[Romano]

Đài Truyền hình BBC - định chế truyền thông công lập lớn nhất nước Anh và một “ông lớn” trong lĩnh vực truyền thông trên thế giới - đang trải qua một trong những cuộc khủng hoảng nghiêm trọng nhất trong lịch sử hoạt động sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố chuẩn bị khởi kiện BBC với số tiền có thể lên tới 5 tỷ USD.Tổng thống Mỹ Donald Trump ngày 14-11 tuyên bố trên chuyên cơ Air Force One rằng, ông sẽ kiện đài Đài Truyền hình BBC với mức bồi thường có thể từ 1 đến 5 tỷ USD, sau khi tổ hợp truyền thông công lập này của nước Anh thừa nhận đã chỉnh sửa bài phát biểu của ông theo hướng gây hiểu lầm trong bộ phim tài liệu Panorama về sự kiện 6-1-2021. Trước đó, ông Donald Trump từng nói mức đòi bồi thường là 1 tỷ USD, tương đương 13% doanh thu hằng năm của BBC, vốn phần lớn đến từ phí bản quyền do người dân Anh đóng góp.Theo nhóm luật sư của Tổng thống Donald Trump, đài truyền hình BBC đã “cắt ghép có chủ đích” hai phần bài phát biểu khác nhau, từ đó tạo ra cảm giác rằng ông kêu gọi “hành động bạo lực” trước vụ bạo loạn tại Đồi Capitol. Những nội dung chỉnh sửa này được phát sóng từ cuối tháng 10-2024. Nhóm cố vấn pháp lý cho rằng hành vi này đã gây “tổn hại nghiêm trọng về danh tiếng và tài chính” đối với Tổng thống Mỹ.

BBC bị cho là đã chỉnh sửa bài phát biểu của Tổng thống Donald Trump trước những người ủng hộ, tạo ấn tượng sai lệch rằng ông kêu gọi “hành động bạo lực” trước khi một đám đông xông vào Đồi Capitol cách đây hơn 4 năm. Đoạn phát biểu gây tranh cãi này được phát trong bộ phim tài liệu Panorama, nói về sự kiện ngày 6-1-2021 khi những người ủng hộ ông Donald Trump gây bạo loạn tại Đồi Capitol nhằm lật ngược phán quyết xác nhận ông Donald Trump thất bại trước ứng cử viên của đảng Dân chủ Joe Biden trong cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ năm 2020. Theo các luật sư của ông Donald Trump, Ban biên tập của BBC đã tạo ra ấn tượng “sai lệch” về những gì ông phát biểu trong bài phát biểu bên ngoài Nhà Trắng và khiến “Tổng thống Donald Trump chịu tổn hại nặng nề về tài chính và danh tiếng”.

BBC đã gửi thư xin lỗi Nhà Trắng, do chính Chủ tịch Samir Shah ký nhưng đồng thời khẳng định không chấp nhận cáo buộc phỉ báng và từ chối bồi thường. Đây là điều khiến ông Donald Trump thể hiện rõ quan điểm sẽ “không để vụ việc chìm xuồng”. Áp lực gia tăng khiến Tổng Giám đốc BBC Tim Davie và Giám đốc điều hành BBC News Deborah Turness phải từ chức ngày 9-11. Trước Quốc hội Anh, Chủ tịch Samir Shah thừa nhận, BBC đã có chỉnh sửa sai sót và cam kết “cải cách mạnh mẽ quy trình giám sát nội dung”. Tuy nhiên, điều đó vẫn chưa đủ để hạ nhiệt làn sóng chỉ trích.Vụ việc càng trở nên phức tạp khi Chính phủ Anh phản ứng theo hướng cứng rắn hơn dự đoán. Người phát ngôn của Thủ tướng Keir Starmer nhấn mạnh, BBC “phải hành động khẩn cấp để khôi phục niềm tin công chúng”, đồng thời xác nhận Chính phủ Anh đang chuẩn bị xem xét lại điều lệ của tập đoàn, trong đó quy định cơ chế tài trợ và giám sát của BBC vốn sẽ hết hạn vào năm 2027.

Trong bối cảnh tài chính khó khăn, BBC vừa cắt giảm hàng trăm nhân sự và mức dự trữ chỉ khoảng 627 triệu USD. Nếu kịch bản xấu xảy ra - dính vào vụ kiện bị đòi từ 1 đến 5 tỷ USD có thể là “đòn bồi chí mạng”.

Khủng hoảng lặp lại và hệ lụy lâu dài với BBC

Dù mức bồi thường mà Tổng thống Donald Trump đưa ra gây chấn động, các chuyên gia ghi nhận rằng về mặt kỹ thuật, Tổng thống Mỹ “có cơ sở pháp lý tương đối vững”. Việc cắt ghép video theo cách thay đổi nội dung bản chất là hành vi có thể bị xem là phỉ báng. Tuy nhiên, hai thách thức lớn đối với ông Donald Trump là yêu cầu chứng minh “ác ý thực sự” theo quy định của Mỹ và việc lựa chọn địa điểm nộp đơn kiện.

Nhóm luật sư của Tổng thống Mỹ cho biết, dự định nộp đơn kiện tại bang Florida, nơi ông cư trú, vì luật cho phép thời hiệu khởi kiện kéo dài 2 năm, thay vì 1 năm như ở Anh. Phim tài liệu của BBC tuy không phát sóng tại Mỹ nhưng có thể truy cập trên nền tảng trực tuyến. Trong khi đó, BBC từng chấp nhận thẩm quyền của tòa án Florida trong vài vụ kiện trước đây, nên khả năng tòa thụ lý vụ này là hoàn toàn có thể.

Luật phỉ báng tại Mỹ lại là một “trận địa khó lường”. Để thắng kiện, ông Donald Trump phải chứng minh BBC hành động với “ác ý thực sự”, tức biết rõ thông tin sai mà vẫn cố tình phát tán. Các chứng cứ thường phải là email nội bộ, biên bản cuộc họp hoặc chỉ đạo rõ ràng của biên tập viên. Nhóm pháp lý của ông Donald Trump cho biết họ sẽ lập luận rằng hành vi chỉnh sửa đoạn video “một cách liều lĩnh, coi thường sự thật” đã đủ cấu thành ác ý.

Vấn đề đáng lo hơn đối với BBC không chỉ nằm ở khả năng thua kiện, mà ở việc vụ việc này tái biến hình ảnh của đài trong một giai đoạn nhạy cảm. Đây không phải lần đầu BBC dính bê bối liên quan đến sản xuất nội dung sai lệch. Đầu năm 2025, đài phải xin lỗi vì “những sai sót nghiêm trọng” trong một bộ phim tài liệu về xung đột ở Dải Gaza và bị cơ quan giám sát truyền thông Anh kết luận là “gây hiểu lầm nghiêm trọng”. Các bê bối nối tiếp nhau khiến dư luận Anh đặt câu hỏi về “văn hóa biên tập” của tập đoàn này.

Nếu vụ kiện của ông Donald Trump được tòa chấp nhận, đây sẽ là lần đầu một Tổng thống Mỹ đương nhiệm kiện một cơ quan báo chí nước ngoài quy mô lớn. Điều đó không chỉ tạo tiền lệ pháp lý mà còn có thể liên quan tới quan hệ giữa London và Washington, đặc biệt khi Anh cần Mỹ trong nhiều vấn đề thương mại và an ninh hậu Brexit.

Điều lệ BBC sắp được xem xét lại sẽ là một thách thức nữa với tổ hợp truyền thông này. Chính phủ Anh có thể tận dụng vụ việc này để thúc đẩy các thay đổi mạnh mẽ hơn về cơ chế quản trị và trách nhiệm giải trình. Với một mô hình truyền thông công lập phụ thuộc ngân sách từ phí bản quyền, sự sụt giảm lòng tin công chúng có thể tác động trực tiếp đến nguồn lực tài chính của đài.

Khủng hoảng hiện nay, xét trên nhiều phương diện, không chỉ là một sai sót biên tập mà là đòn giáng vào tính độc lập, sự minh bạch và uy tín tích lũy qua nhiều thập kỷ của BBC. Truyền thông công lập vốn đối mặt áp lực ngày càng lớn từ mạng xã hội, nền tảng số và các mô hình báo chí tư nhân linh hoạt. Trong bối cảnh đó, uy tín và tính chính xác là “vũ khí cạnh tranh” quan trọng nhất để BBC giữ vị thế. Tuy nhiên, hàng loạt thông tin sai lệch gần đây khiến dư luận đặt câu hỏi về BBC.

Vụ kiện của Tổng thống Donald Trump đã đẩy BBC vào trung tâm một cơn bão pháp lý, chính trị chưa từng thấy với tổ hợp truyền thông này. Dù kết quả thế nào, sự việc này chắc chắn sẽ để lại những hệ lụy sâu rộng, không chỉ với BBC mà còn với mô hình truyền thông công lập Anh.

Cuộc khủng hoảng hiện nay không phơi bày lỗ hổng trong quy trình sản xuất nội dung của BBC mà nghiêm trọng hơn là dấu hỏi về tính khách quan, chính xác trong thông tin của hãng truyền thông công cộng này. Trong cuộc khủng hoảng nghiêm trọng này, cách BBC phản ứng sẽ quyết định “số phận” của cơ quan truyền thông thuộc Chính phủ Anh trong những năm tới.