Những năm gần đây, nhiều vụ người dân bị ong vò vẽ tấn công phải nhập viện cấp cứu, thậm chí có trường hợp tử vong, khiến dư luận lo ngại. Loài ong này vốn quen thuộc ở vùng nông thôn, miền núi, nhưng ít ai ngờ rằng một vết đốt nhỏ của chúng có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng đến tính mạng con người.
Đặc điểm và tập tính của ong vò vẽ
Ong vò vẽ (tên khoa học thuộc chi Vespa) là loài côn trùng sống thành đàn, có tổ chức xã hội cao. Chúng thường làm tổ ở những nơi yên tĩnh, thoáng mát như bụi cây, mái nhà, thân cây hoặc hang đá. Cấu tạo tổ bằng giấy do ong tiết ra từ bột gỗ nhai nhỏ, xếp thành từng lớp.
Khác với ong mật, ong vò vẽ có thân hình to, màu vàng nâu hoặc đen vàng, sải cánh lớn và khả năng bay nhanh. Đặc biệt, chúng rất hiếu chiến, sẵn sàng tấn công khi cảm thấy bị đe dọa, dù chỉ là một tiếng động hay rung động gần tổ. Một con ong vò vẽ có thể đốt nhiều lần mà không chết, khiến mức độ nguy hiểm tăng lên gấp bội.
Ong vò vẽ có độc không?
Nọc độc của ong vò vẽ là hỗn hợp phức tạp gồm enzyme, protein và hoạt chất sinh học mạnh như melittin, phospholipase, histamine… Khi bị đốt, các chất này xâm nhập vào máu, gây đau buốt, sưng tấy, đỏ da và phản ứng viêm mạnh tại chỗ.
Ong vò vẽ, nổi tiếng với kích thước to lớn, màu sắc sặc sỡ và bản tính hung dữ
Điều đáng lo ngại là độc tố của ong vò vẽ mạnh gấp nhiều lần ong mật. Một số thành phần trong nọc có khả năng phá hủy hồng cầu, làm tan cơ vân, gây tổn thương gan, thận, và trong trường hợp nặng có thể dẫn đến sốc phản vệ – nguyên nhân trực tiếp gây tử vong nhanh chóng nếu không được xử trí kịp thời.
Vì sao ong vò vẽ đốt có thể dẫn đến nguy kịch, tử vong?
Theo các bác sĩ, một người trưởng thành khỏe mạnh nếu bị 1–3 vết đốt thường chỉ bị sưng đau tại chỗ và hồi phục sau vài ngày. Tuy nhiên, nếu bị đốt nhiều vết cùng lúc hoặc có cơ địa dị ứng với nọc ong, nguy cơ tử vong là rất cao.
Cụ thể, khi bị đốt từ 10–20 vết trở lên, lượng độc tố vào cơ thể có thể gây nhiễm độc toàn thân, làm hạ huyết áp, rối loạn nhịp tim, suy thận cấp, thậm chí ngừng tim. Những người có bệnh nền như tim mạch, hen suyễn hoặc dị ứng nặng càng dễ rơi vào tình trạng nguy kịch.
Nốt đốt của ong vò vẽ trên cơ thể người
Đáng sợ nhất là sốc phản vệ. Chỉ vài phút sau khi bị đốt, nạn nhân có thể xuất hiện khó thở, phù mặt, chóng mặt, mạch nhanh, tụt huyết áp, tím tái và bất tỉnh. Nếu không được cấp cứu kịp thời, người bệnh có thể tử vong chỉ trong vòng 15–30 phút.
Cách xử lý khi bị ong vò vẽ đốt
Khi không may bị ong vò vẽ tấn công, việc bình tĩnh và sơ cứu đúng cách là yếu tố sống còn. Người bị đốt cần:
- Rời khỏi khu vực có ong ngay lập tức, tránh làm chúng tiếp tục tấn công.
- Không dùng tay đập, cọ xát lên vết đốt để tránh nọc lan rộng. Nếu thấy ngòi đốt còn cắm, dùng nhíp sạch nhẹ nhàng lấy ra.
- Rửa vết thương bằng nước sạch hoặc xà phòng loãng, sau đó chườm lạnh để giảm đau, sưng.
- Cho nạn nhân uống nhiều nước để thải bớt độc tố.
- Theo dõi sát các biểu hiện bất thường như khó thở, buồn nôn, sưng lan, chóng mặt… và đưa nạn nhân đến cơ sở y tế ngay nếu có dấu hiệu sốc phản vệ.
- Tuyệt đối không tự ý đắp lá, bôi thuốc dân gian hoặc rạch vết thương – vì dễ gây nhiễm trùng và làm tình trạng nặng hơn.
Phòng tránh ong vò vẽ tấn công
Để giảm nguy cơ bị ong vò vẽ đốt, người dân cần chú ý:
- Không đến gần tổ ong, nhất là trong mùa sinh sản (tháng 5–9).
- Khi phát hiện tổ ong trong khu dân cư, không tự ý phá mà nên báo chính quyền địa phương hoặc đội cứu hộ chuyên nghiệp.
- Nếu phải làm việc ngoài rừng, nương rẫy, nên mặc quần áo kín, đội mũ bảo hộ và tránh dùng nước hoa hoặc màu sắc sặc sỡ – vì có thể kích thích ong tấn công.
- Trẻ em cần được dạy nhận biết và tránh xa ong vò vẽ, không ném đá hay dùng que chọc vào tổ.
Ong vò vẽ là loài côn trùng có lợi cho tự nhiên, góp phần kiểm soát sâu bệnh và cân bằng sinh thái. Tuy nhiên, với độc tính mạnh và bản tính hung dữ, ong vò vẽ cũng là “sát thủ thầm lặng” nếu con người vô tình chạm vào lãnh thổ của chúng. Hiểu biết, cảnh giác và xử trí đúng cách chính là chìa khóa để bảo vệ bản thân và cộng đồng trước loài ong nguy hiểm này.
Vietbf @ Sưu tầm