Bên trong cửa hàng bách hóa Macy's ở thành phố New York, Mỹ. (Ảnh: Reuters)
Sau qua nhiều năm chứng kiến giá cả leo thang không ngừng, nhất là từ nhiệm kỳ thứ hai của Tổng thống Trump, người Mỹ đă bước vào mùa mua sắm cuối năm 2025 với tâm trạng không mấy tích cực, có nhiều phần lo âu và bi quan.
Chuyện ǵ đang xảy ra?
Theo hăng tin
CNN, nhóm người với mức thu nhập trung b́nh và thấp dù có những sự chán nản với t́nh h́nh tài chính cá nhân vẫn di mua sắm nhân dịp lể lớn cuối năm. Nhờ vậy, dự báo về mức doanh bán lẻ cuối năm tại Mỹ được giữ ở mức đi ngang, thậm chí có phần tăng nhẹ so với cùng thời kỳ ở năm 2024. Mastercard dự báo tổng số chi tiêu mùa lễ hội năm nay sẽ tăng lên 3,6%.
Nhưng mức tăng đó do nguyên nhân đến từ giá cả dịp cuối năm nay đắt đỏ hơn năm ngoái. Lạm phát dai dẳng cộng với mặt bằng giá vốn đă tăng cao khiến cho người Mỹ phải bỏ thêm tiền để mua sắm thêm trong dịp cuối năm.
"Những thay đổi trong cách mua sắm đă thấy xuất hiện. Lạm phát được dự báo sẽ làm tăng mức doanh thu, c̣n số lượng hàng bán ra thực tế không tăng nhiều", bà Vicki Hyman, giám đốc phụ trách mảng truyền thông của Mastercard, có nhận định. V́ vậy, số liệu mua sắm tính từ dịp Black Friday có thể vẽ ra cho thấy bức tranh về kinh tế Mỹ có phần tươi sáng hơn trên thực tế.
Không gian mua sắm dịp cuối năm bên trong siêu thị Walmart ở thành phố Chicago, tiểu bang Illinois. (Ảnh: Reuters)
"Các gia đ́nh với mức thu nhập thấp và cao đang sống trong hai thế giới đối nghịch khác nhau, sự trải nghiệm của họ như ở trong hai trạng thái kinh tế cũng khác nhau", chuyên gia kinh tế ông Joe Wadford (Bank of America) chia sẻ.
Số liệu thống kê mua sắm từ Black Friday đến Giáng sinh sẽ là bài kiểm tra về sức khỏe của nền kinh tế Mỹ. Theo con số thống kê ban đầu của Bank of America, nhiều người đă mua sắm sớm với số lượng hàng hóa lớn, có lẽ do dự báo giá cả sẽ c̣n tăng cao trong thời gian sắp tới.
Cụ thể hơn, tiền lương trung b́nh có tăng trong ṿng một thập kỷ qua, số dư trong tài khoản ngân hàng hiện cao hơn so với năm 2019. Điều này đă thúc đẩy việc chi tiêu qua thẻ tín dụng và thẻ ghi nợ tăng lên trung b́nh là 2,4% mỗi gia đ́nh, con số này chỉ tính riêng trong tháng 10/2025 so với cùng thời kỳ ở năm 2024.
Đây là mức tăng về chi tiêu tốt nhất tại Mỹ kể từ tháng 2/2024, và là tháng thứ 5 liên tiếp ghi nhận người Mỹ tăng việc mua sắm. Riêng các mặt hàng có liên quan đếni mùa lễ hội tăng 5,7% so với năm ngoái.
Dù vậy, điểm quan trọng cần nhấn mạnhlà, những số liệu này tính theo nguồn tiền của các giao dịch, không phải dựa trên số món hàng được mua. Thực tế, số lượng giao dịch mua hàng mà Bank of America ghi nhận đă có phần giảm nhẹ từ tháng 1/2025.
"Điều này có thể hiểu rằng người Mỹ đang phải chi tiền ra nhiều hơn nhưng mua được ít hàng hóa hơn",chuyên gia Joe Wadford cho hay.
Một yếu tố khác cũng cần nhắc đến là mức thuế hiện nay. Trong bối cảnh các đợt áp đặt thuế nhập khẩu dưới thời Tổng thống Trump liên tục thay đổi, người dân Mỹ đă đổ xô đi mua đồ điện tử và trang sức từ sớm để tránh cảnh bị tăng giá quá cao. Điều này có thể khiến cho sức mua trong toàn mùa lễ năm nay sẽ sụt giảm, v́ nhiều người đă mua những món hàng đắt giá từ trước hoặc sẽ bị ngần ngại trước mức giá bán mới khá cao.
Nền kinh tế chữ K
Một vấn đề trong các báo cáo về t́nh h́nh mua sắm tại Mỹ là giới phân tích không thể nắm biết rơ những ai đang chi tiêu mua sắm.
Sách Beige mới nhất do Cục Dự trữ Liên bang Mỹ đưa ra cho thấy nhóm người có thu nhập thấp và trung b́nh tại Mỹ đang cắt giảm chi tiêu mua sắm do ngày càng bị eo hẹp tài chính và phụ thuộc vào các chương tŕnh giảm giá. Ngược lại, nhóm người thu nhập cao vẫn chi tiền mạnh tay, bao gồm cả hàng xa xỉ và đi du lịch.
Người đàn ông mặc trang phục ông già Noel xuất hiện trong siêu thị Walmart ở Teterboro, tiểu bang New Jersey, Mỹ. (Ảnh: Reuters)
Báo cáo của Bank of America đă thấy phản ảnh ra rơ điều này. Trong tháng 10, dù mức chi tiêu mua sắm của người dân Mỹ tăng trung b́nh 2,4%/gia đ́nh, nhưng mức chi tiêu thực tế của nhóm người có thu nhập thấp chỉ tăng có 0.7%. Chính nhóm người có mức thu nhập cao mới đang bỏ tiền mua sắm nhiều nhất.
Đây chính là câu chuyện của nền kinh tế chữ K, mô h́nh phục hồi kinh tế theo những hướng khác nhau, giống như hai nhánh của chữ K. Một nhánh tăng trưởng mạnh mẽ, trong khi nhánh kia tiếp tục bị suy thoái.
Điều này thường dẫn đến sự gia tăng bất b́nh đẳng về tài sản, trong đó những người có thu nhập cao khi hưởng lợi từ thị trường chứng khoán và giá nhà tăng, vẫn tiếp tục chi xài mạnh mẽ. Người có thu nhập thấp gặp nhiều khó khăn, phải cho cắt giảm chi tiêu, sống kiểu thắt lưng buộc bụng qua từng tháng lương, chật vật trước giá cả leo thang.
Theo chuyên gia kinh tế Heather Long (Navy Federal Credit Union), nhóm người Mỹ kiếm trên 170,000 USD/năm vẫn tiếp tục mua sắm mạnh. Nhưng nhóm người có thu nhập trung b́nh, đặc biệt người có điểm tín dụng thấp, đang chi tiêu ít hơn cả thời kỳ trước đại dịch Covid-19.
Bank of America cho biết tính đến báo cáo lạm phát của tháng 9/2025, thu nhập của các gia đ́nh có thu nhập thấp tại Mỹ chỉ tăng có 1%, trong khi giá cả lại tăng 3-20%.
"Hóa đơn tăng lên 300 USD, trong lúc lương chỉ tăng có 100 USD, bạn sẽ làm ǵ đây? Áp lực về tài chính với nhóm này đang ngày càng lớn", chuyên gia kinh tế Joe Wadford có nhận định.
(Ảnh: Reuters)
Ông Stephen Squeri, CEO của American Express, có nhấn mạnh:
"Đây thực sự là nền kinh tế bị chia đôi". Các vị đứng đầu của Target, Walmart, Home Depot, Crocs, Chipotle và Coca-Cola cũng đều ghi nhận điều giống tương tự: những người kiếm dưới 100,000 USD/năm đang cắt giảm mức chi tiêu, c̣n nhóm thu nhập cao tiếp tục tăng việc mua sắm cho cá nhân và gia đ́nh.
Thực tế này khiến cho cuộc khảo sát của Fox News cho công bố trong tháng 11 vừa qua trở nên dễ hiểu: 76% người Mỹ đang có cái nh́n bi quan, tiêu cực về nền kinh tế. Trước đó, hồi tháng 7, con số này là 67%.
"Đây đúng là nền kinh tế chữ K. Những con số thống kê tích cực trong mùa lễ năm nay, nếu nh́n về tổng sô chi tiêu và tỷ lệ tăng trưởng, th́ có vẻ là tạm ổn. Nhưng nếu cho phân tích kỹ lưỡng phương cách chi dùng của từng nhóm thu nhập lại là câu chuyện hoàn toàn khác hẳn".