[Gibbs]

“Mỹ không có đủ người tài” – Trump bảo vệ H-1B trên Fox News
Trong cuộc phỏng vấn phát sóng tối thứ Ba, Tổng thống Donald Trump khẳng định Hoa Kỳ không có đủ lao động tài năng để lấp đầy các vị trí kỹ năng cao, qua đó bảo vệ chương trình visa tay nghề H-1B. Khi MC Laura Ingraham phản biện rằng “chúng ta có thừa nhân tài trong nước”, ông đáp thẳng: “Không, không có… Có những kỹ năng mà người ta phải học. Bạn không thể đưa ai đó từ hàng thất nghiệp rồi bảo họ vào nhà máy làm tên lửa.”

Case study Georgia: truy quét di dân tại nhà máy – và bài toán kỹ sư, chuyên viên
Ông Trump dẫn ví dụ vụ ICE đột kích một cơ sở của Hyundai ở Georgia, nơi hàng trăm nhà thầu Hàn Quốc bị bắt và trục xuất vì tình trạng nhập cư. Theo ông, sản xuất pin/battery là lĩnh vực phức tạp, nguy hiểm, cần những người “đã làm cả đời” để vừa vận hành, vừa đào tạo lực lượng bản địa. Dù trước đó hai tuần ông bày tỏ phản đối cuộc truy quét này khi đang trên đường sang Hàn Quốc, tình huống ở Georgia lại được ông dùng làm lập luận chứng minh nhu cầu chuyên gia ngoại.

Nghịch lý chính sách: cần người tài, nhưng áp phí H-1B 100.000 USD
Tháng 9, ông Trump ký sắc lệnh áp lệ phí nộp đơn H-1B 100.000 USD, bổ sung vào chuỗi biện pháp siết nhập cư, giới hạn diện người nước ngoài được vào Mỹ. Điều này tạo ra thế kẹt:

Doanh nghiệp nói họ cần kỹ sư, nhà khoa học, chuyên viên để giữ năng lực cạnh tranh và mở rộng việc làm trong nước.

Giới hoài nghi lo H-1B đè lương và thay thế lao động Mỹ.

Lệ phí “khủng” có nguy cơ cản chính nhóm công ty vừa và nhỏ – những nơi không đủ ngân sách săn nhân lực hiếm.

H-1B là gì và vì sao luôn gây tranh cãi?
H-1B là visa làm việc 3 năm, có thể gia hạn thêm 3 năm cho lao động kỹ năng cao. Kinh tế học chỉ ra H-1B giúp bổ sung thiếu hụt kỹ năng, thúc đẩy đổi mới, từ đó tạo thêm việc làm gián tiếp. Nhưng mặt trái là: lạm dụng có thể xảy ra nếu doanh nghiệp dùng H-1B để ép lương, hoặc phụ thuộc vào thầu ngoài thay vì đầu tư đào tạo người Mỹ. Bài toán vì thế không trắng – đen: cân bằng giữa bảo vệ lao động nội địa và bổ sung nhân lực hiếm là mấu chốt của mọi cải cách.

Tuyên bố gây sốc: “Mỹ không có nhân tài đủ” – cú chọc giận hay lời thật mất lòng?
Phát biểu “No, you don’t” về nguồn nhân tài trong nước là một điểm nhấn gây tranh cãi. Với cử tri nông nghiệp – công nghiệp và tầng lớp lao động cổ cồn xanh, đây có thể bị coi là lời xem nhẹ kỹ năng người Mỹ. Nhưng ở góc nhìn nhà sản xuất công nghệ cao, quốc phòng, năng lượng pin, bán dẫn, v.v., lời của ông phản ánh khoảng trống kỹ năng mà hệ thống giáo dục – đào tạo chưa lấp kịp nhu cầu.

“Không phải người Pháp, họ là người Trung Quốc”: du học và an ninh học thuật
Ở phần đầu phỏng vấn (phát sóng thứ Hai), khi bàn về du học sinh Trung Quốc tại các đại học Mỹ, ông Trump nói mở cửa cho “các nước bên ngoài” là điều tốt. Khi Ingraham nhắc tới nguy cơ gián điệp, đánh cắp sở hữu trí tuệ, ông phản pháo: “Bạn nghĩ người Pháp tốt hơn ư?” – ngụ ý không chắc. Đoạn trao đổi cho thấy thế lưỡng nan: thu hút nhân tài toàn cầu nhưng vẫn phải bảo vệ an ninh công nghệ.

Chính trị học của H-1B: khẩu hiệu và chi phí thực tế

Về khẩu hiệu, ông Trump nhấn mạnh ưu tiên người Mỹ nhưng thừa nhận cần tài năng ngoại cho các chuỗi dự án trọng yếu (quốc phòng, năng lượng, công nghệ cao).

Về công cụ, tăng phí H-1B giúp giảm hồ sơ “rác”, tăng sàng lọc – nhưng cũng khiến chi phí tuyển dụng đội lên, dễ làm khó doanh nghiệp đang thiếu người.

Về triển khai, các raid tại nhà máy mang thông điệp thượng tôn luật pháp, song nếu thiếu lộ trình chuyển giao kỹ năng và làn đường hợp pháp rõ ràng, chuỗi cung ứng có thể bị gián đoạn, chậm tiến độ, đội chi phí.

Lựa chọn chính sách: siết nhập cư hay siết “lạm dụng”?
Một con đường thực dụng được nhiều chuyên gia gợi ý:

Giữ H-1B nhưng siết chặt tuân thủ lương, minh bạch vị trí, ưu tiên vai trò R&D, chiến lược thay vì thay thế 1-1 lao động Mỹ.

Tăng đầu tư đào tạo nội địa (apprenticeship, community college, chuyển đổi nghề) song hành với quota H-1B linh hoạt theo ngành thiếu hụt.

Đẩy nhanh cấp phép cho chuyên gia then chốt ở các dự án hạ tầng – quốc phòng – năng lượng có mốc tiến độ ràng buộc.

Thông điệp kép giữa phòng thu và nhà máy
Từ phòng thu Fox News đến xưởng pin ở Georgia, câu chuyện H-1B thời Trump đi trên dây giữa bảo hộ và toàn cầu hóa nhân lực. Lời khẳng định “Mỹ thiếu người tài” có thể châm ngòi tranh luận, nhưng cũng là thừa nhận khoảng trống kỹ năng mà hệ sinh thái đào tạo – thị trường lao động phải cùng lấp. Vấn đề không phải có hay không H-1B, mà là làm sao để H-1B phục vụ mục tiêu an ninh – tăng trưởng, không làm tổn thương lương bổng và cơ hội việc làm của người Mỹ.