Rau xanh – ai cũng biết ăn rau tốt cho sức khỏe, nhưng không phải loại rau nào cũng phù hợp để ăn nhiều và ăn lâu dài. Có những loại rau dù rất thích cũng phải hạn chế, nhất là vào mùa đông.
Gần đây, nhiều người có chung cảm nhận rằng các bệnh nặng dường như ngày càng xuất hiện nhiều hơn. Từ bệnh tim mạch, tiểu đường cho đến ung thư, xung quanh chúng ta hầu như ai cũng ít nhiều quen biết người gặp phải các vấn đề tương tự. Nguyên nhân không chỉ nằm ở môi trường, áp lực cuộc sống hay thói quen sinh hoạt thất thường, mà chế độ ăn uống cũng chiếm phần rất lớn.
Đặc biệt là rau xanh – ai cũng biết ăn rau tốt cho sức khỏe, nhưng không phải loại rau nào cũng phù hợp để ăn nhiều và ăn lâu dài. Có những loại rau dù rất thích cũng phải hạn chế, nhất là vào mùa đông.
Nhiều nghiên cứu cho thấy việc lựa chọn và chế biến rau không hợp lư có liên quan mật thiết tới nguy cơ gia tăng bệnh mạn tính. Đây hoàn toàn không phải lời cảnh báo quá mức, mà là kết luận của nhiều nghiên cứu dịch tễ học trong những năm gần đây.
1. Bắp cải – loại rau phổ biến nhưng ăn nhiều vẫn tiềm ẩn nguy cơ
Bắp cải là một trong những loại rau được ăn nhiều nhất vào mùa đông: rẻ, dễ ăn, dễ tiêu, gần như nhà nào cũng dùng mỗi ngày. Nhưng ăn quá nhiều lại có rủi ro.
Bắp cải chứa lượng lớn nitrat, đặc biệt là bắp cải trồng trong nhà kính mùa đông khi thiếu ánh sáng tự nhiên. Hàm lượng nitrat có thể cao hơn từ 30% – 50% so với trồng ngoài trời. Nitrat vào cơ thể có thể chuyển hóa thành nitrit, nếu tiêu thụ lâu dài có thể làm tăng gánh nặng đường tiêu hóa, thậm chí liên quan đến nguy cơ ung thư dạ dày.
Một thống kê gần đây cho thấy: người ăn nhiều rau có hàm lượng nitrat cao trong thời gian dài có tỷ lệ mắc ung thư dạ dày cao hơn khoảng 15% so với người b́nh thường.
Ngoài ra, bắp cải có tính hàn, người tỳ vị hư hàn ăn nhiều dễ bị đau bụng, tiêu chảy – điều này càng rơ trong mùa đông.
Tóm lại: bắp cải không phải không nên ăn, nhưng phải kiểm soát lượng và ưu tiên nấu chín kỹ, hạn chế ăn sống.
2. Rau bina (cải bó xôi) – giàu dinh dưỡng nhưng dễ gây sỏi
Rau bina rất giàu sắt, canxi và vitamin C. Tuy nhiên mùa đông lại là thời điểm rau này tích tụ nhiều axit oxalic, đặc biệt rau trồng trong nhà lưới, hàm lượng axit oxalic cao hơn khoảng 40% so với các mùa khác.
Axit oxalic khi vào cơ thể kết hợp với canxi tạo thành sỏi canxi oxalat. Khoảng 10% – 15% bệnh nhân sỏi đường tiết niệu có liên quan đến việc ăn quá nhiều thực phẩm giàu axit oxalic.
Rau bina rất giàu sắt, canxi và vitamin C. Ảnh minh họa
Không chỉ vậy, axit oxalic cao c̣n cản trở hấp thu khoáng chất như canxi, sắt – ăn nhiều chưa chắc bổ mà c̣n gây thiếu vi chất.
Rau bina ăn sống hoặc tái cũng dễ tồn dư thuốc bảo vệ thực vật hoặc trứng kư sinh trùng. Mùa đông nhiệt độ lạnh không thể loại trừ hoàn toàn các rủi ro này.
Tóm lại: mùa đông nên ăn lượng vừa phải, nấu chín kỹ, không ăn sống, không ăn quá nhiều lúc bụng đói.
3. Củ cải – tốt nhưng rất dễ gây lạnh bụng và kích ứng dạ dày
Củ cải (nhất là củ cải trắng, củ cải xanh) là món quen thuộc mùa đông: xào, nấu canh, ăn sống đều nhiều người thích.
Nhưng củ cải có tính hàn, ăn nhiều hoặc ăn sống dễ kích thích niêm mạc dạ dày, gây tiêu chảy và đau bụng, đặc biệt ở người tỳ vị yếu.
Nghiên cứu cho thấy trong mùa đông, nhóm ăn quá nhiều củ cải có tỷ lệ gặp triệu chứng rối loạn tiêu hóa cao hơn 20%, nhất là người lớn tuổi và trẻ nhỏ.
Củ cải c̣n chứa một lượng nhất định hợp chất sulfide, ăn quá nhiều có thể gây đầy hơi, ợ hơi, thậm chí đau bụng nhẹ.
Tóm lại: củ cải tốt nhưng không nên ăn quá nhiều mỗi ngày, đặc biệt với người có dạ dày yếu.
Lời khuyên chung cho việc ăn rau mùa đông
Nhiều người nghĩ “rau th́ ăn càng nhiều càng tốt”, nhưng thực tế không phải vậy. Rau cũng có tính hàn – nhiệt, chứa nitrat – axit oxalic, và nếu ăn sai cách có thể gây hại.
Các chuyên gia dinh dưỡng khuyến cáo:
Mùa đông nên tăng rau tính ôn, giảm rau tính hàn.
Hạn chế ăn sống, đặc biệt là rau nhà kính.
Nấu chín có thể giảm khoảng 30% axit oxalic, đồng thời giúp giảm nitrat và tiêu diệt vi khuẩn, kư sinh trùng.
Người già và trẻ nhỏ càng phải thận trọng v́ hệ tiêu hóa yếu hơn.
Một số bệnh viện cũng ghi nhận: mùa đông số ca rối loạn tiêu hóa do ăn rau không đúng cách tăng khoảng 25% so với mùa khác.
VietBF@ sưu tập