[Romano]

Theo Giáo sư Matthew Fuhrmann thuộc Đại học Texas A&M, có hai lý do chính khiến các quốc gia thử nghiệm công nghệ quân sự. Thứ nhất là để xem vũ khí có hoạt động đúng như thiết kế hay không và thứ hai là để gửi thông điệp chính trị tới các quốc gia khác.
Thông điệp của Nga
Đầu tiên, Tổng thống Mỹ Donald Trump hủy bỏ kế hoạch tổ chức hội nghị thượng đỉnh với Tổng thống Nga Vladimir Putin về xung đột Ukraine và áp đặt các lệnh trừng phạt với Moscow.

Ngay sau đó, Tổng thống Putin tuyên bố, Nga đã thử nghiệm thành công hai loại vũ khí có khả năng mang đầu đạn hạt nhân. Các nhà phân tích cho rằng, thời điểm của hai sự kiện này có thể không phải là ngẫu nhiên. Thông điệp mà ông Putin gửi đi rất rõ ràng, đó là với sức mạnh của Moscow, Nga sẽ khiến các quốc gia phải tôn trọng và ngồi vào bàn đàm phán. Gần đây, Moscow cũng nhấn mạnh rằng mọi nỗ lực cô lập Nga, bao gồm cả các lệnh trừng phạt mới của Mỹ nhằm vào ngành dầu mỏ nước này, đều sẽ không đạt được mục đích.

“Điều Nga muốn nói là, các bên không thể tùy tiện áp đặt trừng phạt lên họ. Moscow muốn khẳng định họ là một cường quốc hạt nhân và các bên cần phải đối thoại", ông András Rácz, chuyên gia cao cấp tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại Đức, nhận định.

Đầu năm nay, Tổng thống Donald Trump trở lại Nhà Trắng với quyết tâm làm trung gian hòa giải, chấm dứt cuộc xung đột ở Ukraine. Trong thời gian qua, Moscow đã tìm cách mở rộng các cuộc đàm phán này thành một khuôn khổ rộng hơn, bao gồm cả các vấn đề kinh tế, năng lượng và hạt nhân, nhằm hướng tới một “thỏa thuận trọn gói” có lợi hơn cho Điện Kremlin.

"Để tạo đòn bẩy trong đàm phán, Nga buộc phải đưa vấn đề hạt nhân vào trong gói thỏa thuận", ông Rácz nhận xét.

Dù vậy, đến nay, ông Trump đã phát tín hiệu rằng ông sẽ không ký kết bất kỳ thỏa thuận kinh tế hay năng lượng nào cho đến khi Nga chấm dứt xung đột. Tuy nhiên, lĩnh vực vũ khí hạt nhân có thể là điểm mà Moscow nhìn thấy cơ hội để kéo Washington trở lại bàn đàm phán.

Hồi tháng 9, ông Putin đề xuất Nga và Mỹ gia hạn Hiệp ước New START thêm một năm, bắt đầu từ tháng 2/2026. Ông Trump sau đó đã gọi đây là một “ý tưởng hay".

Trong tuần qua, Tổng thống Vladimir Putin đã quảng bá các loại vũ khí mới từng được giới thiệu lần đầu vào năm 2018. Ông khẳng định chúng sẽ bảo đảm rằng Nga vẫn có thể duy trì khả năng răn đe hạt nhân, bất chấp kế hoạch của ông Trump nhằm tăng cường hệ thống phòng thủ tên lửa "Vòm Vàng” (Golden Dome).

Cuối tuần trước, ông Putin công bố kết quả vụ thử ngày 21/10 của tên lửa hành trình Burevestnik, loại tên lửa bay thấp, sử dụng động cơ hạt nhân và có khả năng mang đầu đạn hạt nhân. Đến 29/10, nhà lãnh đạo Nga tiếp tục thông báo rằng Moscow đã thử nghiệm Poseidon, một loại thiết bị không người lái dưới nước tầm xa, cũng chạy bằng năng lượng hạt nhân.

Tín hiệu chính trị
Các vụ thử này có thể đã được lên kế hoạch từ trước, không trực tiếp liên quan đến những diễn biến không mấy tích cực gần đây trong quan hệ giữa ông Putin và ông Trump.

“Tôi không nghĩ rằng các vụ thử này có liên hệ gì với những diễn biến chính trị gần đây", ông Pavel Podvig, chuyên gia tại Geneva và là giám đốc Dự án Lực lượng Hạt nhân Nga, nhận định. Ông lưu ý rằng ông Putin hoàn toàn có thể sử dụng việc công bố kết quả thử nghiệm như một lời đe dọa trực tiếp đối với Mỹ nhưng ông đã không làm vậy.

Cả ông Trump và ông Putin đều nói đến việc “thử hạt nhân” trong tuần này, nhưng cả Mỹ lẫn Nga đều không thử vũ khí hạt nhân kể từ những năm 1990. Theo Giáo sư Matthew Fuhrmann thuộc Đại học Texas A&M, có hai lý do chính khiến các quốc gia thử nghiệm công nghệ quân sự. Thứ nhất là để xem vũ khí có hoạt động đúng như thiết kế hay không và thứ hai là để gửi thông điệp chính trị tới các quốc gia khác.

"Tôi cho rằng trong các vụ thử tên lửa gần đây của Nga, yếu tố “tín hiệu chính trị” là điều có thể thấy rõ. Dù rất khó đoán chính xác ý định của Moscow nhưng thông qua việc thử nghiệm những công nghệ này, Điện Kremlin có thể đang ngầm gửi thông điệp tới Mỹ và NATO rằng: Hãy tránh xa cuộc xung đột ở Ukraine. Nhìn xem chúng tôi có thể làm gì nếu các ông tiếp tục can thiệp", Giáo sư Matthew Fuhrmann nói.

Cảnh báo của Mỹ
Trong khi đó, Tổng thống Trump quyết định tái khởi động việc thử nghiệm vũ khí hạt nhân như một lời cảnh báo gửi tới Moscow. Động thái này đang được các đồng minh thuộc đảng Cộng hòa trong Quốc hội hoan nghênh, trong khi đảng Dân chủ lại tức giận, cho rằng đây là một hành động trả đũa nguy hiểm và sai lầm.

Trong khi đảng Cộng hòa ca ngợi ông Trump vì đã phản ứng cứng rắn trước những tuyên bố cảnh báo hạt nhân của Tổng thống Nga Vladimir Putin thì đảng Dân chủ lại đặt nghi vấn về tính hữu ích, mức độ an toàn, nguồn tài chính và tiền lệ của bước đi này.

Thượng nghị sĩ Mark Kelly thuộc đảng Dân chủ, bang Arizona - thành viên tiểu ban thuộc Ủy ban Quân vụ Thượng viện phụ trách giám sát kho vũ khí hạt nhân của Mỹ, nói rằng: “Sẽ là một sai lầm nếu chúng ta làm điều này bởi vì chúng ta chẳng được lợi gì hoặc lợi ích là rất ít".

Tuy nhiên, đảng Cộng hòa vẫn kiên định ủng hộ Tổng thống Trump sau khi ông công bố quyết định tái khởi động các cuộc thử nghiệm vũ khí hạt nhân trên mạng xã hội Truth Social vào sáng 30/10 tại Hàn Quốc, chỉ ít lâu trước cuộc gặp với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và ngay sau khi Tổng thống Nga Vladimir Putin thông báo về việc thử nghiệm các tên lửa hạt nhân mới, bao gồm cả loại chạy bằng năng lượng hạt nhân.

Thượng nghị sĩ đảng Cộng hòa bang Idaho James Risch - Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại Thượng viện, tuyên bố: “Đó không phải là hành động leo thang".

Còn theo Thượng nghị sĩ đảng Cộng hòa bang Nam Carolina - ông Lindsey Graham, ông Trump đang gây sức ép buộc Tổng thống Putin phải ngồi vào bàn đàm phán, với hy vọng chấm dứt cuộc xung đột Nga – Ukraine.

Đây là một sự chia rẽ công khai dễ đoán trước và nó một lần nữa cho thấy cách mà sự phân cực đảng phái khiến Quốc hội chia thành hai phe đối lập trong các vấn đề an ninh quốc gia và chính sách đối ngoại của Mỹ.

Tuy nhiên, một số thượng nghị sĩ thừa nhận rằng chỉ thị của Tổng thống vẫn thiếu các chi tiết cụ thể. Thượng nghị sĩ Ron Johnson thuộc đảng Cộng hòa, bang Wisconsin cho biết hôm 30/10 rằng ông “cần xem xét thêm” để hiểu rõ hơn ý định của ông Trump về việc thử nghiệm vũ khí hạt nhân, nhưng nhấn mạnh rằng Mỹ chắc chắn phải duy trì và hiện đại hóa lực lượng hạt nhân của mình.

Tổng thống Trump tuyên bố rằng Mỹ sẽ bắt đầu thử nghiệm vũ khí hạt nhân “vì các chương trình thử nghiệm của những quốc gia khác” và sẽ tiến hành “trên cơ sở bình đẳng”.

Hiện chưa rõ mục tiêu cụ thể mà Trump muốn đạt được. Theo những người có lập trường phản đối và các chuyên gia kiểm soát vũ khí, điều đáng lo ngại nhất là khả năng Tổng thống có thể ra lệnh nối lại các cuộc thử nghiệm nổ hạt nhân trên thực tế.

Phía Nga đã phủ nhận việc thử nghiệm vũ khí hạt nhân, đồng thời chỉ trích Mỹ vì đánh đồng các cuộc thử nghiệm tên lửa hạt nhân hoặc tên lửa chạy bằng năng lượng hạt nhân với thử nghiệm nổ hạt nhân.