VietBF - View Single Post - Việt Nam tiếc �ngẩn ngơ� v� vuột mất lo�i lan chưa từng được biết đến tr�n thế giới

Hanna · **Release:** 10-31-2014 Reputation: 58282

GS.TS. Phan Kế Lộc, ĐH Quốc gia H� Nội, một nh� khoa học thực vật c� tiếng trong giới kể, những nh� thực vật học Việt Nam đ� từng tiếc đến ngẩn ngơ khi một lo�i hoa Lan mới chưa từng được biết đến tr�n thế giới được ph�t hiện ở Việt Nam, v� chưa kịp �cầm n�ng tay�, th� đ� bị một nh� thực vật học người Tiệp nhanh tay c�ng bố ra quốc tế trước...
GS Lộc n�i vui m� thật rằng: trong cuộc chơi c�ng bố ra quốc tế một lo�i lan mới, �thật dễ bị cướp tay tr�n�! Cuộc cạnh tranh đ� khốc liệt đến mức c� khi t�nh bằng giờ.
�ng kể lại:

�Thời gian đ�, trong khi 3 nh�m nh� thực vật học ở ph�a Nam sau khi thu mẫu, đang t�m người cộng t�c m� tả, th� người thứ 4, một nh� thực vật học người Tiệp đ� lấy được một c�nh, đem về trồng ở Praha, ra hoa đẹp v� m� tả l� lo�i Lan vani h�n b� (Vanilla atropogon Schuiteman, Aver. & Rybkova) - (Theo nh�m nghi�n cứu viện Sinh th�i học miền Nam, t�n tiếng Việt lo�i hoa n�y l� Lan vani nhiều l�ng - PV)!
N�i như vậy để thấy cuộc cạnh tranh n�y khốc liệt lắm! Như vừa rồi, ch�ng t�i lại mới su�t bị �cướp tay tr�n� trường hợp c�y Lan h�i cảnh (Paphiopedilum canhii O. Gruss & Aver.) v� Lan gi�ng hương phong (Aerides phongii Aver.).

Trường hợp thứ nhất, khi ch�ng t�i vừa thấy một hoa Lan hai l�, đang thảo luận c�ng c�c nh� Lan học tr�n thế giới để c�ng bố th� nghe c� người bu�n lan của Việt Nam đ� mang c�y n�y sang b�n cho nh� bu�n Lan Đ�i Loan. Trong điều kiện Đ�i Loan, họ c� thể trồng, ra hoa ngay, m� tả v� c�ng bố ngay. Một nh� khoa học Nga trong nh�m ch�ng t�i l�c đ� đ� phải viết b�i ngay tr�n giường bệnh cho kịp. Ch�ng t�i đ� c�ng bố lo�i n�y chỉ trong v�ng chưa đến 10 ng�y.

C�n trường hợp thứ hai, ch�ng t�i vừa ho�n th�nh m� tả, viết b�i v� nộp bản thảo th� một số người chơi Lan ở Kh�nh H�a đ� nghe phong phanh, trao đổi trong mạng với nhau v� cũng định nhờ ai đ� viết b�i� Đ�y l� những b�i học xương m�u m� ch�ng t�i lu�n lu�n phải cảnh gi�c.

Hoa"Lan vani nhiều l�ng" Vanilla atropogon Schuit., Aver. & Rybkova
C�c nh� thực vật VN đ� tiếc tới ngẩn ngơ v� bị vuột mất quyền c�ng bố lo�i
chưa từng được biết đến tr�n thế giới n�y - Ảnh : TS. Lưu Hồng Trường

Thưa, n�i đến cuộc đua c�ng bố lo�i Lan, ch�ng t�i nhớ c�ch đ�y kh�ng l�u, b�o ch� c� th�ng tin rất chi tiết v� "rầm rộ" về c�u chuyện "Thanh H�a ph�t hiện ra một lo�i thực vật chưa từng được biết đến tr�n thế giới�. Cung cấp c�c th�ng tin như h�nh ảnh v� địa điểm thu mẫu tr�n b�o ch�, c� � kiến cho rằng, việc tiết lộ b� mật n�y c� thể l�m cho ch�ng ta mất quyền ưu ti�n c�ng bố lo�i đ�. Bởi rất c� thể một nh�m kh�c t�m đến khu vực đ� v� thu thập mẫu vật v� c�ng bố trước ch�ng ta. �ng nghĩ g� về � kiến n�y?

Theo th�ng lệ quốc tế, kh�ng bao giờ người ta để lộ th�ng tin về những b�i b�o đang trong thời k� x�t duyệt. Chỉ sau khi được duyệt, sửa chữa v� chấp nhận đăng, th� c�n chờ xếp số, trang cho in th� người ta mới để lộ một số tin tức, m� chỉ l� phần t�m tắt th�i. Điều n�y để đề ph�ng c� những người c�ng bố trước l�m mất đi t�nh hấp dẫn khi b�i b�o ch�nh thức được c�ng bố.

V� điều n�y c�ng cần giữ k�n đối với một số nh�m thực vật, m� việc cạnh tranh c�ng bố c� khi chỉ t�nh từng giờ, như Lan m� t�i đ� chia sẻ ở tr�n chẳng hạn.

C�n việc một số t�c giả đ� để lộ tin tức về lo�i Aristolochia ở Xu�n Li�n, Thanh H�a, t�i nghĩ l� do ngờ nghệch. May m� đ�y kh�ng phải l� nh�m qu� quan trọng như một số nh�m thực vật kh�c, v� cũng kh�ng c� nh� khoa học n�o thường ng�y cạnh tranh.

Việc "t�m lo�i mới" hiện nay ở VN hiện c� những hạn chế g�, thưa �ng?

Hệ thực vật Việt Nam c�n chứa đựng kh�ng �t lo�i mới. Việc ph�t hiện lo�i thực vật mới c� � nghĩa quan trọng trong việc bổ sung t�nh đa dạng sinh học của Việt Nam v� tr�n thế giới. Tuy nhi�n, hạn chế lớn nhất hiện nay l� thiếu c�c nguồn kinh ph� để tổ chức thu thập mẫu trong thực địa, đem về trồng để c� hoa quả l�m cơ sở tin cậy để nghi�n cứu, m� tả v� chưa c� sự hợp t�c đầy đủ với c�c chuy�n gia thế giới am hiểu sau để c�ng bố.

Quay lại chuyện �cuộc chiến� c�ng bố Lan ở Việt Nam, hiện c�c nh� khoa học đ� ph�t hiện được khoảng bao nhi�u lo�i v� được đặt t�n nh� khoa học VN?

Trong 15-20 năm qua, c�c nh� thực vật đ� m� tả hơn 100 lo�i mới, phần lớn l� Lan do tiến sĩ khoa học, gi�o sư Averyanov, người Nga chủ tr�. Ch�ng t�i đ� thống nhất d�ng t�n của người sưu tầm đầu ti�n l�m định ngữ chỉ một số lo�i mới đ�, để khuyến kh�ch sự hợp t�c l�u d�i v� c� hiệu quả giữa c�c b�n. Đ� l� trường hợp Paphiopdelum canhii (canhii l� định ngữ chỉ lo�i lấy t�n �ng Cảnh), Hymenorchis phitamii (phitamii lấy t�n �ng Nguyễn Phi T�m), Aerides phongii (phongii từ t�n của �ng Phong).

C�m ơn �ng.
L� Quỳnh (thực hiện)