[Romano]

Một số báo cáo gần đây cho rằng, cải tiến mới trong tên lửa Iskander-M của Nga đang khiến hệ thống phòng thủ Patriot do Mỹ cung cấp cho Ukraine gần như tê liệt, khi tỷ lệ đánh chặn giảm xuống chỉ còn khoảng 6%.
Trong bức tranh chiến sự ngày càng khốc liệt tại Ukraine, Nga đang giành ưu thế rõ rệt trên mặt trận tên lửa nhờ vào các đổi mới kỹ thuật trong hệ thống Iskander-M – loại vũ khí chiến thuật tầm trung đã trở thành “nỗi ám ảnh” của lực lượng phòng không Ukraine. Nhiều báo cáo quân sự gần đây cho thấy, kể từ tháng 9, tỷ lệ đánh chặn thành công của các hệ thống phòng thủ phương Tây, đặc biệt là Patriot do Mỹ cung cấp đã giảm mạnh từ 34% xuống còn khoảng 6% hay thậm chí còn thấp hơn.

Phòng thủ Ukraine suy yếu nghiêm trọng
Theo ghi nhận của The American Conservative, các hệ thống phòng không của Ukraine đang hoạt động thất thường. Dù được NATO cung cấp nhiều tổ hợp hiện đại và triển khai liên tục nhưng khả năng đánh chặn tên lửa và UAV Nga của hệ thống phòng không Ukraine vẫn giảm sút nghiêm trọng khi đối mặt với các đợt tấn công quy mô lớn vào ban đêm.

Trong đó, các hệ thống phòng không MIM-104 Patriot do Mỹ cung cấp đang ngày càng gặp khó khăn trong việc đánh chặn tên lửa 9K720 Iskander-M và các hệ thống tương tự của Nga tại Ukraine. Nguyên nhân chính được cho là do Nga đã tiến hành một loạt cải tiến kỹ thuật trên dòng Iskander-M. Thay vì bay theo quỹ đạo truyền thống, các tên lửa này di chuyển theo quỹ đạo “bán đạn đạo” (quasi-ballistic), cho phép chúng đổi hướng, lao xuống hoặc cơ động bất ngờ trong giai đoạn cuối, khiến hệ thống Patriot gặp khó khăn trong việc dự đoán đường bay và tổ chức đánh chặn kịp thời.

Iskander-M – “khắc tinh” của hệ thống Patriot
Các hệ thống phòng thủ Patriot của Mỹ, cũng như nhiều hệ thống khác trong mạng lưới phòng thủ tên lửa quốc gia hoạt động dựa trên nguyên tắc tính toán trước quỹ đạo của mục tiêu và phóng đạn đánh chặn theo dự đoán. Khi mục tiêu thay đổi hướng bay đột ngột, phần mềm điều khiển cần thời gian để hiệu chỉnh lại quỹ đạo đánh chặn, do đó mà Patriot không có đủ thời gian quý giá khi đối đầu với Iskander-M của Nga.

Không chỉ vậy, các kỹ sư Nga còn được cho là đã trang bị cho Iskander-M các thiết bị gây nhiễu radar, phóng ra những “mồi bẫy” radar trong giai đoạn cuối, khiến radar phòng thủ nhầm lẫn và đạn đánh chặn sẽ đuổi theo những tín hiệu giả. Chiến thuật này giúp tên lửa Nga xuyên thủng lớp phòng không dày đặc mà Ukraine dày công xây dựng.

Đáng lo ngại hơn, các pha lao xuống đột ngột của Iskander-M trong giai đoạn cuối còn khai thác triệt để các “điểm mù” của radar Patriot, khiến khả năng phản ứng của hệ thống bị giảm đáng kể. Khi tên lửa được phát hiện, khoảng thời gian phản ứng của Patriot chỉ còn vài giây, gần như không đủ để phóng và dẫn đường cho tên lửa đánh chặn chính xác.

“Chiến thuật bão hòa” của Nga
Ngoài ưu thế về kỹ thuật, Nga còn sử dụng chiến lược tấn công “bão hòa” bằng cách phóng đồng thời hàng loạt tên lửa và máy bay không người lái vào cùng khu vực, buộc các hệ thống phòng không Ukraine phải đối mặt với tình huống quá tải. Trong khi đó, khả năng sản xuất và tiếp tế của Ukraine lại phụ thuộc gần như hoàn toàn vào các nguồn viện trợ hạn chế từ Mỹ và châu Âu.

Số lượng hệ thống Patriot mà phương Tây cung cấp cho Kiev còn quá ít, không thể bao phủ toàn bộ lãnh thổ, trong khi tốc độ sản xuất mới lại chậm chạp do năng lực công nghiệp quốc phòng mong manh của Mỹ và EU. Điều này khiến Ukraine không thể duy trì một mạng lưới phòng không đủ dày để đối phó với chiến thuật áp đảo của Nga.

Trong khi đó Nga lại đang phát huy lợi thế của nền kinh tế thời chiến. Các nhà máy quốc phòng liên tục vận hành để sản xuất hàng loạt tên lửa Iskander và các biến thể khác để cung cấp cho chiến trường như “dây chuyền xúc xích”. Còn đối với Ukraine, mỗi quả tên lửa Patriot bắn ra là một lần tiêu hao tài nguyên chiến lược mà khó có thể bù đắp.

Sự chênh lệch này đang khiến Nga nắm thế chủ động trong chiến tranh tên lửa. Dù Patriot vẫn có khả năng đánh chặn một số tên lửa đạn đạo, hiệu quả của hệ thống này đang bị giảm sút nghiêm trọng trước các chiến thuật linh hoạt của Nga. Để khôi phục năng lực phòng thủ, Ukraine cần thêm nhiều tổ hợp Patriot, nhiều đạn đánh chặn hơn, cũng như nâng cấp phần mềm và phần cứng của hệ thống này. Tuy nhiên, vào thời điểm này, tất cả những yếu tố đó đều không nằm trong tầm tay của Kiev.

Trong khi Nga chỉ cần thực hiện một số cải tiến phần mềm và điều chỉnh chiến thuật với chi phí thấp thì chi phí mà Ukraine phải bỏ ra để đối phó lại cao gấp nhiều lần, cả về tài chính, nhân lực và thời gian. Đây chính là lợi thế mang tính quyết định giúp Nga duy trì ưu thế trên chiến trường.

Tên lửa Tomahawk – giải pháp mong manh
Trước tình thế bất lợi, giới lãnh đạo Ukraine đang thúc giục Washington cho phép cung cấp tên lửa hành trình Tomahawk, một loại vũ khí có thể tấn công sâu vào lãnh thổ Nga. Tuy nhiên, ngay cả khi sở hữu Tomahawk, Ukraine cũng khó có thể đảo ngược cục diện trên chiến trường.

Nga hiện đã trang bị các biện pháp phòng thủ và tác chiến điện tử tiên tiến, có thể vô hiệu hóa phần lớn các đòn tấn công bằng Tomahawk. Hơn nữa, việc Mỹ chuyển giao loại tên lửa này cho Kiev có thể làm leo thang xung đột, kéo theo nguy cơ đối đầu trực tiếp giữa Nga và NATO, điều mà Washington đang cố tránh.

Việc hiệu quả phòng không của Ukraine sụt giảm nghiêm trọng, từ 34% xuống chỉ còn 6% trong vòng hai tháng, là minh chứng rõ nét cho thấy Nga đang dần chiếm ưu thế trong cuộc chiến tiêu hao này. Nếu không có bước ngoặt lớn về viện trợ, công nghệ hoặc chiến lược, khả năng bảo vệ bầu trời của Ukraine sẽ tiếp tục suy yếu, kéo theo nguy cơ mất dần kiểm soát trên chiến trường.

Trong khi phương Tây vẫn đang loay hoay khôi phục năng lực công nghiệp quốc phòng, Nga dường như đã thích nghi hoàn toàn với trạng thái chiến sự toàn diện. Những cải tiến trên tên lửa Iskander-M không chỉ thể hiện ưu thế kỹ thuật, mà còn cho thấy sự linh hoạt và khả năng thích ứng đáng gờm của quân đội Nga trong cuộc xung đột kéo dài này.