Mùa hè 1972: Kontum chiến thắng – danh hiệu “Kontum Kiêu Hùng”
Mùa hè 1972, giữa cao điểm Tổng tấn công của quân Bắc Việt ở Tây Nguyên, Kontum trở thành chiến trường then chốt. Với ý chí tử thủ và hiệp đồng chặt chẽ giữa Tiểu khu, Sư đoàn 23 Bộ binh cùng hỏa lực yểm trợ, lực lượng VNCH đã giữ vững thị xã, bẻ gãy toàn bộ mũi thọc sâu của đối phương. Sau chiến thắng, Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu tặng danh hiệu “Kontum Kiêu Hùng” như một biểu tượng tinh thần cho quân dân nơi tuyến lửa.
25–5–1972: Mũi Đông Nam – Tiểu khu Kontum chặn đứng đột kích
Theo hồi ký của tướng Đặng Vũ Hiệp (phía Bắc Việt), ngày 25/5/1972, hai tiểu đoàn của Sư đoàn 2 cùng Đại đội Địa phương quân 209 thuộc thị đội Kontum mở đợt tấn công vào hướng Đông Nam thị xã. Phía VNCH, Tiểu khu Kontum do Đại tá Nguyễn Bá Thìn chỉ huy tổ chức phòng ngự ngoan cường, dựa trên hệ thống chướng ngại – hỏa điểm sẵn có, đánh bật nhiều đợt xung phong liên tiếp.
Mũi Đông Bắc – Sư đoàn 23 Bộ binh giữ thành
Cùng ngày, Trung đoàn 1 (Sư đoàn 2) phối hợp Tiểu đoàn Đặc công 10 và xe tăng tấn công hướng Đông Bắc. Lực lượng chống trả là Sư đoàn 23 Bộ binh do Đại tá Lý Tòng Bá chỉ huy. Các đợt đánh cận chiến bị hỏa lực phòng thủ chia cắt, xe tăng đối phương nhiều lần bị chặn tiêu trong khu vực cửa ngõ vào thị xã.
Trung đoàn 28 (F10) suy yếu sau B-52 – Đòn tiếp viện bất thành
Một bộ phận của Trung đoàn 28 (F.10) theo sau mũi Đông Bắc, nhưng lực lượng này vừa hứng trận B-52 ngày 14/5 nên tổn thất nặng, tiến công thiếu khí thế và không đạt kết quả đáng kể.
28–5: Tung thêm Trung đoàn 66 – Thế tiến công hụt hơi
Ngày 28/5, Mặt trận Tây Nguyên đưa Trung đoàn 66 (Sư đoàn 2) vào tiếp ứng. Tuy nhiên, chính hồi ký phía Bắc Việt thừa nhận: “Bộ đội… sức chiến đấu giảm dần do thương vong nhiều, gạo, đạn thiếu. Mùa mưa ập đến, việc tiếp tế qua sông Pô Kô bị cản trở.” Thế trận đột phá bị chặn, các mũi tấn công rơi vào tình trạng bám trụ tiêu hao.
30–5: TT Thiệu thị sát Kontum – 31–5: đối phương rút khỏi thị xã
Tài liệu của Stephen Young ghi rõ: ngày 30/5, Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu bay lên Kontum giữa lúc giao tranh còn tiếp diễn; ngày hôm sau, các đơn vị đối phương rút khỏi thị xã. Tại mặt trận, ông ủy lạo binh sĩ và gắn cấp bậc Chuẩn tướng cho Đại tá Lý Tòng Bá, ghi nhận vai trò chỉ huy phòng thủ.
Đêm 5–6: Quyết định “lui quân” và thực tế trên chiến trường
Đêm 5/6/1972, theo tướng Đặng Vũ Hiệp, Thường vụ Đảng ủy và Bộ Tư lệnh Mặt trận Tây Nguyên quyết định cho các đơn vị lui quân khỏi Kontum. Tuy vậy, qua hồi ức của nhiều nhân chứng VNCH, đây thực chất là rút lui trong thế bị đánh tan rã, khi lực lượng tiến công bị tiêu hao, đường tiếp tế đứt đoạn và hệ thống chỉ huy – hiệp đồng đối phương rối loạn trước phòng tuyến kiên cố của phía VNCH.
Ý nghĩa chiến thắng Kontum
Chiến thắng Kontum mùa hè 1972 không chỉ giữ được cửa ngõ Tây Nguyên, mà còn chứng tỏ năng lực phòng thủ chiều sâu, chỉ huy linh hoạt và phối hợp hiệu quả giữa Tiểu khu – Sư đoàn chủ lực – hỏa lực chi viện. Danh hiệu “Kontum Kiêu Hùng” vì thế không chỉ là lời khen, mà là ký ức tập thể về tinh thần chiến đấu của quân – dân trên một trong những chiến trường khốc liệt nhất thời chiến.
Tri ân và ghi nhớ
Những trang sử tại Kontum nhắc chúng ta về giá trị của kỷ luật, hiệp đồng và quyết tâm bảo vệ cộng đồng. Với những người đã chiến đấu, đã gìn giữ thị xã trong những ngày máu lửa ấy, “Kontum Kiêu Hùng” là vinh dự xứng đáng – và là niềm tự hào còn mãi.