Trong vương triều Tiền Lư, có một nhân vật lịch sử tuy đă được nhắc đến nhưng vẫn c̣n khá mờ mịt, đó là Đào Lang Vương Lư Thiên Bảo - người anh ruột của Lư Nam Đế và là vua của nước Dă Năng.
Lư Thiên Bảo là một trong những nhân vật đặc biệt của vương triều Tiền Lư, vừa quen thuộc trong sử sách lại vừa mờ mịt trong những ghi chép c̣n sót lại. Ông là anh ruột của Lư Nam Đế Lư Bí, sinh năm 499, hơn em ba tuổi, thuở nhỏ từng tu tập tại chùa nên có pháp danh Thiên Bảo. Tuy không phải người sáng lập nước Vạn Xuân, nhưng chính ông là người đă đặt nền móng cho một thế lực độc lập ở vùng Dă Năng, giữ vai tṛ quan trọng trong cục diện chính trị – quân sự thời kỳ chống Lương và giai đoạn Triệu Việt Vương – Lư Phật Tử phân tranh sau này.
Trong buổi đầu khởi nghĩa, Lư Thiên Bảo đă sớm tham gia công cuộc đánh đuổi chính quyền đô hộ nhà Lương cùng em ḿnh. Ông từng là tướng của Lư Nam Đế, góp sức hợp vây thành Long Biên đánh đuổi Vũ Lâm hầu Tiêu Tư về phương Bắc. Sau đó, ông lại được cử theo lăo tướng Phạm Tu tiến xuống phía Nam dẹp quân Lâm Ấp, ổn định vùng biên cương Cửu Đức, Hàm Hoan, Nam Năng và Dă Năng, những địa bàn vốn là nơi qua lại với các bộ tộc Di Lạo. Chính quá tŕnh trấn giữ lâu dài tại vùng đất này đă giúp ông xây dựng được ảnh hưởng sâu rộng, tạo nền tảng để sau này xưng chúa, lập nước Dă Năng.
Lư Thiên Bảo. Ảnh minh hoạ.
Khi Lư Nam Đế khởi nghĩa năm 544, ông đă 42 tuổi, tài năng chính trị và quân sự lừng lẫy, được các tù trưởng, hào trưởng ủng hộ mạnh mẽ. Nhưng lợi thế ban đầu ấy nhanh chóng bị thử thách khi Lương Vũ Đế phái danh tướng Trần Bá Tiên đem mười vạn quân sang đàn áp. Từ Long Biên đến Tô Lịch, các trụ cột của triều đ́nh như Phạm Tu, Triệu Túc, Tinh Thiều đều lần lượt tử trận. Lư Nam Đế và tướng sĩ rút về hồ Điển Triệt, rồi tiếp tục lùi về động Khuất Lạo, trao lại binh quyền cho Triệu Quang Phục.
Trong bối cảnh ấy, đạo quân của Lư Thiên Bảo đang ở đâu là điều sử sách ghi chép rất ít. Nhận thấy đại quân của Lư Nam Đế liên tiếp thất bại, ông và tùy tướng Lư Phật Tử đă khẩn cấp trưng tập binh lương, voi ngựa từ vùng căn cứ quen thuộc Dă Năng, tiến mănh về phía Bắc để cứu viện. Dọc đường, khi nghe tin Long Biên thất thủ và nhiều tướng lĩnh tử trận, ông vẫn không chùn bước mà tiếp tục dẫn quân thẳng tiến.
Tuy nhiên, thời cơ đă không c̣n. Sau khi đánh bại thủy quân Lư Nam Đế ở hồ Điển Triệt, Trần Bá Tiên truy quân Triệu Quang Phục đến tận đầm Dạ Trạch rồi lập tức chuyển quân xuống phía Nam, đối đầu với đạo quân của Lư Thiên Bảo. Quân của ông hành quân từ xa đến, lực lượng mệt mỏi, chưa nắm địa thế, c̣n quân Lương lại đang khí thế hừng hực. Cuộc giao tranh trở nên bất lợi, nguy cơ toàn quân bị tiêu diệt cận kề. Trong t́nh thế ấy, Lư Thiên Bảo và Lư Phật Tử đă đưa ra một quyết định sáng suốt: rút quân về vùng rừng núi Dă Năng sát biên giới Di Lạo để bảo toàn lực lượng, chờ thời cơ phản công lâu dài. Chính quyết định quan trọng này đă gián tiếp tạo điều kiện cho Triệu Quang Phục có đủ thời gian củng cố căn cứ Dạ Trạch và sau này đánh bại quân Lương, lập nên chiến công oanh liệt.
Khi thoái lui đến đất Di Lạo thuộc Ai Lao, Lư Thiên Bảo cùng bộ tướng nhận thấy động Dă Năng ở đầu nguồn Đào Giang đất rộng, bằng phẳng, màu mỡ, dễ bề dựng quân. Ông cho đắp thành lũy, ổn định cư dân, rồi mở rộng ảnh hưởng xuống các vùng Ái Châu, Đức Châu, Minh Châu và Lợi Châu, tạo thành một địa bàn rộng lớn giàu tiềm lực. Một phần v́ từng tu hành, một phần v́ vốn nổi tiếng nhân hậu, Lư Thiên Bảo rất biết cách giáo hóa dân chúng, khiến các bộ tộc Di Lạo và các cư dân vùng biên sớm thần phục, tôn ông làm chúa. Năm 550, ông chính thức được dân chúng suy tôn là Đào Lang Vương, đặt quốc hiệu là nước Dă Năng, xác lập một tiểu quốc độc lập tồn tại song song với Vạn Xuân do Triệu Quang Phục lănh đạo.
Tuy chỉ trị v́ 6 năm, nhưng những ǵ Đào Lang Vương làm được lại vô cùng quan trọng. Ông không chỉ xây dựng được một thế lực quân sự hùng mạnh mà c̣n củng cố văn hóa – kinh tế – xă hội của vùng biên viễn rộng lớn phía Tây. Nước Dă Năng vừa là căn cứ an toàn, vừa là lực lượng đối trọng với nhà Lương, lại vừa là thế lực chính trị có ảnh hưởng sâu rộng đối với cục diện tranh chấp sau khi Lư Nam Đế qua đời. Khi ông mất năm 555, không có con nối dơi, bộ tướng và dân chúng suy tôn Lư Phật Tử lên thay. Thời điểm ấy, thế lực Dă Năng đă lớn đến mức ngang ngửa với Triệu Việt Vương, hai bên chia nhau cắm mốc phân định ranh giới, trở thành hai quốc gia riêng biệt.
Chính sự phát triển mạnh mẽ của Dă Năng dưới thời Đào Lang Vương đă đặt nền tảng cho cuộc đối đầu kéo dài nhiều năm giữa Triệu Việt Vương và Lư Phật Tử. Tiếc rằng, người kế vị ông lại không giữ được chí khí như vậy. Lư Phật Tử đă dùng mưu gian, đưa con trai Nhă Lang sang ở rể, đánh lừa Triệu Việt Vương, rồi tập kích bất ngờ, chiếm đoạt Vạn Xuân. Tệ hại hơn, khi nhà Tùy xâm lược, Lư Phật Tử sợ hăi đầu hàng, dâng nước, tự chuốc lấy nỗi nhục bị bắt giải về phương Bắc. Điều ấy trái ngược hoàn toàn với khí phách mà Lư Thiên Bảo và Lư Nam Đế từng thể hiện, hai anh em đều xưng vương, xưng đế, một ḷng ǵn giữ độc lập dân tộc.
Lư Thiên Bảo, dù sử sách không ghi chép nhiều, vẫn là một trong những gương mặt tiêu biểu của thời kỳ dựng nước Vạn Xuân. Ông có tầm nh́n, có chiến lược, biết tiến lui hợp thời, tránh tổn thất vô ích để giữ ǵn lực lượng lâu dài. Việc ông lập nước Dă Năng và được tôn xưng là Đào Lang Vương phản ánh khát vọng tự chủ mạnh mẽ của người Việt thế kỷ VI, cho thấy sự đa dạng và phức tạp của tiến tŕnh xây dựng quốc gia thời kỳ hậu Bắc thuộc. Dẫu cuộc đời ngắn ngủi và kết thúc âm thầm ở vùng biên viễn, ông vẫn để lại dấu ấn sâu đậm trong lịch sử dân tộc. Những địa danh như Long Biên, Vạn Xuân, Dă Năng, Đào Giang… vẫn c̣n đó như những chứng tích cho một thời kỳ đầy máu lửa nhưng cũng đầy tinh thần độc lập tự cường của Đại Việt.
Vietbf @ Sưu tầm