Sự thật bẽ bàng: Sam Altman đang điều hành OpenAI bằng tiền của người khác, công ty thua lỗ cũng không phải chịu trách nhiệm.
Giữa lúc OpenAI đang vung tay đầu tư hàng chục tỷ USD vào hạ tầng trí tuệ nhân tạo, từ cụm siêu máy tính, nhà máy chip cho đến trung tâm dữ liệu trải dài toàn cầu, giới đầu tư đặt câu hỏi: nếu cú đánh cược này thất bại, ai sẽ chịu trách nhiệm? Bài viết mới nhất của Forbes cho thấy câu trả lời gây tranh luận, rằng Sam Altman, CEO của OpenAI, sẽ không phải chịu trách nhiệm cá nhân cho cuộc chi tiêu khổng lồ này.
Theo Forbes, OpenAI đang chi tiêu ở quy mô chưa từng có đối với một công ty công nghệ phi đại chúng: hàng tỷ USD mỗi quư cho cơ sở hạ tầng, trả phí cho Microsoft, và chi trả khối lượng khổng lồ cho các đơn hàng GPU của Nvidia. Tuy nhiên, Altman – người dẫn dắt toàn bộ chiến lược “AI hóa thế giới” – lại không có cổ phần cá nhân đáng kể trong OpenAI, cũng không kư bất kỳ cam kết tài chính cá nhân nào cho các khoản chi. Nói cách khác, dù ông là người quyết định hầu hết mọi khoản đầu tư, nhưng nếu OpenAI thua lỗ nặng hoặc sụp đổ, ông không phải bỏ tiền túi ra gánh chịu.
Cấu trúc pháp lư của OpenAI chính là tấm lá chắn cho điều đó. Sau khi tách khỏi mô h́nh phi lợi nhuận ban đầu, OpenAI hoạt động dưới dạng “capped-profit” – mô h́nh cho phép nhà đầu tư nhận tối đa 100 lần lợi nhuận nhưng vẫn do tổ chức phi lợi nhuận kiểm soát. Trong hệ thống chồng tầng này, Altman không giữ cổ phần trực tiếp, và điều đó khiến ông gần như miễn nhiễm khỏi rủi ro tài chính.
Điều này dẫn đến nghịch lư thú vị: Altman nắm trong tay quyền lực to lớn, có thể kư những khoản đầu tư hàng tỷ USD, nhưng nếu những dự án đó thất bại, người mất tiền không phải ông – mà là các nhà đầu tư, các đối tác như Microsoft, và các quỹ đang góp vốn cho công ty. Giáo sư Ofer Eldar thuộc Đại học UC Berkeley được Forbes trích dẫn nhận xét: “Altman biết rơ rằng ông không phải chịu hậu quả cá nhân v́ ông không có lợi ích tài chính trực tiếp trong công ty. Ông đang điều hành một con tàu khổng lồ bằng tiền của người khác”.
Về mặt đạo đức quản trị, đây là một t́nh huống nhạy cảm. Một CEO có thể tự do đặt cược táo bạo vào tương lai mà không sợ mất mát cá nhân – điều này tạo ra động lực tăng trưởng cực nhanh, nhưng cũng làm dấy lên lo ngại về rủi ro quản trị và sự mất cân bằng trong cơ chế thưởng – phạt. Một nhà đầu tư mạo hiểm tại Silicon Valley nói với Forbes: “Khi người lái con tàu không có ǵ để mất, họ có thể dễ dàng tăng tốc vượt giới hạn”.
Trong vài năm qua, OpenAI đă thực hiện hàng loạt cam kết tài chính khổng lồ. Công ty chi hàng tỷ USD cho điện toán đám mây của Microsoft Azure, đầu tư phát triển chip AI riêng, đồng thời theo đuổi kế hoạch mở nhà máy sản xuất phần cứng để giảm phụ thuộc vào Nvidia. Đó là chiến lược mà Altman gọi là “đặt nền móng cho kỷ nguyên trí tuệ nhân tạo tổng hợp”, nhưng cũng là canh bạc lớn – v́ doanh thu hiện tại chưa đủ bù cho tốc độ chi tiêu. Trong quư gần nhất, OpenAI được cho là lỗ hơn 12 tỷ USD, phần lớn do chi phí vận hành và đầu tư hạ tầng.
Dù vậy, Altman vẫn không chịu trách nhiệm tài chính trực tiếp. Khác với các nhà sáng lập như Elon Musk hay Mark Zuckerberg – những người gắn tài sản cá nhân vào giá trị công ty – Altman lại đóng vai tṛ như “người ủy thác chiến lược”. Ông nắm quyền ảnh hưởng lớn, nhưng không nắm cổ phần tương ứng. Khi OpenAI ra đời, Altman từng nói rằng ông không muốn “trở thành tỷ phú từ AI”, và sẽ không nhận cổ phần lớn v́ muốn giữ mục tiêu phi lợi nhuận gốc. Nhưng giờ đây, chính quyết định đó khiến ông không bị “trói” vào rủi ro tài chính nếu công ty đi sai hướng.
Tuy nhiên, việc miễn trách nhiệm tài chính không có nghĩa Altman hoàn toàn an toàn. Rủi ro lớn nhất của ông là rủi ro danh tiếng. Nếu OpenAI thất bại, hoặc bị chỉ trích v́ chi tiêu không kiểm soát, h́nh ảnh “kiến trúc sư của tương lai” có thể sụp đổ chỉ sau một đêm. Trong lĩnh vực AI – nơi tác động lan rộng từ tài chính tới xă hội – thất bại không chỉ đo bằng con số lỗ, mà c̣n bằng mức độ mất niềm tin công chúng.
Ở góc nh́n khác, một số nhà phân tích cho rằng đây là chiến lược hợp lư. Việc Altman không gắn tài sản cá nhân giúp ông tập trung dài hạn hơn, không bị ràng buộc bởi biến động ngắn hạn. Cấu trúc “phi lợi nhuận kiểm soát lợi nhuận có giới hạn” là cách OpenAI đảm bảo rằng sứ mệnh – phát triển AI v́ lợi ích nhân loại – vẫn được giữ trong tay tổ chức, chứ không bị chi phối bởi một cá nhân.
Nhưng khi OpenAI tăng tốc đầu tư, câu hỏi về “ai trả giá nếu sai” vẫn treo lơ lửng. Microsoft – đối tác chiến lược nắm 49% cổ phần lợi nhuận giới hạn – là bên chịu rủi ro tài chính lớn nhất. Nếu các dự án không đem lại lợi nhuận, Microsoft sẽ phải gánh phần thua lỗ gián tiếp qua hạ tầng đám mây Azure. Trong khi đó, người sáng lập OpenAI vẫn có thể tiến về phía trước mà không phải lo đến chuyện mất tài sản cá nhân.
Câu chuyện của Altman làm dấy lên cuộc tranh luận sâu sắc về trách nhiệm lănh đạo trong kỷ nguyên AI. Một mặt, nó phản ánh thực tế của các dự án công nghệ mang tính đột phá, song cũng đặt ra câu hỏi: liệu có công bằng hay không khi người điều hành một trong những công ty quyền lực nhất thế giới gần như không phải chịu ràng buộc cá nhân nào về tài chính?
VietBF@sưu tập