Từ vali nhét đầy mì Rummo đến nỗi lo kệ hàng trống trơn
Năm 2002, trong kỳ trăng mật ở Florence, Greg Bettinelli mê đến mức… vác cả vali mì Pasta Rummo về Mỹ, vì thời đó gần như không thể tìm thấy thương hiệu này ở siêu thị xứ cờ hoa. Hai vợ chồng đóng gói từng gói mì như báu vật. Hơn 20 năm sau, Pasta Rummo đã có mặt ở Target, Whole Foods, trở thành món “xa xỉ mà vẫn bình dân” cho những ai yêu mì Ý. Vậy mà bây giờ, Greg lại lâm vào cảnh… tích trữ như ngày xưa, vì lo loại mì mình yêu thích sẽ biến mất khỏi kệ hàng Mỹ hoặc đội giá đến mức không thể với tới một khi đợt thuế hơn 100% đánh lên nhiều nhà sản xuất mì Ý có hiệu lực trong năm tới. Với ông, một đĩa mì Ý sản xuất tại chính nước Ý, giá khoảng 4 USD, là chút “sang chảnh dễ chịu” trong đời sống bấp bênh của tầng lớp trung lưu Mỹ. Câu hỏi xót xa của Greg nghe rất đời thường: “Tại sao chúng ta lại không được phép có những thứ dễ thương như thế?”
13 hãng mì Ý và con dao thuế 107% treo lơ lửng
Đằng sau nỗi lo của Greg là con số lạnh lùng: 13 công ty mì Ý, chiếm khoảng 16% lượng xuất khẩu mì Ý sang Mỹ, đang đối mặt với mức thuế dự kiến lên tới 107%. Tổ chức nông dân lớn nhất nước Ý – Coldiretti – cảnh báo nếu mức thuế này được áp dụng, lượng mì từ các doanh nghiệp đó sang Mỹ gần như “bốc hơi”, vì không ai còn mua nổi. Trong số này có Pastificio Sgambaro – một hãng gia đình bán chủ yếu ở các cửa hàng Ý nhỏ lẻ tại Mỹ nhưng đang mơ chuyện mở rộng quy mô vào năm 2026. Giờ thì mọi kế hoạch bị treo lơ lửng. Giám đốc Claudio Constantini thẳng thắn: “Không có cách nào chúng tôi hấp thụ nổi các khoản thuế đó trong cấu trúc giá của mình. Nếu bức tranh này không thay đổi, chúng tôi không thể cố mãi được”. Thuế cao không chỉ bẻ gãy giấc mơ mở rộng của doanh nghiệp, mà còn đẩy người tiêu dùng Mỹ vào thế chỉ còn ít lựa chọn hơn mà lại đắt đỏ hơn.
Khiếu nại “bán phá giá” và cách Mỹ tính ra con số 107%
Nguồn cơn của bão thuế bắt đầu từ một đơn kiện chống bán phá giá do hai công ty Mỹ ở vùng Trung Tây gửi lên Bộ Thương mại vào tháng 7 năm ngoái. 8th Avenue Food & Provisions (sở hữu thương hiệu Ronzoni) và Winland Foods (nắm 16 nhãn hiệu mì khác) cáo buộc một số nhà sản xuất Ý bán mì sang Mỹ với giá thấp hơn “giá trị bình thường”. Bộ Thương mại mở điều tra, chọn hai “ông lớn” La Molisana và Pastificio Lucio Garofalo làm mẫu vì có sản lượng xuất khẩu lớn nhất. Kết quả sơ bộ: cả hai bị cho là bán dưới giá trị và “không hợp tác đầy đủ”, cung cấp dữ liệu “không hoàn chỉnh, thiếu tin cậy”. Khi doanh nghiệp bị đánh giá như vậy, Bộ Thương mại có quyền áp dụng mức thuế chống bán phá giá theo kiểu “bất lợi” – dựa trên giả định khắt khe nhất. Thế là một con số 91% được đưa ra, rồi cộng thêm 15% thuế chung đang áp lên hàng EU, thành mức 107%. Đây mới chỉ là kết luận sơ bộ, còn chờ rà soát cuối cùng vào tháng 2 năm sau (có thể kéo dài thêm 60 ngày), nên con số có thể nhích lên hoặc xuống. Nhưng chỉ riêng việc “triple digit” (ba con số) đã đủ khiến các hãng mì Ý và tín đồ pasta ở Mỹ mất ăn mất ngủ.
Thuế quan thời Trump: muốn kéo giá xuống nhưng… đẩy giá lên?
Câu chuyện mì Ý diễn ra trong bối cảnh bếp núc người Mỹ đã khốn đốn vì bão giá. Thịt bò, cà phê và hàng loạt mặt hàng thiết yếu đều đắt đỏ hơn sau khi chính quyền Trump tung ra những đợt thuế rộng khắp lên hầu như mọi đối tác thương mại. Đến đầu tháng này, Nhà Trắng buộc phải hạ bớt một số loại thuế với thực phẩm, nông sản để giảm áp lực chi phí cho cử tri, nhưng dư chấn vẫn còn. Về mặt kỹ thuật, vụ mì Ý là điều tra chống bán phá giá – một quá trình mà Tổng thống thường “không can thiệp trực tiếp”, như lời một cựu quan chức từng tham gia hồ sơ pasta Ý trước đây. Những cuộc điều tra kiểu này đã diễn ra từ thời Bill Clinton, chẳng phải chuyện riêng của một nhiệm kỳ. Nhưng với người dân bình thường, ai còn đủ kiên nhẫn phân biệt giữa “thuế chính trị” và “thuế kỹ thuật”? Họ chỉ thấy một điều: đi chợ ngày càng tốn tiền, kể cả món được xem là “cứu cánh cuối tháng” như một đĩa mì Ý.
Người Mỹ mê pasta: vừa tiếc tiền, vừa tiếc… hương vị thế giới
Trong lúc các chính trị gia tranh luận về thuế, những người như Greg Bettinelli hay Costanza Genoese Zerbi phải tự xoay xở. Costanza – một môi giới bất động sản ở California, lớn lên từ một gia đình gốc Ý – lên mạng kêu gọi mọi người học tự làm mì tươi để vừa ngon, vừa đỡ lệ thuộc vào hàng nhập đang bị đội giá. Cô còn tổ chức những buổi “pasta party” cho phụ nữ trong cộng đồng: cùng nhau nhào bột, cán mì, ăn tối và cười nói cho quên một thế giới đang ngày càng đắt đỏ. Với Costanza, điều đáng buồn nhất không chỉ là vài thương hiệu pasta mất khỏi kệ hàng, mà là nguy cơ người Mỹ sống trong một thế giới ẩm thực nghèo nàn hơn: ít hương vị Ý, Pháp, Mexico, Canada… “Nếu anh không có sự phong phú của món ăn từ khắp thế giới, đó là một thế giới rất buồn,” cô nói.
Trong tranh luận thương mại, người ta dễ quên rằng sau mỗi dòng số về thuế, mỗi phần trăm tăng – giảm là những niềm vui nhỏ nhoi của đời sống thường ngày: một đĩa mì “ngon như đang ở Tuscany” nhưng chỉ tốn 4 đô, một chai dầu ô liu từ vùng quê Ý thật sự thơm hơn loại pha trộn, một miếng phô mai khiến bữa ăn gia đình cuối tuần bớt tẻ nhạt. Khi những niềm vui nhỏ ấy lần lượt bị bào mòn bởi thuế quan và lạm phát, người dân không chỉ mất đi một lựa chọn trên kệ hàng – mà còn mất bớt cảm giác mình đang sống trong một thế giới rộng mở, nơi “những thứ dễ thương” vẫn còn nằm trong tầm tay.