Trong lịch sử Trung Hoa, hiếm có vị hoàng đế nào vừa trị v́ đất nước, vừa sẵn sàng buông bỏ ngai vàng để xuất gia như Lương Vũ Đế Tiêu Diễn. Ông không chỉ là người sáng lập nhà Lương thời Nam – Bắc triều, mà c̣n được xem là “Bồ Tát Hoàng đế” v́ ḷng sùng kính Phật giáo đến mức bốn lần khoác áo cà sa, để rồi triều đ́nh phải dùng đến 40 triệu quan tiền để chuộc thân cho chính bậc đế vương của ḿnh.
Sinh năm 464 tại Nam triều, Tiêu Diễn xuất thân từ một gia tộc có địa vị trong triều đ́nh nhà Lưu Tống. Cha ông, Tiêu Thuận Chi, từng có công giúp Tiêu Đạo Thành lập ra triều Nam Tề và được phong tước hầu. Ḍng họ Tiêu vốn tự nhận là hậu duệ của thừa tướng Tiêu Hà đời Hán, điều này khiến Tiêu Diễn từ nhỏ đă được nuôi dưỡng trong nền giáo dục Nho học, hiểu đạo trị quốc, trọng nhân nghĩa và lễ giáo.
Tuy nhiên, khác với nhiều hoàng tử cùng thời, Tiêu Diễn sớm bộc lộ sự thông tuệ và tinh thần hướng nội. Ông không chỉ giỏi văn chương, yêu thơ phú, mà c̣n đặc biệt quan tâm đến triết lư từ bi của Phật giáo. Năm 482, ông kết hôn với tiểu thư Si Huy – con gái quan lớn trong triều, cuộc hôn nhân này giúp ông củng cố địa vị chính trị, mở đường cho con đường hoạn lộ sau này.
Sau khi triều Nam Tề suy yếu v́ nội loạn và tham nhũng, Tiêu Diễn – lúc đó đang giữ chức tướng – đă phát động chính biến, lật đổ Nam Tề, lập nên triều Lương vào năm 502, trở thành Lương Vũ Đế. Triều đại mới của ông được xem là một trong những thời kỳ ổn định và thịnh trị nhất của Nam triều.
Lương Vũ Đế Tiêu Diễn. Ảnh: Chat GPT.
Dưới thời Lương Vũ Đế, văn hóa và giáo dục được chú trọng hơn bao giờ hết. Ông cho mở các trường học, mở rộng thi cử, khuyến khích cả con cháu quư tộc phải học hành. Triều đ́nh dưới tay Tiêu Diễn không chỉ là nơi bàn việc chính trị, mà c̣n là trung tâm văn hóa, thi phú, và triết học.
Nhưng điểm đặc biệt nhất trong cuộc đời trị v́ của ông chính là ḷng sùng đạo Phật hiếm có. Từ năm 517, các chính sách của Lương Vũ Đế đă chịu ảnh hưởng sâu sắc của Phật giáo. Ông ra lệnh cấm dệt h́nh thần thánh và động vật lên y phục, tránh việc “làm tổn hại linh thể” qua h́nh tượng bị hư hại. Ông cũng cấm hiến tế động vật trong các lễ tế tổ tiên, thay bằng cúng chay – điều đi ngược lại hoàn toàn với truyền thống Nho giáo.
Từ chỗ chỉ sùng tín, Lương Vũ Đế dần đạt đến mức nhập tâm. Ông cho xây chùa Đồng Thái tại Kiến Khang – kinh đô nhà Lương – một công tŕnh đồ sộ và trang nghiêm. Mỗi sáng, hoàng đế đều đến chùa lễ Phật, thuyết pháp cho dân chúng, tin rằng “làm lành tích đức có thể tiêu tai cho bá tánh”.
Năm 527, ông làm điều chưa từng có tiền lệ: chính thức xuất gia. Hoàng đế Trung Hoa, người nắm trong tay thiên hạ, khoác áo cà sa, cạo tóc và ở chùa như một nhà sư b́nh thường. Lần đầu tiên, triều đ́nh không dám phản đối, v́ Phật giáo đang cực thịnh. Sau vài ngày, ông được “chuộc thân” về cung với lễ vật 10 triệu quan tiền – một con số khổng lồ với ngân khố triều đ́nh lúc ấy.
Nhưng Tiêu Diễn chưa dừng lại. Ông xuất gia thêm ba lần nữa – vào các năm 529, 546 và 547 – mỗi lần lại ở chùa lâu hơn, hành lễ nghiêm hơn. Có lần, ông tuyên bố không chỉ dâng thân mà c̣n “hiến cả đất nước Lương cho Đức Phật”. Triều đ́nh buộc phải xuất tổng cộng 40 triệu quan tiền để “chuộc thân” cho nhà vua. Trong thời gian ở chùa, Tiêu Diễn vẫn chăm chỉ tụng kinh, giảng pháp, làm việc cùng tăng chúng, thậm chí tham gia các việc vặt hằng ngày.
Ḷng thành của ông đến mức khiến dân gian tôn xưng là “Bồ Tát Hoàng đế” – một vị vua coi ngai vàng như hư ảo, coi đạo pháp là lẽ sống.
Song, ḷng mộ đạo ấy cũng khiến ông xa rời chính sự. Trong những năm cuối đời, triều đ́nh nhà Lương rơi vào cảnh suy yếu, nạn tham nhũng lan tràn, nội tộc tranh giành quyền lực. Khi tướng Hầu Cảnh nổi dậy, chiếm kinh thành Kiến Khang, không ai dám liều ḿnh cứu vua. Lương Vũ Đế bị quản thúc và qua đời trong cảnh đói khát, có thuyết nói ông bị Hầu Cảnh bỏ đói đến chết.
Ông thọ đến 85 tuổi – là vị hoàng đế sống lâu thứ hai trong lịch sử Trung Hoa, chỉ sau Càn Long.
Dù cái chết mang sắc thái bi kịch, nhưng triều đại của ông vẫn được hậu thế đánh giá là thời kỳ rực rỡ về văn hóa, học thuật và tôn giáo.
Một giai thoại nổi tiếng kể rằng, khi sư tổ Bồ Đề Đạt Ma từ Ấn Độ sang Trung Hoa truyền pháp, Lương Vũ Đế đă tiếp kiến ông tại triều. Nhà vua hỏi:
“Trẫm xây hàng ngàn ngôi chùa, độ vô số tăng ni, chép kinh không kể xiết. Vậy có công đức chăng?”
Bồ Đề Đạt Ma đáp: “Không có công đức.”
Lương Vũ Đế kinh ngạc: “V́ sao?”
Sư nói: “V́ đó là nhân hữu lậu, chỉ được quả nhỏ trong ṿng nhân thiên. Công đức chân thật là trí phải thanh tịnh, tâm phải không, thể phải vắng lặng.”
Không hiểu được ư chỉ thâm sâu ấy, Lương Vũ Đế đành cho sư ra đi. Sau này, Bồ Đề Đạt Ma lên núi Tung Sơn, lập Thiếu Lâm Tự, khai sáng Thiền tông Trung Hoa – ḍng thiền lan truyền khắp châu Á sau này.
Câu chuyện giữa hai người – một vị vua mộ đạo và một bậc giác ngộ – trở thành biểu tượng của sự đối lập giữa “hành đạo hữu lậu” và “chân công đức”. Với Lương Vũ Đế, dẫu ông chưa hiểu hết nghĩa lư, nhưng ḷng thành của ông dành cho đạo Phật là tuyệt đối.
Người đời sau có thể phê phán ông nhu nhược, quá độ trong sùng tín, song không thể phủ nhận rằng Tiêu Diễn là vị hoàng đế hiếm hoi dám hạ ḿnh làm sư, coi quyền lực như gió thoảng. Ông biến ngai vàng thành thiền tọa, biến triều đ́nh thành đạo đường, và để lại một dấu ấn khác biệt trong lịch sử Trung Hoa – nơi đạo và đời ḥa làm một.
Với hơn 40 năm trị v́, Tiêu Diễn không chỉ lập nên triều đại Lương thịnh vượng mà c̣n định h́nh một thời kỳ Phật giáo cực thịnh phương Nam. Và trong cơi luân hồi của lịch sử, người ta vẫn nhớ đến ông như vị “Bồ Tát Hoàng đế”– người đă bốn lần tự nguyện rời bỏ ngai vàng để t́m kiếm sự giải thoát cho chính ḿnh và cho cả thiên hạ.
Vietbf @ Sưu tầm