũng thừa nhận.
Vấn đề nằm ở chỗ, Gia Cát Lượng là người cực kỳ thận trọng và luôn đề cao tính kỷ luật, trật tự trong quân đội. Ông thường chỉ tin dùng những người nghiêm túc tuân thủ mệnh lệnh, không bàn lùi như Khương Duy và Vương B́nh. Ngược lại, Ngụy Diên dù tuân thủ mệnh lệnh nhưng trong ḷng luôn bất măn và nhiều lần tỏ rơ sự bất phục.
Một ví dụ điển h́nh là kế sách "Tư Ngọ Cốc" mà Ngụy Diên đề xuất. Đây là chiến lược được nhiều nhà sử học sau này đánh giá cao v́ tính đột phá, nhưng lại quá mạo hiểm. Gia Cát Lượng, với tính cách cẩn trọng, cho rằng nếu kế sách này thất bại, hậu quả sẽ là sự diệt vong của cả nhà Thục. Với ông, một quyết định quân sự khi chưa nắm chắc phần thắng th́ nhất định không thực hiện.
Chính v́ sự khác biệt về tư duy chiến lược và phong cách hành xử, Gia Cát Lượng không bao giờ thực sự yên tâm khi giao trọng trách cho Ngụy Diên. Ông luôn xem Ngụy Diên là người hành động theo cảm tính và liều lĩnh. Bên cạnh đó, Gia Cát Lượng cũng có tầm nh́n xa về tương lai chính trị. Sau khi Lưu Bị qua đời, ông nhận ra nếu để Ngụy Diên tiếp tục gia tăng ảnh hưởng, e rằng sẽ không ai đủ khả năng kiềm chế vị tướng này. Do đó, Gia Cát Lượng dần loại Ngụy Diên khỏi các chiến dịch quân sự lớn, nhằm làm giảm dần vai tṛ của ông trong quân đội Thục Hán.
Sự không trọng dụng Ngụy Diên không đơn thuần v́ thiếu tin tưởng vào ḷng trung thành hay năng lực, mà là hệ quả của sự khác biệt sâu sắc trong quan điểm dùng người và phương pháp hành binh giữa hai cá tính lớn: Gia Cát Lượng – người thận trọng đến mức cầu toàn, và Ngụy Diên – vị tướng đầy gan dạ nhưng khó kiểm soát.
Vietbf @ Sưu tầm