Tóm tắt nhanh
Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố đă lệnh cho Bộ Quốc pḥng (ông gọi là “Department of War”) chuẩn bị phương án can thiệp quân sự tại Nigeria, kèm đe dọa ngừng ngay mọi viện trợ nếu Abuja không “hành động nhanh” trước điều ông mô tả là “thảm sát người Kitô giáo”. Nigeria bác bỏ cáo buộc, khẳng định chính phủ bảo vệ tự do tôn giáo cho mọi công dân và sẵn sàng hợp tác với Mỹ để bảo vệ cộng đồng các tôn giáo.
Thông điệp cứng rắn từ Nhà Trắng
Trong loạt bài đăng trên mạng xă hội, ông Trump nói Mỹ “rất có thể sẽ tiến vào quốc gia nay đă bị ô danh, ‘guns-a-blazing’, để tiêu diệt hoàn toàn bọn khủng bố Hồi giáo đang gây ra những tội ác khủng khiếp”. Ông tuyên bố “ra lệnh cho Department of War chuẩn bị hành động”, nhấn mạnh nếu tấn công sẽ “nhanh, dữ dội và dứt điểm”, đồng thời cảnh cáo chính quyền Nigeria phải “hành động ngay”. Tổng thống cũng cho biết Mỹ sẽ “ngay lập tức dừng tất cả viện trợ và hỗ trợ” dành cho Nigeria.
Phản hồi trong nội các Mỹ
Bộ trưởng Quốc pḥng Pete Hegseth đáp lại “Yes sir” kèm ảnh chụp màn h́nh phát biểu của Tổng thống, nói “Department of War đang chuẩn bị hành động” và nếu Nigeria không bảo vệ người Kitô hữu, Mỹ sẽ “tiêu diệt bọn khủng bố Hồi giáo” gây ra tội ác. Trước đó, Bộ Ngoại giao gắn Nigeria là “Quốc gia cần quan ngại đặc biệt” theo Đạo luật Tự do Tôn giáo Quốc tế v́ bị coi là có vi phạm hệ thống, liên tục và nghiêm trọng đối với tự do tôn giáo.
Lập trường của Nigeria
Tổng thống Bola Tinubu khẳng định mô tả Nigeria là “không khoan dung tôn giáo” không phản ánh thực tế, và chính phủ nhất quán bảo vệ tự do tôn giáo và tín ngưỡng cho tất cả công dân. Ông cho biết Abuja đang làm việc với Mỹ và cộng đồng quốc tế để tăng cường bảo vệ mọi cộng đồng đức tin. Người phát ngôn Bayo Onanuga nhấn mạnh Nigeria cần hỗ trợ quân sự để chống cực đoan bạo lực, chứ không phải bị gán nhăn tiêu cực.
Thực địa bạo lực: phức hợp tôn giáo – sắc tộc – tài nguyên
Nigeria, với hơn 230 triệu dân, đối mặt nhiều kiểu bạo lực chồng lấn:
– Cực đoan Hồi giáo tấn công dân thường ở một số bang.
– Xung đột nông dân – mục dân do tranh chấp đất, nước, khí hậu và tài nguyên khan hiếm.
– Căng thẳng cộng đồng và sắc tộc tại một số vùng.
Cả Kitô hữu lẫn người Hồi giáo đều là nạn nhân; nhiều báo cáo địa phương cho thấy đa số nạn nhân là người Hồi giáo ở miền Bắc – khu vực có đông tín đồ Hồi giáo sinh sống.
Khía cạnh tôn giáo và chính sách
Trong khi ông Trump cho rằng “Kitô giáo đang đối mặt nguy cơ sinh tồn tại Nigeria”, phía Abuja nhấn mạnh các vụ tấn công nhằm vào cả nhà thờ lẫn đền thờ, và chính quyền đang triển khai biện pháp an ninh trên diện rộng. Tranh căi xoay quanh việc nên tăng hỗ trợ an ninh – t́nh báo – huấn luyện cho Nigeria hay gắn nhăn và trừng phạt, cũng như khả năng Mỹ can thiệp quân sự.
Nguy cơ leo thang và hệ quả khu vực
– Ngừng viện trợ có thể tác động đến năng lực chống khủng bố và an sinh tại các bang xung yếu.
– Đe doạ can thiệp có thể làm căng thẳng ngoại giao Mỹ–Nigeria và chuyển dịch lập trường của Liên minh châu Phi/ECOWAS.
– Nhu cầu phối hợp: nếu mục tiêu là bảo vệ dân thường, các kênh hợp tác quân sự có điều kiện, chia sẻ t́nh báo, và hỗ trợ nhân đạo thường tạo hiệu quả bền vững hơn.
Phát biểu cứng rắn của Tổng thống Trump đẩy hồ sơ Nigeria lên trọng tâm nghị sự an ninh – tôn giáo của Mỹ. Abuja bác bỏ cáo buộc, đồng thời bày tỏ sẵn sàng hợp tác. Trong bối cảnh bạo lực ở Nigeria mang nhiều động lực chồng chéo, lối ra dài hạn cần kết hợp an ninh, phát triển và ḥa giải cộng đồng, thay v́ chỉ dựa vào biện pháp quân sự hoặc trừng phạt một chiều.