MỹNhiều người cao tuổi gốc Việt ở quận Cam có nguy cơ mất chỗ ở khi rào cản ngôn ngữ khiến họ không hiểu được các cảnh báo về nội quy của chủ đất.
Hồi tháng 8, bà Ngoc Tran, 87 tuổi, nhận thư cảnh cáo lần ba từ ban quản lư khu nhà tiền chế Kona Kai Mobile Home Park ở thành phố Santa Ana, quận Cam, bang California, yêu cầu bà dẹp các chậu hoa và ghế ngả trên hiên, nếu không sẽ phải đối mặt hành động pháp lư.
Thư cảnh cáo nêu rơ bà Tran đă kê quá giới hạn 5 chậu hoa, và những chiếc ghế ngả trước hiên không phải mẫu nội thất được phép. "Mỗi lần ban quản lư gửi thư cảnh báo, tôi lại nhức đầu. Tôi thấy áp lực và lo sợ, không biết phải làm sao", bà kể.
Bà Tran và người chồng 91 tuổi đă sống tại khu Kona Kai Mobile Home Park được 7 năm. Những tháng gần đây, hai cụ liên tục nhận thư cảnh cáo, yêu cầu phải tuân theo các quy định mới từ ban quản lư khu nhà cho thuê.
Mobile home là mô h́nh nhà tiền chế phổ biến tại Mỹ, nơi cư dân phải thuê đất từ chủ khu. Chi phí thấp khiến đây trở thành lựa chọn "vừa túi tiền" cho người thu nhập trung b́nh, song họ cũng đối mặt rủi ro từ các quy định nội bộ, phí thuê đất tăng và nguy cơ bị buộc rời đi nếu vi phạm.
Luật cư trú trong các khu mobile home của California trao cho ban quản lư quyền trục xuất chủ nhà nếu họ vi phạm nội quy hợp lư được quy định trong hợp đồng thuê đất.
Chiếc ghế ngả trên hiên nhà bà Tran trước khi bị dẹp theo yêu cầu của ban quản lư. Ảnh: USC
Kona Kai với 208 căn mobile home được xây dựng từ những năm 1950, là khu nhà yên tĩnh dành cho người cao tuổi. Một căn nhà hai pḥng ngủ, hai pḥng tắm có giá khoảng 149.000 USD, giá thuê đất trung b́nh là 875 USD mỗi tháng. Khu nhà ở này hiện có khoảng 145 gia đ́nh gốc Việt sinh sống.
Mỗi lần nhận thư cảnh cáo, bà Tran và chồng phải nhờ con trai sống ở xa dịch sang tiếng Việt và thương lượng với ban quản lư. Nguy cơ bị đuổi khiến hai ông bà lo lắng, căng thẳng kéo dài, v́ họ hầu như không c̣n lựa chọn nhà ở giá rẻ nào khác.
Đối với người cao tuổi ở quận Cam, khả năng chi trả cho nhà ở đă trở thành một trong những thách thức lớn nhất, khi giá thuê trung vị tại khu vực đạt 3.560 USD một tháng, gấp đôi mức trung vị toàn quốc.
Nhiều người cao tuổi sống bằng thu nhập cố định đang gặp khó khăn để giữ nhà. Khoảng 40% cư dân quận Cam là người thuê nhà. Nhóm dễ tổn thương là những người sống phụ thuộc vào thu nhập cố định như trợ cấp hưu trí, an sinh xă hội.
Theo Cục An sinh Xă hội (SSA), trợ cấp hưu trí trung b́nh ở Mỹ là 2.007 USD một tháng, thấp hơn nhiều so với chi phí thuê một căn nhà một pḥng ngủ ở quận Cam. Theo Chỉ số Người Cao tuổi năm 2023, nhóm cao tuổi "có sức khỏe tốt" tại khu vực cần thu nhập khoảng 38.772 USD một năm để trang trải sinh hoạt phí cơ bản, cao hơn 30% so với mức trung b́nh 29.748 USD trên toàn quốc.
Theo nghiên cứu mới từ dự án Chữa lành California của Trung tâm Báo chí Y tế Annenberg thuộc Đại học Nam California (USC), cộng đồng gốc Việt tại quận Cam, lớn nhất Mỹ, có nhiều gia đ́nh sống đa thế hệ, cùng chia sẻ chi phí dưới một mái nhà.
Rào cản ngôn ngữ, tŕnh độ tiếng Anh hạn chế khiến họ gặp khó khi xử lư hợp đồng thuê cũng như thông báo vi phạm hoặc trục xuất. Riêng người cao tuổi gốc Việt phải chịu gánh nặng chi phí nhà ở cao hơn mức trung b́nh của hạt, và thường chọn sống trong các khu mobile home như một trong số ít lựa chọn vừa túi tiền c̣n lại.
Hiện có 249 khu mobile home trên khắp quận Cam dành riêng cho người cao tuổi như Kona Kai ở Santa Ana. Từ chỗ được coi là lựa chọn an toàn cho người cao tuổi thu nhập thấp, giới quan sát cho rằng an ninh nhà ở tại các khu nhà này đang trở nên mong manh.
Bà Thanh Flynn, cư dân cao tuổi khác ở Kona Kai, cũng kể bị "hạch sách" tương tự. "Đó là một kiểu khủng bố tinh thần. Tôi đă phải tốn vài ngh́n USD để sơn lại mặt trước căn nhà theo yêu cầu của ban quản lư. Tôi phát ốm sau khi nhận được thư cảnh cáo mới nhất", bà kể.
Theo nghiên cứu của Hiệp hội Nhà ở năm 2022, 1/3 người cao tuổi thu nhập thấp ở quận Cam phải đối mặt gánh nặng chi phí nhà ở "nghiêm trọng". Các nghiên cứu viên cũng chỉ ra việc bị đe dọa trục xuất, bị ép tuân thủ nội quy có thể gây ra chứng lo âu, trầm cảm, cao huyết áp ở người cao tuổi.
Santa Ana là một trong những thành phố đầu tiên ở quận Cam thông qua Quy định Ổn định Tiền thuê và Trục xuất Có lư do Chính đáng hồi năm 2021. Quy định này giới hạn mức tăng tiền thuê nhà hàng năm của cư dân mobile home ở mức 3%, hoặc 80% Chỉ số Giá tiêu dùng (CPI), tùy mức nào thấp hơn, đồng thời yêu cầu chủ đất phải chứng minh lư do chính đáng khi trục xuất cư dân.
Tuy nhiên, luật này không phải lúc nào cũng có thể ngăn chủ đất hay ban quản lư dùng các quy định, yêu cầu bảo tŕ, hay lư do hành chính khác để gây áp lực buộc người thuê rời đi. Các nhà vận động cho rằng cơ chế thực thi luật mới ở Santa Ana c̣n yếu, chưa thể ngăn chặn t́nh trạng quấy rối cư dân thuê nhà thông qua quy định nội bộ.
"Nếu muốn tiếp tục sống ở đây, bạn phải làm theo hết các yêu cầu của họ và hy vọng thế là đủ", bà Tran nói, hướng mắt về phía hiên nhà, nơi từng đặt hai chiếc ghế ngả và chiếc bàn nhỏ.
VietBF@sưu tập