Theo như sự nhượng bộ lớn của Tổng thống Donald Trump dành cho Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình mới đây cho thấy lý do đầu tiên là Trung Quốc đã có hành động thực tế hơn về fentanyl, bổ sung thêm nhiều hóa chất vào danh mục kiểm soát cam kết Trung Quốc sẽ trấn áp nạn buôn lậu fentanyl, sau khi cơ quan DEA Mỹ cho biết độ tinh khiết fentanyl giảm trong năm 2024, cho thấy nguồn cung nguyên liệu bị gián đoạn.
Tổng thống Donald Trump đã có một bước nhượng bộ đáng kể trong thỏa thuận lịch sử với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình hôm thứ Năm: để đổi lấy cam kết Trung Quốc sẽ trấn áp nạn buôn lậu fentanyl, Mỹ sẽ giảm 10% thuế quan áp lên hàng hóa Trung Quốc.
Bề ngoài, đây có vẻ là một thỏa thuận hứa hẹn — có thể khôi phục phần nào dòng thương mại giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới. Mức thuế tối thiểu với hàng Trung Quốc sẽ giảm còn 20%, và mức thuế trung bình còn khoảng 47% — vẫn cao, nhưng gần hơn với tiêu chuẩn toàn cầu. Điều này giúp hàng Trung Quốc bớt bị “xa lánh” tại Mỹ và mang lại chút nhẹ nhõm cho người tiêu dùng Mỹ.
Tuy nhiên, đây cũng là một canh bạc lớn. Trong suốt cuộc chiến thương mại, Trump nhiều lần bị Tập “vượt mặt”. Việc họp mặt trực tiếp lần này vốn đã là một nhượng bộ của Trump, và lịch sử cho thấy Mỹ hiếm khi thu được kết quả đáng kể sau khi “xuống nước” trước Bắc Kinh.
Trump kỳ vọng lần này sẽ khác — nhưng quá khứ nói điều ngược lại.
Trung Quốc “thắng” trong cuộc chiến thương mại
Trump từng đặt ra bốn mục tiêu: giảm fentanyl vào Mỹ, hồi sinh sản xuất trong nước, cân bằng thương mại và buộc TikTok bán tài sản tại Mỹ. Chính quyền ông đạt một số tiến triển — Trung Quốc đã siết kiểm soát hóa chất tiền chất fentanyl, một số công ty cam kết đầu tư vào sản xuất Mỹ, thâm hụt thương mại giảm mạnh, và hai bên đạt khuôn khổ thỏa thuận về TikTok.
Nhưng quan hệ lạnh nhạt khiến Mỹ chịu thiệt: Trung Quốc hạn chế xuất khẩu đất hiếm, ngừng mua đậu nành Mỹ, và mở điều tra chống độc quyền với doanh nghiệp Mỹ. Đặc biệt, Bắc Kinh liên tục trì hoãn hoặc không thực hiện các cam kết thương mại.
Theo thỏa thuận mới, Trung Quốc sẽ gỡ bỏ một phần quy định kiểm soát đất hiếm, song nhiều hạn chế từ đầu năm vẫn được giữ nguyên.
Vì sao Trump chấp nhận “xuống nước”?
Lý do đầu tiên là Trung Quốc đã có hành động thực tế hơn về fentanyl, bổ sung thêm nhiều hóa chất vào danh mục kiểm soát. Cơ quan DEA Mỹ cho biết độ tinh khiết fentanyl giảm trong năm 2024, cho thấy nguồn cung nguyên liệu bị gián đoạn.
Trump nói ông “tin rằng Trung Quốc sẽ giúp Mỹ giải quyết vấn đề fentanyl” và cho rằng “họ đang làm những gì có thể.”
Lý do thứ hai: Trung Quốc đang nắm lợi thế. Thuế quan của Trump gây thiệt hại cho nông dân Mỹ và tạo ra khủng hoảng đất hiếm. Bắc Kinh cũng hạn chế tiếp cận chip AI Mỹ — lĩnh vực trọng tâm của Trump. Việc giảm thuế giúp Trump có chút đòn bẩy để đạt mục tiêu khác.
Hệ lụy
Thỏa thuận này có thể khiến Canada và Mexico — hai nước cũng bị Mỹ áp “thuế fentanyl” — khó chịu, nhất là khi lượng fentanyl từ Canada rất nhỏ. Việc nới lỏng cho Trung Quốc nhưng cứng rắn với láng giềng có thể làm xấu thêm quan hệ với các đồng minh quan trọng.
Dẫu vậy, việc hạ thuế phần nào giúp kiềm chế lạm phát và giảm gánh nặng giá cả cho người tiêu dùng Mỹ — điều Trump hy vọng sẽ mang lại lợi ích chính trị trong nước. NGUYEN DUONG.