Dự án cho phát hành đồng xu với h́nh Tổng thống Trump trên cả hai mặt đang dấy lên cuộc tranh luận về sự giới hạn giữa tôn vinh cá nhân và giá trị thể chế cộng ḥa.
Kể từ khi lập quốc vào năm 1776, h́nh tượng Tự Do đă được xem là linh hồn của hệ thống tiền tệ Mỹ. Từ thế kỷ 19, các đồng xu Mỹ mang h́nh
Nữ thần Tự do, chim đại bàng, hay khẩu hiệu
"E pluribus unum" (tạm dịch: chúng ta là một), đều là những biểu tượng của lư tưởng cộng ḥa.
Tuy nhiên, kế hoạch cho phát hành đồng xu 1 USD vào năm 2026 kỷ niệm 250 năm Quốc khánh Mỹ đă phá vỡ truyền thống ấy. Theo bản thiết kế được New York Times trích dẫn lại, đồng xu mang chân dung Tổng thống Donald Trump ở cả hai mặt: một bên là gương mặt ông che khuất một phần chữ
"LIBERTY", bên kia là h́nh nắm đấm giơ cao cùng khẩu hiệu
"FIGHT FIGHT FIGHT".
Phác thảo việc thiết kế ra một mặt đồng xu 1 USD có in h́nh ông Trump. (Ảnh: Bộ Tài chính Hoa Kỳ)
Nếu đề xuất này được cho thông qua và thực hiện, đây sẽ là lần đầu tiên trong lịch sử Hoa Kỳ một tổng thống đương nhiệm được khắc h́nh ở cả hai mặt đồng tiền.
Giới chuyên gia tiền tệ cảnh cáo rằng, việc đưa h́nh người đứng đầu quốc gia đang tại vị lên đồng xu có thể vi phạm cả nguyên tắc về pháp lư lẫn giá trị về biểu tượng cao quư.
"Đồng xu này trông giống như một huy hiệu vận động tranh cử hơn là biểu tượng trường tồn của quốc gia", Giám đốc Bảo tàng Tiền tệ Quốc gia Mỹ Douglas Mudd nhận xét.
"Sai lầm về biểu tượng và nguyên tắc"
Theo truyền thống trước ta, người ta tránh cho khắc h́nh tổng thống đương nhiệm bắt đầu từ chính cựu Tổng thống George Washington, người đầu tiên đă từ chối việc in chân dung ḿnh lên đồng tiền, v́ lo ngại hành động này mang dáng dấp như
"vua chúa".
Đạo luật Tiền tệ hồi năm 1792 sau đó có dưa ra quy định:
các đồng xu Mỹ phải mang h́nh "biểu tượng Tự do", chứ không phải khuôn mặt người đang sống.
Dù vậy, vẫn có tồn tại một vài ngoại lệ hiếm hoi trong lịch sử. Năm 1926, đồng 50 cent in h́nh hai cố Tổng thống Washington và Calvin Coolidge đă ra đời. Sự xuất hiện của những đồng 50 cent này ngay lập tức bị công chúng xem là
"sai lầm về biểu tượng và nguyên tắc", theo New York Times cho biết.
Sau vụ đó, Quốc hội đă siết chặt lại quy định, nghiêm cấm việc in h́nh người sống trên đồng tiền.
Đồng 50 cent in h́nh hai cố Tổng thống Washington và Calvin Coolidge năm 1926 đă gây ra nhiều sự tranh căi. (Ảnh: Heritage Auctions)
Chuyên gia nghiên cứu về tiền tệ Beth Deisher cho rằng kế hoạch in tiền h́nh Tổng thống Trump
"không chỉ sai kỹ thuật mà c̣n đi ngược lại với truyền thống dân chủ Mỹ.
Một khi tiền tệ trở thành phương tiện tuyên truyền chính trị, niềm tin vào biểu tượng quốc gia sẽ bị tổn hại", bà Deisher nói.
Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent, người chịu trách nhiệm giám sát dự án, viện dẫn Đạo luật Kỷ niệm Bán thiên niên kỷ năm 2020, cho phép phát hành đồng xu kỷ niệm 250 năm Quốc khánh.
Tuy nhiên, luật nói trên cũng nêu rơ không được phép khắc
"chân dung của người sống" ở bất cứ mặt nào, khiến cho việc in h́nh ông Trump cả hai mặt trở thành tâm điểm tranh căi.
Biểu tượng đă bị chính trị hóa
Một số người ủng hộ dự án in tiền nói trên coi đây là biểu trưng cho
"tinh thần bền bỉ của nền dân chủ Mỹ". Chuyên gia sưu tầm tiền cổ Anthony Swiatek nói:
"Washington chắc hẳn sẽ tán thành, v́ ông Trump đă đạt được nhiều thành tựu và mang nước Mỹ trở lại vị thế mạnh mẽ".
H́nh ảnh các vị nguyên thủ quốc gia chỉ được đưa lên tiền tệ sau khi họ qua đời nhằm mục đích tôn vinh di sản. (Ảnh: Cơ quan Sưu tầm Tiền cổ Quốc gia Hoa Kỳ)
Không chỉ vấn đề pháp lư, thiết kế
"đồng xu hai mặt Trump" c̣n bị xem là biểu tượng của sự chia rẻ chính trị sâu sắc trong nước Mỹ hiện nay.
Tờ Atalntic có b́nh luận rằng,
"Một đồng xu hai mặt nhưng chỉ có một khuôn h́nh, đó là h́nh ảnh ẩn dụ hoàn hảo cho nước Mỹ bị chia rẽ bởi bản ngă chính trị".
Bộ Tài chính vẫn chưa công bố ra chính thức, liệu rằng bản thiết kế này có được phê duyệt hay không. Tuy nhiên, cuộc tranh luận chung quanh dự án này đă phản ánh một thực tế: những biểu tượng tưởng như bất biến của nước Mỹ, từ đồng xu đến lá quốc kỳ, đang ngày càng bị cuốn vào ṿng xoáy chính trị, theo
New York Times nhận định.
Nếu được cho phát hành, đồng xu 2026 sẽ không chỉ đánh dấu mốc 250 năm lập quốc, mà c̣n là phép thử cho khả năng nước Mỹ duy tŕ sự cân bằng giữa tự do ngôn luận và tôn trọng nguyên tắc cộng ḥa.
"Một cường quốc không cần in h́nh lănh tụ để chứng minh sức mạnh", sử gia Brinkley nói.
"Chính khả năng tự giới hạn quyền lực mới là điều làm nên nền dân chủ"
Tuy nhiên, nhiều sử gia lại xem đó là dấu hiệu của sự đảo ngược giá trị. Giáo sư Douglas Brinkley (Đại học Rice) gọi ư tưởng đồng xu này là
"phản Mỹ tận gốc", v́
"h́nh ảnh ấy biến biểu tượng cộng ḥa thành công cụ tôn sùng cá nhân, điều mà chính cố Tổng thống Washington từng lo sợ nhất".
Theo thông lệ trước đây, chỉ có những tổng thống đă qua đời mới được cho in h́nh lên tiền tệ. Cố Tổng thống Abraham Lincoln được khắc trên đồng 1 cent năm 1909, gần nửa thế kỷ sau khi ông bị ám sát.
Do đó, việc đưa Tổng thống Trump, người vẫn đang hoạt động chính trị, lên đồng xu bị xem là bước đi mang tính vận động ca tụng nhiều hơn là tưởng niệm.